Επιδείνωση της κρίσης στις συνθήκες υποδοχής στην Αττική

Η αύξηση των νεοεισερχομένων προσφύγων στα νησιά του Αιγαίου αλλά και τον Έβρο από τις αρχές του 2018, είχε ως αποτέλεσμα τον υπερπληθυσμό των κέντρων προσωρινής φιλοξενίας στην ενδοχώρα όπου οι συνθήκες υποδοχής αντί να βελτιώνονται, χειροτερεύουν. Πρόσφατα στήθηκαν πάλι σκηνές στην Μαλακάσα (Αττικής) για πρώτη φορά μετά την αναστολή λειτουργίας του τελευταίου κέντρου με σκηνές στο Δερβένι (Βόρεια Ελλάδα) το χειμώνα του 2017. Σήμερα μόνο τρία από τα 26 κέντρα φιλοξενίας που λειτουργούν στην ενδοχώρα έχουν συσταθεί νόμιμα, γεγονός που καθιστά πολύ προβληματική την διαχείριση τους και την παροχή των απαραίτητων υπηρεσιών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του OHE για τους Πρόσφυγες, 17.200 άνθρωποι ζουν σήμερα σε αυτά τα κέντρα. Το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής από τον Μάρτιο του 2018 επεκτείνει κάποια κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα και ξανανοίγει χώρους-αποθήκες για να λειτουργήσουν ως χώροι προσωρινής υποδοχής. Κύριος στόχος, να δεχτούν ευάλωτους αιτούντες άσυλο από τα νησιά καθώς και νεοαφιχθέντες από τον Έβρο.

Η Ελληνική Κυβέρνηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μέχρι σήμερα την υποδοχή των προσφύγων ως μία έκτακτη κατάσταση. Οι υποτυπώδεις σε πολλές περιπτώσεις συνθήκες υποδοχής σε αυτά τα κέντρα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των διαμενόντων. Ευάλωτες περιπτώσεις όπως αυτές θυμάτων βασανιστηρίων, ατόμων με αναπηρίες και εγκύων δεν θα έπρεπε καν να παραπέμπονται σε τέτοιους χώρους.

Παράλληλα, η κατοχή νομιμοποιητικών εγγράφων όπως η κάρτα αιτούντος άσυλο αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη διαμονή στα κέντρα της ενδοχώρας. Δεδομένου του χρόνου που απαιτείται για την έκδοση των εγγράφων αυτών πολλοί πρόσφυγες, ακόμη και ιδιαίτερα ευάλωτοι, καταλήγουν άστεγοι για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ερευνητές της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) συνομίλησαν με διαμένοντες σε καταυλισμούς στις περιοχές της Αττικής και της Βοιωτίας. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια έρευνας που διεξήχθη από τα τέλη Ιουνίου έως το τέλος Ιουλίου 2018, πραγματοποίησαν συνεντεύξεις με 29 πρόσφυγες που διέμεναν αυτό το διάστημα στα κέντρα φιλοξενίας σε Οινόφυτα, Ελευσίνα, Μαλακάσα και με πρόσφυγες που είχαν κατασκηνώσει μπροστά από το κέντρο φιλοξενίας στον Ελαιώνα.

Οι ερωτηθέντες – πολλοί από τους οποίους ήταν εξαιρετικά ευάλωτοι – μίλησαν για υπερπληθυσμό, έλλειψη ιδιωτικότητας, ανησυχίες για την ασφάλεια, σκηνές πλημμυρισμένες με νερό της βροχής / έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, δυσκολίες πρόσβασης στην πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη, νοσοκομειακή περίθαλψη και φάρμακα.

Οι γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων εγκύων γυναικών ή νεαρών μητέρων και των οικογενειών τους, αναφέρθηκαν σε αποβολές, οι οποίες συνδέονται με τις συνθήκες διαβίωσης και εξέφρασαν φόβο για την ασφάλειά τους.

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι σε τρία από τα τέσσερα κέντρα φιλοξενίας, οι πρόσφυγες έχουν προβεί σε επανειλημμένες διαμαρτυρίες τους τελευταίους μήνες για τις κακές συνθήκες διαβίωσης.

Μια 29 χρονη γυναίκα από το Ιράκ που είναι σε προχωρημένη εγκυμοσύνη περιέγραψε τις δύσκολες συνθήκες στον καταυλισμό της Ελευσίνας:
«Είναι πολύ δύσκολο να είσαι έγκυος εδώ. … Είμαστε όλοι από το Ιράκ και τη Συρία. Όλοι ξεφύγαμε από τον πόλεμο. Υπάρχει πολύ ένταση ακόμη και μεταξύ μας. Το κέντρο φιλοξενίας βρίσκεται σε βιομηχανική περιοχή στο λιμάνι. Μυρίζει πετρέλαιο όλη την ημέρα. Υπάρχουν πολλές έγκυες γυναίκες εδώ και πολλές είχαν αποβολές. Είμαστε πολύ μακριά από τα πάντα. Είμαστε επίσης πολύ μακριά από το νοσοκομείο. Ο γιατρός επισκέπτεται το χώρο μόνο τις πρωινές ώρες και δεν υπάρχει γυναίκα γιατρός. Κάθε μέρα υπάρχουν μόνο τρία λεωφορεία για την Αθήνα. Μας έχουν αφήσει μόνες με τα προβλήματά μας και δεν αισθανόμαστε ασφαλείς. … Δεν κοιμάμαι καλά. Μερικές φορές δεν μπορώ να κοιμηθώ καθόλου. Κλαίω πολύ. … Σε αυτό το κέντρο φιλοξενίας περιμένουμε κάποιον να έρθει και να μας βοηθήσει. Πραγματικά υποφέρουμε από το γεγονός ότι δεν είμαστε ασφαλείς: Δεν είμαστε ασφαλείς από άλλους ανθρώπους, δεν είμαστε ασφαλείς από τις συνθήκες. Φοβόμαστε για το αύριο».

Η επιδείνωση της κρίσης στις συνθήκες υποδοχής στην ηπειρωτική Ελλάδα αναδεικνύει για άλλη μια φορά την ανάγκη αύξησης των χώρων αξιοπρεπούς διαβίωσης και υποδοχής προσφύγων και αιτούντων άσυλο προκειμένου να μην χρησιμοποιούνται τα κέντρα προσωρινής φιλοξενίας της ενδοχώρας ως λύση για τη μακροχρόνια στέγαση των προσφύγων αλλά διαμερίσματα.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) καλεί τις Ελληνικές Αρχές να λάβουν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα που θα διασφαλίζουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στους πρόσφυγες στην ενδοχώρα. Παράλληλα καλεί τα άλλα κράτη Μέλη της Ε.Ε να δείξουν την υποστήριξή τους και να μοιραστούν την ευθύνη για τις νέες αφίξεις και όχι να συνεχίζουν την πολιτική της μεταφοράς ευθυνών στα κράτη μέλη που είναι στα εξωτερικά σύνορα ή σε χώρες όπως είναι η Τουρκία και η Λιβύη.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), για τους παραπάνω λόγους, εκφράζει τις ανησυχίες της για την πρόσφατη ανακοίνωση για αυξημένη συνεργασία μεταξύ της Γερμανίας και της Ελλάδας για επιστροφές αιτούντων άσυλο βάσει του Κανονισμού του Δουβλίνου, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τα συστηματικά προβλήματα που υπάρχουν στο ελληνικό σύστημα υποδοχής και τον αντίκτυπο τους σε πολλούς ευάλωτους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο.

Αναλυτικές Μαρτυρίες

Πρόσφυγες που μένουν στο κέντρο φιλοξενίας της Ελευσίνας αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι τον χώρο δεν έχει επισκεφτεί πότε γυναικολόγος παρά τον μεγάλο αριθμό εγκύων που ζουν εκεί, ενώ οι ίδιες οι γυναίκες συνδέουν τον αυξημένο αριθμό αποβολών που παρατηρείτε με τη μόλυνση στην περιοχή λόγω των διυλιστηρίων πετρελαίου. Παράλληλα οι πρόσφυγες οι οποίοι διέμεναν κατά τη διάρκεια της έρευνας σε αυτό το κέντρο φιλοξενίας, ανέφεραν ότι σε μικρούς χώρους έχουν τοποθετηθεί πολλές οικογένειες μαζί, κάτι που δημιουργεί εντάσεις μεταξύ τους.

Μια 40χρονη γυναίκα από το Κομπάνι, η οποία υποφέρει από μικροσωμία και άλλα προβλήματα υγείας, και ζει στο κέντρο φιλοξενίας της Ελευσίνας με τον άρρωστο σύζυγό της και τα τρία παιδιά τους, ένα εκ των οποίων έχει μία πολύπλοκη ιατρική κατάσταση, αναφέρει για τις συνθήκες μέσα στο κέντρο φιλοξενίας: «Η μεγαλύτερη ανησυχία μας είναι η επιδείνωση της υγείας του μεγαλύτερου γιου μας. Χρειάζεται θεραπεία τώρα, αλλά τα ιατρικά ραντεβού καθυστερούν και είμαστε μακριά από τα νοσοκομεία και δεν ξέρουμε πώς να πάμε και πώς να μιλήσουμε με τους νοσηλευτές και τους γιατρούς. … Ο γιος μας χειροτερεύει μέρα με τη μέρα. Όταν ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί στην πατρίδας μας, το σπίτι μας χτυπήθηκε. Ο γιος μου τραυματίστηκε. Μέχρι τώρα έχει θραύσματα από βόμβα στο κεφάλι του. Μερικές φορές το μισό από το σώμα του παραλύει. Δεν έχει αρκετό οξυγόνο στον εγκέφαλό του. Έχει αναπηρία και πάσχει επίσης από προβλήματα ψυχικής υγείας. Το μόνο πράγμα που κάνω κάθε μέρα είναι να κάθομαι έξω από το κέντρο φιλοξενίας με τη μυρωδιά του πετρελαίου και να κλαίω. Σκέφτομαι το παρελθόν μας. Έξι χρόνια πολέμου. Σκέφτομαι το πού είμαστε τώρα χωρίς να έχει καν διασφαλιστεί η υγείας μας. Αναρωτιέμαι αν θα έχουμε (ποτέ) μέλλον».

Πρόσφυγες που δήλωσαν ότι μεταφέρθηκαν πρόσφατα από το hotspot της Μόριας στο σχεδόν υπερπλήρες κέντρο φιλοξενίας της Μαλακάσας και έμεναν κατά τη διάρκεια της έρευνας μέσα σε σκηνές, περιγράφουν τις συνθήκες εκεί: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα στη σκηνή μας είναι ότι υποφέρουμε από τη ζέστη κατά τη διάρκεια της ημέρας και την υγρασία και όταν βρέχει κρυώνουμε και ήμαστε βρεγμένοι. … Είμαστε εντελώς απροστάτευτοι. Και τα δύο παιδιά μου βήχουν… Θέλω να είμαι ασφαλής. Θέλω ένα σπίτι. Στο νησί ονειρευόμασταν να μεταφερθούμε σε ένα σπίτι. Το μωρό μου είναι τώρα τριών μηνών και έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε σκηνές… Τη νύχτα, φοβάμαι να βγαίνω από τη σκηνή. Αν πρέπει να χρησιμοποιήσω την τουαλέτα, πάω γεμάτη φόβο. Μια φορά είδαμε ένα φίδι στη σκηνή μας… Το εσωτερικό των σκηνών είναι στην πραγματικότητα το εξωτερικό. Ζητήσαμε άσυλο και μας έδωσαν ραντεβού για τη συνέντευξή μας τον Μάιο του 2020. Θέλω μόνο να ξεχάσουμε το αίμα και τον πόλεμο. Θέλω την οικογένειά μου να κοιμάται σε μαξιλάρια και να έχουμε ασφάλεια και ειρήνη», δήλωσε μια 22χρονη μητέρα ενός νεογέννητου που διέφυγε από την Αφρίν της Συρίας όταν ήταν έγκυος 6 μηνών με τον σύζυγό της και το ενός έτους παιδί τους. Τέσσερις ημέρες πριν περάσουν το Αιγαίο με μία μικρή βάρκα, γέννησε το δεύτερο παιδί τους.

Στο κέντρο φιλοξενίας στα Οινόφυτα το οποίο έκλεισε τον περασμένο Νοέμβριο και ξαναάνοιξε τον Μάρτιο έχουν μεταφερθεί πολλοί ευάλωτοι πρόσφυγες παρόλο που δεν υπάρχει συνεχής παροχή ιατρικής και ψυχιατρικής περίθαλψης και η μετάβαση σε νοσοκομεία είναι δύσκολη. Ανάμεσα τους και ένας 33 χρονος Ιρακινός θύμα βασανιστηρίων που διέμενε πριν στη Λέσβο. Η διαμονή του σε αυτό το χώρο φιλοξενίας είναι αφόρητη, τονίζει: «Νιώθω σαν να είμαι άστεγος από τότε που βρίσκομαι σε αυτό το στρατόπεδο. Μου δίνουν χάπια για ύπνο, που είναι τόσο δυνατά… αλλά δεν μπορώ ακόμα να κοιμηθώ. Με κρατούν ζωντανό. …Βλέπω εφιάλτες μόλις κλείσω τα μάτια μου. Όλα είναι άσχημα εδώ. Είμαι άρρωστος, αλλά πρέπει να σταθώ στην ουρά για τα πάντα. Υπάρχει θόρυβος παντού. Σκέφτομαι μερικές φορές ότι θέλω να πεθάνω. Αν μου συμβεί κάτι, δεν θα πάω στο νοσοκομείο, γιατί δεν έχω τα χρήματα να επιστρέψω».

Επίσης στις αρχές Ιουλίου, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο συνάντησε 4 αφγανικές οικογένειες που διέμεναν έξω από το κέντρο φιλοξενίας του Ελαιώνα για 11 ημέρες ζητώντας να φιλοξενηθούν εκεί, κάτι που δεν τους επετράπη. Τελικά βρέθηκε για κάποιους από αυτούς προσωρινή στέγαση με τη βοήθεια εθελοντών και ακτιβιστών. Ανάμεσα στις οικογένειας ήταν και εκείνη μίας 23χρονη Αφγανής, η οποία έφτασε στην Ελλάδα μαζί με τα δύο αδέλφια της και την ψυχικά άρρωστη μητέρα της. «Η μητέρα μου είναι 60 ετών. Φτάσαμε πριν από δύο μήνες από τα χερσαία σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Ήρθαμε στην Αθήνα και κοιμηθήκαμε στην πλατεία Βικτωρίας και στο πάρκο Αλεξάνδρα (σ.σ: Πεδίο του Άρεως). Καμία οργάνωση δεν μας βοήθησε να βρούμε στέγαση. Είπαν ότι χρειαζόμασταν πρώτα την κάρτα αιτούντων άσυλο… Κατά τη διάρκεια της νύχτας, η μητέρα μου κλαίει. Δεν μπορεί να κοιμηθεί».