Δανία: Νέα έκθεση και εκστρατεία για τον ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση

Πηγή φωτογραφίας:  www.amnesty.gr

Στη Δανία είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη η «κουλτούρα του βιασμού» και επικρατεί ενδημική ατιμωρησία απέναντι στον βιασμό. Η φήμη της χώρας για την ισότητα των φύλων αποκρύπτει μια κοινωνία με ένα από τα υψηλότερα επίπεδα βιασμού στην Ευρώπη, όπου η ελλιπής νομοθεσία και οι ευρέως διαδεδομένοι επικίνδυνοι μύθοι και τα στερεότυπα των φύλων έχουν οδηγήσει σε ενδημική ατιμωρησία για τους βιαστές, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας που δημοσιεύτηκε σήμερα.

Η έκθεση Δώστε μας σεβασμό και δικαιοσύνη! Ξεπερνώντας τα εμπόδια στη δικαιοσύνη για τις γυναίκες επιζήσασες βιασμού στη Δανία αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν βρίσκουν δικαιοσύνη λόγω των επικίνδυνων και ξεπερασμένων νομοθεσιών και συχνά δεν καταγγέλουν επιθέσεις με το φόβο του να μη γίνουν πιστευτές, του κοινωνικού στίγματος και της έλλειψης εμπιστοσύνης στο δικαστικό σύστημα.

«Παρά την εικόνα της Δανίας ως τόπος ισότητας των φύλων, η πραγματικότητα για τις γυναίκες είναι απόλυτα διαφορετική, με συγκλονιστικά υψηλά επίπεδα ατιμωρησίας για τη σεξουαλική βία και απαρχαιωμένους νόμους βιασμού που δεν πληρούν τα διεθνή πρότυπα», δήλωσε ο Kumi Naidoo, Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Η απλή αλήθεια είναι ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Η αδυναμία αναγνώρισης αυτού του δικαιώματος αφήνει τις γυναίκες εκτεθειμένες στη σεξουαλική βία και ενισχύει μία επικίνδυνη κουλτούρα κατηγορίας των θυμάτων και ατιμωρησίας που ενισχύεται από τους μύθους και τα στερεότυπα που διαπερνούν τη Δανική κοινωνία: από την παιδική χαρά στα αποδυτήρια, από το αστυνομικό τμήμα στο ειδώλιο του δικαστηρίου.»

Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες από την πλευρά της κυβέρνησης για βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη για τις επιζήσασες, ο βιασμός στη Δανία συχνά δεν καταγγέλλεται, και ακόμη και όταν οι γυναίκες πηγαίνουν στην αστυνομία, οι πιθανότητες δίωξης ή καταδίκης είναι πολύ περιορισμένες. Από τις γυναίκες που υπέστησαν βιασμό ή απόπειρα το 2017 (οι εκτιμήσεις ποικίλλουν από 5.100 σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε 24.000 σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη), μόλις 890 βιασμοί αναφέρθηκαν στην αστυνομία. Από αυτούς, οι 535 κατέληξαν σε δίωξη και μόνο 94 σε καταδίκες.

Οι βαθιά εδραιωμένες προκαταλήψεις στο πλαίσιο του συστήματος δικαιοσύνης συγκαταλέγονται μεταξύ των λόγων για τα χαμηλά ποσοστά καταδίκης. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα, καθώς και ο φόβος του να μην γίνουν πιστευτές και της αυτό-ενοχοποίησης, αποτελούν παράγοντες που οδηγούν στα χαμηλά ποσοστά καταγγελιών.

Τραυματικές εμπειρίες

Η έρευνα, που βασίζεται σε συνεντεύξεις με 18 γυναίκες και κορίτσια ηλικίας άνω των 15 ετών που έχουν βιώσει βιασμό, καθώς και με στελέχη ΜΚΟ, άλλους εμπειρογνώμονες και αρμόδιες αρχές, διαπίστωσε ότι οι επιζήσασες θεωρούν συχνά τη διαδικασία υποβολής καταγγελίας και τα επακόλουθα της υπερβολικά τραυματική.

Πολλές αντιμετωπίζουν αποτρεπτικές συμπεριφορές, την κατηγορία του θύματος και προκαταλήψεις. Οι επιζήσασες δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο φόβος να μην τις πιστέψουν ή ακόμα και να κατηγορηθούν και να ντροπιαστούν από αστυνομικούς και αξιωματούχους της δικαιοσύνης ήταν μεταξύ των κύριων λόγων για την αποφυγή της καταγγελίας του βιασμού.

Η Kirstine, 39χρονη δημοσιογράφος, προσπάθησε τέσσερις φορές να υποβάλλει καταγγελία βιασμού στην αστυνομία. Στη δεύτερη προσπάθειά της, μεταφέρθηκε σε ένα κτίριο της αστυνομίας και έλαβε προειδοποίηση ότι θα μπορούσε να πάει στη φυλακή αν έλεγε ψέματα. Περιέγραψε ότι η διαδικασία της καταγγελίας σήμαινε «ότι θα έπρεπε να αντέξει νέο φόβο, ντροπή και ταπείνωση» και είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Αν ήμουν 20 ετών, δεν θα είχα προχωρήσει μετά την πρώτη προσπάθεια».

Μια άλλη γυναίκα δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία πόσο εκφοβισμένη αισθάνθηκε όταν πήγε στην αστυνομία: «Ήμουν μόλις μια 21χρονη γυναίκα, καθισμένη εκεί με δύο άντρες που με κοίταζαν, λέγοντας μου, «είστε σίγουρη ότι θέλετε να το καταγγείλετε; »… Ήμουν απλά ένα νέο κορίτσι που «ισχυριζόταν» ότι είχε βιαστεί.

Ενώ υπάρχουν Εθνικές Κατευθυντήριες Γραμμές για την Αστυνομία, για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων βιασμού, η σημερινή αστυνομική πρακτική παραμένει ασυνεπής και συχνά υπολείπεται τόσο αυτών των κατευθυντήριων γραμμών όσο και των διεθνών προτύπων.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια που κάνουν αναφορά για βιασμό αντιμετωπίζουν τεράστιες διαδρομές μέσω των δικαστηρίων και η εμπειρία μπορεί να είναι οδυνηρή και βαθιά μη ικανοποιητική.

Η Emilie δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πήγαινε στην αστυνομία εάν βιαζόταν ξανά. «Όταν με πιέζουν πραγματικά στο δικαστήριο, είναι σχεδόν σαν να το βιώνω ξανά και ξανά, και μετά καταλήγεις να αισθάνεσαι χειρότερα για τον εαυτό σου, νιώθοντας σαν να ‘είναι δικό μου λάθος, εγώ είμαι που έκανα κάτι λάθος».

Ορισμός του βιασμού με βάση τη βία

Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία κυρώθηκε από τη Δανία το 2014, οι βιασμοί και όλες οι άλλες μη συναινετικές πράξεις σεξουαλικού χαρακτήρα πρέπει να χαρακτηρισθούν ως ποινικά αδικήματα. Ωστόσο, ο δανικός νόμος εξακολουθεί να μην ορίζει το βιασμό βάση της απουσίας συναίνεσης. Αντίθετα, χρησιμοποιεί έναν ορισμό που βασίζεται στο εάν ασκείται σωματική βία, απειλή ή εξαναγκασμός ή η διαπίστωση ότι το θύμα ήταν ανίκανο να αντισταθεί.

Η νομική ή πρακτική εικασία ότι ένα θύμα δίνει τη συναίνεσή του επειδή δεν έχει αντισταθεί σωματικά είναι βαθιά προβληματική δεδομένου ότι η «ακούσια παράλυση» ή «πάγωμα» έχει αναγνωριστεί από τους ειδικούς ως μια πολύ κοινή, φυσιολογική και ψυχολογική αντίδραση σε σεξουαλική επίθεση.

Αυτή η εστίαση στην αντίσταση και τη βία, και όχι στη συναίνεση, έχει αντίκτυπο όχι μόνο στην καταγγελία βιασμού αλλά και στην ευρύτερη συνειδητοποίηση της σεξουαλικής βίας, οι οποίες είναι, και οι δύο, καίριες πτυχές για την πρόληψη του βιασμού και την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας.

Η αλλαγή στην νομοθεσία είναι σημαντική

Η κυβέρνηση της Δανίας δημιούργησε πρόσφατα μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για να συστήσει πρωτοβουλίες που μπορούν να βοηθήσουν τα θύματα βιασμών να λάβουν επαρκή υποστήριξη και επαγγελματική μεταχείριση όταν εισέρχονται στο σύστημα. Ενώ η Διεθνής Αμνηστία καλωσορίζει αυτές τις πρωτοβουλίες, η κυβέρνηση πρέπει να λάβει πολύ πιο αποφασιστικά μέτρα και να αλλάξει τη νομοθεσία ώστε να βασίζεται στη συναίνεση.

Παρόλο που η τροποποίηση των σημερινών νόμων περί βιασμού θα αποτελούσε ζωτικό βήμα προς την αλλαγή των συμπεριφορών και την απόδοση δικαιοσύνης, απαιτούνται πολύ περισσότερα για την πραγματοποίηση θεσμικών και κοινωνικών αλλαγών. Οι αρχές πρέπει να λάβουν νόμιμα μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι οι μύθοι σχετικά με τον βιασμό και τα στερεότυπα φύλου αμφισβητούνται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και ότι οι επαγγελματίες που εργάζονται με επιζήσασες βιασμού λαμβάνουν επαρκή συνεχή κατάρτιση. Επιπλέον, χρειάζονται ευρύτερα προγράμματα σεξουαλικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης από νεαρή ηλικία.

«Με την τροποποίηση των απαρχαιωμένων νόμων και τον τερματισμό της ύπουλης κουλτούρας της κατηγορίας των θυμάτων και των αρνητικών στερεοτύπων που υπάρχουν σήμερα στις νομικές διαδικασίες, η Δανία έχει την ευκαιρία να ενταχθεί στην παλίρροια της αλλαγής που σαρώνει την Ευρώπη. Αυτή η παλίρροια, με επικεφαλής τις θαρραλέες γυναίκες, έχει οδηγήσει οκτώ χώρες της Ευρώπης να υιοθετούν ορισμούς με βάση τη συναίνεση», δήλωσε ο Kumi Naidoo.

«Αυτό το ρεύμα της αλλαγής στη Δανία και σε άλλα μέρη της Ευρώπης μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί η καλύτερη προστασία των γυναικών από βιασμό και θα σημαίνει ότι οι μελλοντικές γενιές γυναικών και κοριτσιών δεν θα χρειαστεί ποτέ να σκεφτούν αν ο βιασμός είναι δικό τους λάθος ή να αμφιβάλλουν για την τιμωρία των δραστών».

Ιστορικό Πλαίσιο

Η Διεθνής Αμνηστία έχει αναλύσει τη νομοθεσία περί βιασμών σε 31 χώρες της Ευρώπης και διαπίστωσε ότι μόνο 8 από τις 31 χώρες έχουν θεσπίσει νομοθεσία βάση συναίνεσης. Πρόκειται για τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Γερμανία, την Κύπρο και το Βέλγιο.

Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για να θεωρηθεί το έγκλημα βιασμός, ο νόμος απαιτεί για παράδειγμα τη χρήση βίας ή απειλών, αλλά αυτό δεν συμβαίνει σε μια μεγάλη πλειοψηφία των υποθέσεων βιασμού.

Καθώς οι ακτιβιστές/στριες, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνής Αμνηστίας, εξακολουθούν να εκφράζουν τις φωνές τους για το «Ναι», η Δανία είναι έτοιμη να ακολουθήσει το παράδειγμα και οι αρχές σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Σλοβενία ​​εξετάζουν επίσης τέτοιες αλλαγές.

Η Διεθνής Αμνηστία θα συνεχίσει να παρακολουθεί την κατάσταση σε ολόκληρη την Ευρώπη και να κάνει εκστρατείες για τη θέσπιση νομοθεσίας βάση συναίνεσης, αμφισβητώντας τους μύθους σχετικά με τον βιασμό σε όλη την Ευρώπη. Τον Απρίλιο του 2019, 11 χρόνια μετά την έκθεσή της Case Closed, η Διεθνής Αμνηστία θα δημοσιεύσει επίσης μια περιφερειακή έκθεση σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για ton βιασμό σε τέσσερις σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Φινλανδία, Νορβηγία και Σουηδία).