Henry David Thoreau – Όταν η πολιτική ανυπακοή χαρακτηρίστηκε ως καθήκον

“Συνήθως δεν αποτελεί καθήκον του ανθρώπου να αφιερωθεί στην εξάλειψη της όποιας μορφής αδικίας, ούτε καν της μεγαλύτερης. Μπορεί να ασχολείται με άλλα θέματα χωρίς αυτό να είναι ανάρμοστο. Είναι όμως καθήκον του, τουλάχιστον, να νίψει τας χείρας του από την αδικία και ακόμη κι αν αυτή δεν απασχολήσει ξανά τη σκέψη του, τουλάχιστον να μην τη στηρίζει στην πράξη”.

Henry David Thoreau

Ο Χένρι Ντέιβιντ Θορό (Henry David Thoreau, 12 Ιουλίου 1817 – 6 Μαΐου 1862) ήταν Αμερικανός συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος και φυσιοδίφης. Ο Θορό συνέγραψε λογοτεχνικά και ποιητικά βιβλία, δοκίμια, άρθρα και ημερολόγια για μια πλειάδα θεμάτων και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την αμερικανική λογοτεχνία και φιλοσοφική σκέψη, αλλά και προσωπικότητες όπως τον Γκάντι, τον Λέον Τολστόι, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ κ.α.

Ανέλυσε ζητήματα επιβίωσης σε σκληρές φυσικές συνθήκες, της αντιμετώπισης των ιστορικών αλλαγών και της φυσικής φθοράς και παρακμής του ατόμου, ενώ ταυτόχρονα υποστήριζε την εγκατάλειψη της σπατάλης και των αυταπατών προκειμένου να ανακαλύψουμε τις αληθινές και ουσιώδεις ανάγκες της ζωής.

Σε όλη τη ζωή του υποστήριξε την κατάργηση της δουλείας. Στις 23 Ιουλίου 1845 ο Θορό βρέθηκε στη φυλακή διότι αρνήθηκε να πληρώσει τους φόρους έξι χρόνων που χρωστούσε στην πολιτεία της Μασαχουσέτης και να στηρίξει –όπως είπε- με αυτά τα χρήματα το καθεστώς της δουλείας και τον επεκτατικό πόλεμο της αμερικανικής κυβέρνησης στο Μεξικό.

Επηρεασμένος από τον εγκλεισμό του και εμπνεόμενος από το ποίημα του Πέρσι Σέλεϊ «Η Μάσκα της Αναρχίας» ο Θορό συνέγραψε και εκφώνησε μια σειρά από ομιλίες που εξηγούσε την άρνησή του να πληρώσει τους φόρους του. Αυτές οι ομιλίες αποτέλεσαν το βασικό υλικό για το δοκίμιο του «Αντίσταση στην Αστική Κυβέρνηση ή Περί του Καθήκοντος της Πολιτικής Ανυπακοής», ένα κείμενο υπέρ της ανυπακοής προς ένα άδικο κράτος.

Μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα αυτού του δοκιμίου:

“Άδικοι νόμοι υπάρχουν. Θα αρκεστούμε να τους υπακούμε ή θα προσπαθήσουμε να τους διορθώσουμε, αλλά θα τους υπακούμε μέχρι να τα καταφέρουμε, ή θα τους παραβιάσουμε αμέσως;”

————-

“Αν κάποιος που δεν έχει περιουσία αρνηθεί έστω και μία φορά να δώσει εννιά σελίνια στο κράτος, μπαίνει στη φυλακή για χρονικό διάστημα που δεν περιορίζεται από κανένα νόμο που γνωρίζω και καθορίζεται μόνο από τη διακριτική ευχέρεια εκείνων που τον φυλάκισαν. Αν όμως κλέψει από το κράτος ενενήντα φορές  εννιά σελίνια, σύντομα αφήνεται ελεύθερος και πάλι.”.

————-

“Αν η αδικία αποτελεί μέρος των τριβών της κυβερνητικής μηχανής, αφήστε την, αφήστε την. Μπορεί οι τριβές να την εξομαλύνουν – σίγουρα πάντως η μηχανή θα φθαρεί. Αν η αδικία έχει ένα αποκλειστικά δικό της ελατήριο ή τροχαλία ή ιμάντα ή στρόφαλο, τότε ίσως πρέπει να σκεφτούμε κατά πόσο το φάρμακο είναι χειρότερο από την ίδια την αδικία. Αν όμως η φύση της είναι τέτοια που σε υποχρεώνει να γίνεις φορέας αδικίας προς κάποιον άλλο, τότε, λέω, παραβιάστε το νόμο. Αφήστε τη ζωή σας να λειτουργήσει ως μια ενάντια δύναμη τριβής που θα σταματήσει τη μηχανή. Εκείνο που οφείλω να κάνω είναι να φροντίζω, σε κάθε περίπτωση, να μην αποτελώ μέρος της αδικίας που καταδικάζω¨.

————-

“Όμως αν αρνηθώ την εξουσία της Πολιτείας όταν μου ζητά να καταβάλλω φόρους, γρήγορα θα κατασχέσει και θα σπαταλήσει όλη μου την περιουσία κι έτσι θα βλάψει ανυπολόγιστα εμένα και τα παιδιά μου. Είναι δύσκολη κατάσταση και σημαίνει ότι είναι αδύνατο να ζήσει κανείς έντιμα και την ίδια στιγμή να είναι ευκατάστατος εξωτερικά. Δεν αξίζει τον κόπο να συσσωρεύσει περιουσία, αφού είναι σίγουρο ότι θα τη χάσει. Πρέπει να νοικιάζεις ή να καταπατάς κάποιο χώρο και να καλλιεργείς μια μικρή σοδειά και να την καταναλώνεις γρήγορα”.

————-

“Μου κοστίζει λιγότερο από κάθε άποψη να επισύρω την τιμωρία της Πολιτείας λόγω ανυπακοής από το να την υπακούσω. Θα ένιωθα ότι μειώνεται η αξία μου σε αυτή την περίπτωση”.

Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο «Περί του Καθήκοντος της Πολιτικής Ανυπακοής», Εκδόσεις Αργοναύτης, 2014. Μετάφραση Μπαρουξής Γιώργος