Η εξουσία της Εκκλησίας και η κατασκευή της χριστιανικής πραγματικότητας

«Όλοι είμαστε αμαρτωλοί και ανάξιοι». Αποτελούμε προϊόντα ηδονής. Μιας ηδονής που καθόλου δεν συνάδει με την απαιτούμενη από τον Θεό εγκράτεια και τον επιβαλλόμενο περιορισμό στα απολύτως απαραίτητα. Η αμαρτωλότητα μας βαραίνει από την πρώτη στιγμή της σπερματικής μας σύλληψης.

Κάθε ώρα, κάθε στιγμή, με κάθε μας σκέψη, λέξη ή πράξη, είτε απεκδυόμαστε την αμαρτωλή αυτή φύση, ελπίζοντας στην Σωτηρία ή βαδίζουμε στον χαραγμένο δρόμο της αμαρτίας που οδηγεί στην Κόλαση/Τιμωρία. Βρισκόμαστε σε ένα συνεχές δίλημμα ανάμεσα στην ελπίδα και τον φόβο του Θεού που περιχαρακώνει την ίδια την καθημερινότητα σε κάθε της πτυχή. Ζούμε υπό τον φόβο της Τιμωρίας και προσπαθούμε με κάθε μέσο να αποφύγουμε την Κόλαση στην οποία η φύση μας, αναπόφευκτα, μας οδηγεί.

Τα βήματα για την αποφυγή της Τιμωρίας ξεκινούν πριν καν γεννηθούμε. Προϋπόθεση για να έρθουμε στη ζωή αποτελεί ο νόμιμος θρησκευτικός γάμος των γονιών μας ενώ η σωστή πορεία στον δρόμο της Σωτηρίας δεν μπορεί να ξεκινήσει παρά μόνο αφού τελεστεί η Χριστιανική μας βάφτιση.

Ο λόγος του Θεού και των εκπροσώπων του είναι παρών και καθ’ όλη την διάρκεια της διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησής μας. Από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού έως τις τελευταίες τάξεις του λυκείου, το μάθημα των Θρησκευτικών συνοδεύει την κατά τα άλλα κοσμική μας εκπαίδευση. Παράλληλα, μέσω του κατηχητικού, δίνεται και η δυνατότητα της ενισχυτικής τους διδασκαλίας.

Πρόκειται, όπως φαίνεται, για έναν σύνθετο και πολύ αποτελεσματικό μηχανισμό ο οποίος θα εξασφαλίζει την διαμόρφωση φυσικών χριστιανικών υποκειμένων, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής. Υποκείμενα, τα οποία θα έχουν αποδεχτεί την αμαρτωλότητά τους και θα προσπαθούν να την αποτάξουν με κάθε τρόπο. Φυσικά, ο μηχανισμός αυτός διαθέτει πολλά άλλα παρακλάδια και στις μετέπειτα πτυχές της κοινωνικής μας ζωής. Η ανάγκη για συμμετοχή στην κυριακάτικη λειτουργία, οι θρησκευτικές ετήσιες γιορτές (και η ταύτισή τους με τις εργατικές αργίες), η επιδίωξη του θρησκευτικού γάμου, η καταληκτική χριστιανική μας κηδεία, όλα αποτελούν βήματα στο μονοπάτι που οδηγεί στην Σωτηρία.

Κάθε ένα από τα διαφορετικά γρανάζια του μηχανισμού υπηρετεί τον ίδιο σκοπό· αποζητά την παγίωση του νοήματος με το οποίο η ίδια η Εκκλησία εμποτίζει την πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, στοχεύει στην αργή και σταδιακή κατασκευή μιας πραγματικότητας που θα θεωρείται αντικειμενική και δεδομένη από τα υποκείμενα. Εδώ βρίσκεται και η εξήγηση της προαναφερθείσας φυσικότητας. Η αλήθεια της Εκκλησίας, όντας αλήθεια του Θεού, μοιάζει φυσική, καθώς ο μηχανισμός που την επιβάλει δεν αφήνει την παραμικρή δυνατότητα ύπαρξης εκτός αυτής. Είμαστε όλοι παιδιά του Θεού, είμαστε όλοι αμαρτωλοί, είμαστε όλοι αναγκασμένοι να ακολουθήσουμε τον δρόμο της Σωτηρίας. Αυτή είναι η δική μας φύση.

Ο μηχανισμός αυτός αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις παραγωγικής εξουσίας. Μιας εξουσίας που δεν βασίζεται στην άμεση καταστολή του παραβάτη ούτε και σε ένα σύνολο κανονισμών που ρυθμίζουν τις συμπεριφορές των πιστών. Αντιθέτως, στηρίζεται στον μηχανισμό παραγωγής υποκειμένων, παραγωγής νοήματος, παραγωγής αλήθειας.

Η εύρυθμη λειτουργία του επιβεβαιώνεται κατά την υιοθέτηση του νοήματος της Εκκλησίας για τον κόσμο από τα υποκείμενα, την αποδοχή της αλήθειας του Θεού και την ίδια την κατασκευή της πραγματικότητάς τους. Πρόκειται για μία εξουσία μεταμφιεσμένη, αποκομμένη από τους παραδοσιακούς ορισμούς της κυριαρχίας, της δυνατότητας να εξαναγκάσεις κάποιον να κάνει κάτι που δεν επιθυμεί. Μία εξουσία που βασίζεται στην συναίνεση του σώματος των πιστών.

Στο σημείο αυτό τίθεται ένα ερώτημα. Με ποιον τρόπο μπορεί να υπάρξει η αντίσταση σε αυτόν τον τόσο σύνθετο μηχανισμό, σε αυτήν την διάχυτη και τόσο καλά κρυμμένη εξουσία; Πώς να αρνηθεί κανείς μία τόσο φυσική και αναπόδραστη πραγματικότητα;

Η απάντηση είναι η ίδια όπως και σε κάθε τέτοια ερώτηση. Όπου παράγεται εξουσία, παράγονται και αντιστάσεις. Είναι πλέον σαφές ότι η εξουσία λειτουργεί με τρόπο οργανωμένο, με τρόπο πειθαρχημένο, σαν μία καλοδιατηρημένη μηχανή. Αντίθετα, τα σημεία αντίστασης συνήθως είναι σκόρπια, ένα ανοργάνωτο σμήνος. Μόνο διά της κωδίκευσης, του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ τους τα σημεία αυτά μπορούν να ανταγωνιστούν την μηχανή της εξουσίας. Προτού ολοκληρώσουμε την απάντησή μας, κάνοντας ένα βήμα πίσω, η προσοχή μας οφείλει να εστιάσει και κάπου αλλού.

Η εξουσία αυτή είναι καλά κρυμμένη και η κατασκευασμένη πραγματικότητά της έχει λάβει διαστάσεις φυσικές. Οι παράγοντες αυτοί ευθύνονται για την ανυπαρξία μιας γενικευμένης αντίδρασης στην επιβολή της. Όπως προαναφέρθηκε, τα υποκείμενα δεν καταλαβαίνουν ότι τους ασκείται εξουσία, δεν υπάρχει ο εξαναγκασμός, το σύνηθες τεκμήριο της παρουσίας της. Ενάντια, βαδίζουν συναινετικά στον δρόμο που αυτή έχει χαράξει.

Σκοπός μας λοιπόν πρέπει να γίνει η αποκάλυψη αυτής της εξουσίας, η φανέρωση των μηχανισμών που χρησιμοποιεί σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας και η ανάδειξη της κοινωνικά κατασκευασμένης πραγματικότητάς της. Όταν πια η εξουσία της Εκκλησίας είναι πλέον ολοφάνερη και όταν κατανοήσουν τα υποκείμενα ότι η πραγματικότητά τους είναι πλαστή και εύθραυστη, τότε, ίσως, θα μετατραπούν σε σημεία αντίστασης. Και τότε θα μιλήσουμε για την κωδίκευσή τους.