Μια αξιέπαινη αναβίωση ενός αριστουργήματος

Η «Σονάτα του σεληνόφωτος» (1956), η πρωιμότερη από τις μακρές συνθέσεις της «Τέταρτης Διάστασης», σημαδεύει, με την ιδιότυπη μορφή και ατμόσφαιρά της, το ξεκίνημα μιας νέας εποχής, όχι μόνο για το έργο του Γιάννη Ρίτσου (1909 – 1990), αλλά και για την ελληνική ποίηση γενικότερα.
Στην αφετηρία της πιο καθαρής εποχής για την προσωπική ζωή και δημιουργία του, ο ποιητής φαίνεται να ανασύρει από το παρελθόν βιώματα, αγωνίες και συγκινήσεις, που δεν ανιχνεύονται στα ποιήματα της προηγούμενης ηρωικής δεκαετίας του. Στη συνείδηση του ποιητή αντανακλώνται ιδεολογικές ανακατατάξεις, που συνταράζουν την εποχή αυτή τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, στον οποίο ιδεολογικά και πολιτικά είναι ενταγμένος ο Ρίτσος. Ο ποιητής νιώθει επιτακτική την ανάγκη να επανατοποθετηθεί απέναντι στον κόσμο, γιατί του είναι αδύνατο να μη σκέφτεται το αύριο· και για να το καταφέρει, καταφεύγει στη διαλεκτική της υποκριτικής: σε προσωπεία μυθικά ή σε ρόλους· στη φωνή τους σμίγει η αλήθεια του άλλοτε και του τώρα, του απώτατου και του τρέχοντος, του εγγύς και του μακράν, διανοίγοντας την προοπτική του μέλλοντος για ό,τι γνωρίσαμε, για τον «κόσμο του χθες».
Η «Σονάτα του Σεληνόφωτος», από τα πιο αγαπημένα και γνωστά κείμενα του Ρίτσου, είναι ένας σκηνικός μονόλογος, μια εκ βαθέων εξομολόγηση, μια παρατεταμένη ικεσία για ζωή κι ελπίδα, μέσα από ροή παραστάσεων και συμβόλων. Πρόκειται για μια κατάθεση ψυχής της ηλικιωμένης ηρωίδας, που υποκινείται από την παρουσία στο χώρο ενός νέου άνδρα, ο οποίος παραμένει καθ’ όλη την διάρκεια του έργου βουβός και απαθής, υπογραμμίζοντας έτσι την πάλη των διαφορετικών γενεών.
Βασικό θέμα του έργου είναι η καταλυτική δράση του χρόνου και των συνεπειών του, σε όσους δεν μπορούν να τον ακολουθήσουν. Άλλα θέματα, που θίγονται στο έργο είναι η φθορά, η μοναξιά, η ελευθερία, ο έρωτας, η καταπίεση της γενετήσιας ορμής, ο θάνατος, η ποίηση και βέβαια ο άνθρωπος ως κοινωνική ύπαρξη.

Η παράσταση
Το θέατρο «Γραμμές Τέχνης» (υπό τη διεύθυνση του Γιάννη Κοψίνη) αποτελεί την καινούρια θεατρική εστία της Πάτρας και έχει κάνει άμεσα αισθητή την παρουσία του, προσελκύοντας όλο και περισσότερο κόσμο, είτε με τις θεατρικές παραστάσεις, που φιλοξενεί, είτε με τα σεμινάρια και εργαστήρια, που στεγάζει. Στα συν του θεάτρου, επίσης, είναι το καλαίσθητο και ελκυστικό φουαγιέ του.
Η σκηνή του θεάτρου, διαμορφωμένη για την παράσταση, ως μέρος απόκοσμο και μαγευτικό, με το λιτό σκηνικό, βάζει τον θεατή κατευθείαν στην παρηκμασμένη ατμόσφαιρα, που ο Ρίτσος είχε κατά νου.
Ο σκηνοθέτης Σταύρος Σπυράκης ανέλαβε, εκτός από τη θεατρική απόδοση και τη διδασκαλία του κειμένου, την κινησιολογική και τη μουσική επιμέλεια, καθώς και τους φωτισμούς. Η σκηνοθετική του γραμμή ήταν εμπνευσμένη, μοντέρνα αλλά και κλασσική συγχρόνως. Το εύρημα της παρουσίασης της «σκιάς» της ηρωίδας ως μια φιγούρα πίσω από ένα φωτεινό παραβάν, παρέπεμπε στην αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα και έκανε σαφές, ότι το κοινό είναι παρόν στο εσωτερικό ταξίδι της ηρωίδας, αυτόπτης μάρτυρας στα δρώμενα της φαντασίας της. Οι κινήσεις της «σκιάς» συμβάδιζαν με τις εσωτερικές, νοητικές και συναισθηματικές, αντιδράσεις της ηρωίδας.
Η υποβλητική μουσική της Ελένης Καραΐνδρου ταίριαξε απόλυτα με την αφήγηση και, σε συνδυασμό με τους απέριττους και καίριους φωτισμούς, συνέβαλαν στην δημιουργία μιας ονειρικής ατμόσφαιρας.
Το συναρπαστικό, εξεζητημένο και απαιτητικό κείμενο του Ρίτσου, απαιτεί άρτια τεχνική. Η Αργυρώ Γεωργαρούδη – υπό την καθοδήγηση του Στ. Σπυράκη- το ερμηνεύει με χαρισματικό, ευαίσθητο και συγκινητικό τρόπο, επιστρατεύοντας τόλμη, αυτοπεποίθηση και πίστη στον δύσκολο αυτό μονόλογο. Ο τρόπος, που επικοινωνεί με το κοινό, το βλέμμα της, αλλά ακόμα και οι σιωπές της πλουτίζουν και ζωντανεύουν το έργο. Καταφέρνει μέσα από μια γκάμα συναισθημάτων και εκφράσεων να ενσαρκώσει πιστά την αστή, ηλικιωμένη κυρία, που δεν τολμά να αγγίξει το νέο και με τις συγκινητικές ονειροφαντασίες, τις αρνήσεις, τις θύμησες και τις διηγήσεις της να μας μεταφέρει έναν κόσμο μεστό από συμβολισμούς και νοήματα.
Αξιοπρόσεκτη και όμορφη η παρουσία της Στέλλας Κοιλιάρης ως σκιά – alter ego της ηλικιωμένης κυρίας, ερμηνεύοντας εξαιρετικά τη χορογραφία και δίνοντας ψυχή και υπόσταση σε έναν ρόλο, που δεν εμφανίζεται ποτέ στο κοινό.