Τα μυστικά της Πάτρας

Έχει μυστικά η Πάτρα; Έχει στοιχεία, ανθρώπους, γωνιές που μπορεί να τα βλέπουμε καθημερινά, αλλά να μη τα γνωρίζουμε καλά ή να μην ξέρουμε την αληθινή τους σημασία;
Φυσικά και έχει! Κι είναι μάλιστα τόσα πολλά που, όσο προκλητική κι αν μας φάνηκε η ιδέα να τα απαριθμήσουμε, δε χωράνε με τίποτα σ’ ένα αφιέρωμα όπως το σημερινό. Γι’ αυτό και θα επανέλθουμε σύντομα… Μέχρι τότε αν ξέρετε κι εσείς κάποιο μυστικό, περιμένουμε να μας το μαρτυρήσετε!

Μια πολιτική δολοφονία που συγκλόνισε
Στις 3 Νοεμβρίου 1896, ο σανδαλοποιός Δημήτρης Μάτσαλης (Ματσάλης ή και Μάτσανης σύμφωνα με άλλες πηγές), παρακολούθησε το θεατρικό έργο «Γουλιέλμος ο αχθοφόρος» που παιζόταν στην Πάτρα από ιταλικό θίασο και στο οποίο διαφαινόταν η ισχύς του πλούτου που υπερίσχυε κάθε έννοιας δικαιοσύνης. Αμέσως μετά επιτέθηκε με μαχαίρι στην οδό Γεροκωστοπούλου (τότε Ανεξαρτησίας) σε δύο σημαντικά πρόσωπα της πόλης. Δολοφόνησε τον τραπεζίτη Διονύσιο Φραγκόπουλο και τραυμάτισε τον σταφιδέμπορο Ανδρέα Κόλλα. Συνελήφθη αμέσως και στην ανάκριση ήταν ξεκάθαρος, ως προς τις αναρχικές του ιδέες: «Θα σκότωνα τον Kόλλα ή οποιονδήποτε άλλον. Δεν έχω τίποτα με τον ίδιο, όπως δεν έχω τίποτα και με τον Φραγκόπουλο. Eγώ κτυπώ την κοινωνία και όποιος βρισκόταν μπροστά μου θα πλήρωνε γι’ αυτή…». Στις 6 Νοεμβρίου 1896, ο Δημήτρης Mάτσαλης οδηγήθηκε στις φυλακές του Κάστρου της Πάτρας. Στους φύλακες που τον συνόδευαν είπε: «Δεν φοβάμαι τον θάνατο. Όταν ξεκίνησα να σκοτώσω κάποιον απ’ αυτήν την κοινωνία, το ήξερα πως θα πεθάνω στο τέλος». Ήταν η πρώτη πολιτική δολοφονία της σύγχρονης Ελλάδας, μετά από αυτή του Ι. Καποδίστρια, και η πρώτη φορά που οι αναρχικές ιδέες έκαναν τόσο έντονα την εμφάνισή τους στη χώρα.

Η άγνωστη βιβλιοθήκη
Φοιτητές, μαθητές, ερευνητές και όσοι άλλοι αναζητούν συχνά πληροφορίες που δεν βρίσκονται στο Ίντερνετ (υπάρχουν χιλιάδες τέτοιες πληροφορίες, μην σας κάνει εντύπωση…) ίσως δεν γνωρίζουν για την ύπαρξη μιας καλά ενημερωμένης θεματικής βιβλιοθήκης που στεγάζεται στα γραφεία της ΣΤ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στην οδό Αλ. Υψηλάντου 197. Για να αποκτήσετε πρόσβαση, αρκεί να υποβάλλετε μια σχετική αίτηση και θα μπείτε σε έναν κόσμο χιλιάδων βιβλίων, ελληνικών και ξενόγλωσσων, όχι μόνο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

Το πολεμικό καταφύγιο
Κάτω από τα Ψηλαλώνια, εκεί που η κατάληξη της Σαχτούρη συναντά τον αναληματικό τοίχο των ρωμαϊκών χρόνων, ίσως δεν έχετε προσέξει δύο παραμελημένες εισόδους κλεισμένες πρόχειρα με συρματόπλεγμα. Οδηγούν σε ένα από τα εγκαταλειμμένα πια πολεμικά καταφύγια της Πάτρας, που οι παλαιότεροι Πατρινοί της περιοχής τα θυμούνται να σώζουν ζωές κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του 1940. Ο χώρος εσωτερικά είναι σε σχετικά καλή κατάσταση, γι’ αυτό και υπάρχουν ήδη προτάσεις φορέων της πόλης που έχουν κατατεθεί εδώ και χρόνια για την αξιοποίησή του.

Ο εξπέρ των ρολογιών
Ο Θόδωρος Κωτσάκης είναι ένας από τους πολλούς ωρολογοποιούς που λειτουργούν σχετικά καταστήματα στην Πάτρα. Κρατώντας χαμηλούς τόνους, δεν αποκαλύπτει εύκολα σε πολλούς ότι είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους και αναγνωρισμένους διεθνώς στο είδος του μάστορες των ρολογιών. Ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του (ο οποίος εκτός των άλλων κατασκεύαζε στην Πάτρα τις βόμβες βυθού που χρησιμοποιούσε το Πολεμικό Ναυτικό στη δεκαετία του 1930) και παράλληλα ανέπτυξε και μια ακόμα μεγάλη αγάπη: Είναι εξίσου μάστορας στην επισκευή και τη συντήρηση όπλων, με ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτά που χρησιμοποιούσαν το 19ο αιώνα ή και ακόμα νωρίτερα.

Το Ρωμαϊκό Ωδείο είναι… καινούριο
Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι το Ρωμαϊκό Ωδείο στην πλατεία Αγίου Γεωργίου οι κάτοικοι της Πάτρας το χαίρονταν για αιώνες. Λίγοι έχουμε συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται για μια πολύ… πρόσφατη ανακάλυψη. Πιο συγκεκριμένα η ύπαρξη του Ρωμαϊκού Ωδείου (που ανεγέρθηκε στα μέσα του 2ου μ.Χ. αι., πριν και από το Ηρώδειο της Αθήνας), αποκαλύφθηκε μόλις το 1889, όταν έγιναν εργασίες εκσκαφής στο λόφο για την επιχωμάτωση του λιμανιού. Μετά από δεκαετίες ανασκαφών, κατεδαφίσεων κτισμάτων και εργασιών αναστηλώσεων, πήρε την αρχική του μορφή το 1956. Την ίδια περίοδο μετατράπηκε ο περιβάλλων χώρος σε αρχαιολογικό με την έκθεση σ’ αυτόν, σαρκοφάγων, ψηφιδωτών και άλλων αρχαίων ευρημάτων. Πάλι καλά δηλαδή, γιατί αν δεν ήταν κι οι Ρωμαίοι δεν θα είχαμε κανέναν καλοκαιρινό χώρο για θέατρο και μουσική.

Θέα στο ηλιοβασίλεμα
Οι πιο ρομαντικοί ίσως το έχουν ήδη προσέξει. Υπάρχουν τουλάχιστον είκοσι σημεία στην Πάτρα και τη γύρω περιοχή απ’ όπου μπορεί κανείς να απολαύσει ένα καταπληκτικό ηλιοβασίλεμα. Θα σας απαριθμήσουμε απλώς μερικά: Ψηλαλώνια (κοντά στις σκάλες), Μόλος Αγίου Νικολάου, Πανεπιστήμιο, σκάλες Αγίου Νικολαου (στο πάνω μέρος), Κάστρο Πάτρας, λόφοι Μποζαΐτικων και Συχαινών, Γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου… Δεν θα σας τα αποκαλύψουμε όλα, βρείτε και κάποια μόνοι σας!

Χιλιόμετρα με στοές
Όσοι περπατάτε στην Πάτρα, θα θεωρείτε τις στοές και τις καμάρες της περίπου αυτονόητες. Δεν είναι όμως έτσι, αν σκεφτούμε ότι η Πάτρα είναι μάλλον η μοναδική ελληνική πόλη που έχει στοές σε συνολικό μήκος που ξεπερνά τα 15 χιλιόμετρα. Την ύπαρξή τους είχε προβλέψει ο Σταμάτιος Βούλγαρης, ο αρχιτέκτονας που έφτιαξε κατ’ εντολή του Καποδίστρια, το σχέδιο πόλης της Πάτρας κι ο οποίος μας προστάτευσε έτσι από τον ήλιο και από τις ατέλειωτες βροχοπτώσεις.

Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο
Κανονικά δεν θα έπρεπε να αποτελεί μυστικό, αλλά αφού η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της πόλης δεν το έχει επισκεφθεί… Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας, στην έξοδο της πόλης προς την Αθήνα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε επιφάνεια Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας με σημαντικές συλλογές αρχαιολογικών ευρημάτων που καλύπτουν από τη Μυκηναϊκή μέχρι την Ύστερη Ρωμαϊκή εποχή, τα οποία ανακαλύφθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας. Το μουσείο έχει έκταση 28.000m², με τους εσωτερικούς χώρους να φτάνουν τα 8.000m². Ο περιβάλλον χώρος του μουσείου περιλαμβάνει και μια πισίνα 500m². Να πάτε οπωσδήποτε!

Οι πρωτιές

Το πρώτο ελληνικό τραμ
Στην Πάτρα κυκλοφόρησε το πρώτο Ελληνικό τραμ, το 1902. Μάλιστα οι οδηγοί τραμ (γνωστοί και ως «τραμβαγιέρηδες») της Αθήνας εκπαιδεύθηκαν στην Πάτρα όταν και η πρωτεύουσα απέκτησε το δικό της το 1908. Αυτό που επίσης πρέπει να αναφερθεί είναι πως αυτή ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα ο ηλεκτρισμός ως κινητήρια δύναμη.
Το παλαιότερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο
Ο Υδροηλεκτρικός Σταθμός του Γλαύκου, κοντά στην Πάτρα, είναι το παλαιότερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στην Ελλάδα και η Πάτρα υπήρξε η πρώτη πόλη στην Ελλάδα που ηλεκτροφωτίστηκε με υδραυλική ενέργεια. Τα εγκαίνια του έργου έγιναν τον Ιούλιο του 1927.
Τα πρώτα πλαίσια για τις αφίσες
Ήταν ο πρώτος Δήμος της χώρας που τοποθέτησε πλαίσια για τοιχοκολλήσεις στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, το έτος 1899, πριν από τον Δήμο Αθηναίων. Ο Δήμος Πατρέων ήταν πρωτοπόρος και στον τομέα της καθαριότητας, όταν τον Οκτώβριο του 1959 προμηθεύτηκε «αμαξίδια καθαριότητας», τα γνωστά καροτσάκια που είχαν οι οδοκαθαριστές για να καθαρίζουν τους δρόμους της πόλης. Για την ιστορία, ο Δήμος Αθηναίων απέκτησε τέτοια αμαξίδια τον Απρίλιο του 1961.
Τα πρώτα αυγά σε πολιτικούς
Σύμφωνα με παλαιό δημοσιογράφο, οι Πατρινοί ήταν οι πρώτοι Έλληνες που αποδοκίμασαν πολιτικό που αγόρευε πετώντας του αυγά και λεμονόκουπες (έτος 1879).
Η πρώτη δίκη με συμμετοχή γυναίκας δικηγόρου
Η πρώτη δίκη με συμμετοχή Ελληνίδας δικηγόρου έγινε στο Κακουργιοδικείο της Πάτρας στις 11 Δεκεμβρίου του 1925, μετά από την κατάργηση σχετικής διάταξης της εποχής εκείνης με την οποία οι Ελληνίδες, αν και μπορούσαν να σπουδάζουν Νομική, δεν είχαν το δικαίωμα να δικηγορούν σε δημόσιες συνεδριάσεις δικαστηρίων.

Από πού «βγαίνει» η Πάτρα;
Αν και η επικρατέστερη, ιστορικά, άποψη είναι πως η Πάτρα οφείλει το όνομά της στον οικιστή της τον Πατρέα, ο οποίος κατέλαβε τον αρχαίο οικισμό της Αρόης το 1082, τον οχύρωσε, τον μεγάλωσε και τον μετονόμασε σε Πάτρα (αρχ. Πάτραι), υπάρχουν κάποιες πηγές και γνώμες που παραπέμπουν στην έννοια της λέξης Πάτρα ως ταυτόσημη με το Πατρίς (Πατρίδα). Στην Ιωνική διάλεκτο η λέξη Πάτρη όντως σημαίνει Πατρίς. Πάντως η προέλευση του ονόματος Πάτραι από το ουσιαστικό πάτρα, δηλαδή πατρίδα, είναι κάτι που προβληματίζει αρκετούς ως προς το πού οφείλει τελικά η πόλη το όνομά της.

Στοιχεία και πληροφορίες πήραμε από τα βιβλία:
• Στ. Θωμόπουλου, Ιστορία της Πόλεως Πατρών (Τόμος Β’), Αχαϊκές Εκδόσεις, 1999
• Ξ. Παπαευθυμίου & Π. Φωτίου, Η Πάτρα στις αρχές του 20ού αιώνα, μέσα από γυάλινες φωτογραφικές
πλάκες, Typorama, 2002
• Ξ. Παπαευθυμίου & Αν. Τσιλίρα, 50 λόγοι για να αγαπήσετε την Πάτρα, ΤΟ ΔΟΝΤΙ, 2010
• Ν. Πολίτη, «Πατρινολογήματα», Τόμος Β’, περί τεχνών, 2004
• Ν. Τζανάκου, Ιωάννης Καποδιστριας – Ο ιδρυτής της Νέας Πάτρας, ΤΟ ΔΟΝΤΙ, 2010