tetartopress

«Η ευτυχία» – Ρηξικέλευθοι προβληματισμοί, επιτηδευμένες προσεγγίσεις. Ποιο επικρατεί;

MV5BZDI4ZTY0NGYtNWI3OS00ZDgwLThiY2MtMWI1NmU5ODFjNzMyXkEyXkFqcGdeQXVyNTQxMTIxMTk@._V1_


«Η ευτυχία» (Le bonheur)
Σκηνοθεσία: Ανιές Βαρντά
Πρωταγωνιστούν: Ζαν-Κλοντ Ντρουό, Μαρί-Φρανς Μπουαγιέ, Κλερ Ντρουό
Γαλλία, 1965

Πόσο χωράνε άραγε τα συναισθήματα κι οι ανάγκες των κοντινών μας ανθρώπων, των «δικών μας» ανθρώπων, μέσα στην επιδίωξη της προσωπικής μας ευτυχίας, στην απαίτησή μας να γίνουμε ευτυχισμένοι; Κι αν δεν χωράνε πάντα, κι αν δεν χωράνε συνήθως, τότε η αναζήτηση της ευτυχίας μας που τρέφεται από την επιθυμία της προσωπικής μας ελευθερίας, δεν συνυπάρχει, ιδεατά, με την απόλυτη ειλικρίνειά μας προς τον άλλον και το σεβασμό της δικής του ελευθερίας; Όταν, όμως, δεν εκφράζονται ισότιμα οι προσωπικές ελευθερίες όσων συμμετέχουν σε μια σχέση, τότε ο εγωκεντρισμός του πιο ισχυρού ψυχολογικά, δεν ασκεί καλυμμένα ενός είδος εξουσίας προς τον άλλον που υπόκειται τις συνέπειες της πιο ανεμπόδιστης έκφρασης της ελευθερίας του πρώτου; Υπάρχει τότε ευτυχία για όλους; Η ύπαρξη του άλλου, των άλλων στη ζωή μας, η έγνοια μας γι΄αυτούς, οι επιθυμίες τους, συνεπάγεται κατ’ ανάγκη συμβιβασμούς, υποχωρήσεις, περιορισμό της ελευθερίας μας ή, αντίθετα, εμπλουτίζει τη ζωή μας, είναι η ζωτική προϋπόθεση για να βιωθεί κι η δική μας ευτυχία; Γιατί, μπορείς να είσαι ευτυχισμένος όταν ικανοποιούνται μόνον οι προσωπικές σου ανάγκες κι επιθυμίες; Ποιο είναι εκείνο το κοινό έδαφος όπου τέμνονται η ευτυχία με την αγάπη και πόσο μεγάλο είναι αυτό; Η ψυχολογική κτήση του άλλου, η αδιόρατη επιβολή της βούλησής μας πάνω του, μπορεί να πηγάζει επιπλέον από τη συναίνεση του πιο αδύναμου; Η κυριαρχία του άντρα πάνω στη γυναίκα, μπορεί να πηγάζει επιπλέον από τη γυναικεία συναίνεση; Μπορεί να είναι τότε μια ελεύθερη επιλογή της ίδιας της γυναίκας ή απορρέει από ένα όριο πάνω στην ελευθερία της που έχει θέσει ασυνείδητα η ίδια στον εαυτό της μέσα από τη διαπαιδαγώγηση που έχει υποστεί και μέσα από τα πρότυπα των σχέσεων που επικρατούν στις κοινωνίες μας; Η ευτυχία, η αγάπη είναι συναισθήματα, ευφορία, ευχαρίστηση; Είναι ιδέες, είναι η βίωση γνωστών εκ των προτέρων καταστάσεων που η ασφάλεια της γνώσης τους προσφέρει την ικανοποίηση ή μήπως είναι απατηλές ψευδαισθήσεις που όσο πιο σίγουρος μπορεί να είναι κάποιος γι’ αυτές στη ζωή του, τόσο πιο μακριά μπορεί να βρίσκεται απ’ αυτά; «Η ευτυχία πολλαπλασιάζεται», όπως δηλώνεται στην ταινία, με την έννοια ότι όσο πιο ευτυχισμένος δηλώνει και νιώθει κάποιος, τόσο πιστεύει ότι η διάχυσή της έχει την ίδια πολλαπλασιαστική επίδραση στους «δικούς του» ανθρώπους, όταν εκπορεύεται απ’ αυτόν, μόνο και μόνο επειδή όλα γίνονται έτσι όπως τα θέλει αυτός; Και τότε, όχι μόνο το πιστεύει παρά απαιτεί επιπλέον την είσπραξή της από τους άλλους στον ίδιο βαθμό μ’ αυτόν που τη βιώνει ο ίδιος;


Advertisement


Πολλά τα ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν μ’ αφορμή την ιστορία που αφηγείται η ταινία της Ανιές Βαρντά «Η ευτυχία», γυρισμένη πριν από 55 χρόνια και προβάλλεται σ’ επανέκδοση. Πολλά κι αντικρουόμενα μεταξύ τους χωρίς να είμαστε σίγουροι για τις ερμηνείες των προθέσεών της. Ένας παντρεμένος άντρας που νιώθει και πιστεύει ότι αγαπάει τη σύζυγό του και την οικογένειά του, κι ακόμα περισσότερο, νιώθει ευτυχισμένος και πλήρης μαζί τους. Μ’ ένα μόνιμο χαμόγελο χαραγμένο στο πρόσωπό του, με προσήνεια στην επικοινωνία του με τα παιδιά του, με ζωντανή την ερωτική του επιθυμία για τη σύζυγό του μετά απ’ όλα αυτά τα χρόνια, μια τόσο ειδυλλιακή ζωή, μια διαρκώς καινούρια καθημερινότητα κατ’ αυτόν κι ας επαναλαμβάνονται κάθε μέρα τα ίδια γεγονότα. Άραγε έχει στ’ αλήθεια μια τόσο φρέσκια οπτική, διαρκώς ανανεούμενη ή μήπως ζει παραισθητικά στο πιο ψεύτικο όνειρο της ποίησης της καθημερινότητας που μπορούμε ν’ ανακαλύπτουμε μέσα στα πιο συνηθισμένα πράγματα; Κι όμως… ερωτεύεται μιαν άλλη γυναίκα, που μέσα από τη φυσική της ομοιότητα με τη σύζυγό του, μοιάζει σαν να ‘χει ξεπηδήσει από το ασυνείδητό της, σαν την πιο απελευθερωμένη ερωτικά εκδοχή της, που πια επιλέγει συνειδητά εκείνο τον άντρα που θ’ αγαπήσει, θα περιμένει και θ’ ακολουθήσει. Την ερωτεύεται κι αυτή η σχέση του μαζί της συμπληρώνει κι ολοκληρώνει την ευτυχία του, χωρίς να τον απομακρύνει συναισθηματικά από τη σύζυγό του, αντίθετα, τον κάνει πιο ευτυχισμένο κοντά της, επειδή «η ευτυχία πολλαπλασιάζεται». Πως, λοιπόν, από δω και πέρα, οι δυο γυναίκες θα δεχθούν αυτήν την κατάσταση; Θ’ απαιτήσουν αποκλειστικότητα, θα πληγωθούν, θα εξοργιστούν, θ’ αφεθούν να πειστούν από τον άντρα που περιγράφει με τόσο υπέροχα λόγια αυτήν την κατάσταση σαν κάτι έξω από τα συνηθισμένα, τα γνωστά, τα περιορισμένα και τα ιδιοκτησιακά;

hgjkkjl


Πολλά, λοιπόν, τα ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν μ’ αφορμή αυτήν την ταινία. Ήταν άλλες εποχές τότε, στα μέσα της δεκαετίας του ’60, τότε που τα αίματα έβραζαν απαιτώντας μιαν άλλη ζωή, απελευθερωμένη από τα πατριαρχικά και καπιταλιστικά πρότυπα που καθόριζαν τις σχέσεις ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Η Βαρντά ήταν μια εξέχουσα φυσιογνωμία τόσο στις κοινωνικές διεκδικήσεις μέσα από το φεμινιστικό της ακτιβισμό όσο και στις ανατρεπτικές κινηματογραφικές αλλαγές εκείνη την εποχή ως μέλος της Γαλλικής νουβέλ βαγκ (αυτή, μόνη γυναίκα ανάμεσα στους Γκοντάρ, Τρυφφώ, Σαμπρόλ, Ρομέρ, Ριβέτ). Όμως πάντα, ακόμα και στις πιο ταραγμένες εποχές, οι παγίδες του γνώριμου, του συνηθισμένου, της σύγχυσης αυτού που είναι αληθινά δικό μας με το κοινωνικά πρέπον, καραδοκούν να ξεπηδήσουν από μέσα μας, ν’ ακυρώσουν τις πιο μακρινές, τις πιο απελευθερωμένες διαδρομές της σκέψης.

Όμως… η επιτηδευμένη αμφισημία της σκηνοθεσίας της, όπου σταδιακά υποβάλλεται όλο και πιο πολύ ότι η τόσο όμορφη και γαλήνια επιφάνεια κρύβει από κάτω κάτι που νοσεί, κάτι που πνίγεται – ή μήπως, αντίθετα, αυτό που σταδιακά υποβάλλεται, είναι πως ό,τι νοσεί, ό,τι πνίγεται, έχει απωθηθεί και δεν εκδηλώνεται παρά μόνο μπροστά στο φόβο της απώλειας του δικού σου ανθρώπου και της ανατροπής του συνηθισμένου, πρέπει να στερεί το δικαίωμα για ευτυχία στη ζωή για το φορέα του; Αυτή η αμφισημία, με τον τρόπο που μας μεταδίδεται, αποδυναμώνει το ριζοσπαστικό προβληματισμό που τίθεται στην ταινία. Οι ήρωες της ταινίας δηλώνουν τα συναισθήματά τους αλλά δεν μας τα μεταδίδουν γιατί η Βαρντά τους αντιμετωπίζει σαν σύμβολα των τόσο γνώριμων ανθρώπινων καταστάσεων που διαδραματίζονται μέσα στις σχέσεις μας. Άραγε η Βαρντά δημιουργεί ένα μανιφέστο της ευτυχίας όπου η ευτυχία περιμένει μόνον αυτούς που είναι έτοιμοι ν’ απαγκιστρωθούν από τις έτοιμες απαντήσεις και τους κληρονομημένους τρόπους να βιώνονται τα συναισθήματα ή, αντίθετα, δημιουργεί μιαν υποδόρια σαρκαστική ιστορία του τρόπου που βιώνονται διαχρονικά οι ανθρώπινες σχέσεις στις πατριαρχικές μας κοινωνίες, που ακόμα και στην πιο εξευγενισμένες μορφές τους, ακόμα και στην πιο τρυφερές εκδηλώσεις του έρωτα, δεν παύουν να είναι μια μορφή κυριαρχίας και να συντηρούν την εσωτερίκευση των στερεοτύπων μέσα στο γυναικείο τρόπο σκέψης, επιτάσσοντας ασυνείδητα στη γυναίκα την ανάγκη να μη χάσει τον άντρα που αγαπάει από το πλευρό της; Κρίμα, λοιπόν, γι’ αυτήν την επιτήδευση και το διανοητισμό που εμποτίζει υπόγεια την ατμόσφαιρα της ταινίας (όπως, για παράδειγμα, το σβήσιμο των πλάνων σε κάποιο από τα χρώματα της Γαλλικής σημαίας ώστε να σαρκαστεί το πως βιωνόταν το ιδανικό της ελευθεριότητας των σχέσεων εκείνης της εποχής) – από την άλλη, όμως, οι αφορμές που δίνει η ταινία για σκέψεις, συζητήσεις κι εσωτερικές διερευνήσεις πάνω στις σχέσεις μας, είναι τόσο πολλές, γόνιμες και ξεχωριστές έτσι όπως ξεδιπλώνεται η εξέλιξη της ιστορίας που αξίζει και με το παραπάνω η θέασή της.


Advertisement


Advertisement


 

ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

 

Advertisement


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

 
Γασσάν Καναφάνι «Άνθρωποι στον ήλιο»

Γασσάν Καναφάνι «Άνθρωποι στον ήλιο»

Γιατί το μέλλον περνάει μέσα από την έρημο; Γιατί ένας αντάρτης γίνεται ένας πολυλογάς που κρύβει τα όπλα του; Γιατί ...
Πάτρα: Γιώργος Ρους live στο Frida

Πάτρα: Γιώργος Ρους live στη Frida

Διανύοντας την τρίτη χρονιά εμφανίσεων σε όλη τη χώρα, ο Γιώργος Ρους έρχεται στην Πάτρα και στη “Frida”, την Παρασκευή ...
Γιάννης Κότσιρας live στη Πάτρα

Γιάννης Κότσιρας live στην Πάτρα

Ο Γιάννης Κότσιρας μετά τις εμφανίσεις του στον Σταυρό του Νότου έρχεται μετά από καιρό για μία μοναδική εμφάνιση στο ...
Pedro Almodovar «Το τελευταίο όνειρο»

Pedro Almodovar «Το τελευταίο όνειρο»

Δώδεκα διηγήματα του σκηνοθέτη Pedro Almodovar φωτίζουν διαφορετικές στιγμές της ζωής του σε μια ιδιότυπη, αποσπασματική «αυτοβιογραφία». Το Τελευταίο όνειρο ...

Σχετικά με τον αρθρογράφο:

Έχει γράψει 200 Άρθρα

Εκείνες τις ατέλειωτες ελεύθερες ώρες των φοιτητικών χρόνων στην δεκαετία του '80, η ανάγκη για τη διαμόρφωση μιας προσωπικής ταυτότητας, να ξέρεις τουλάχιστον ποιος δεν είσαι, βρήκε καταφύγιο στην κινηματογραφοφιλία, στα διαβάσματα των κριτικών για ταινίες και στις συζητήσεις γύρω απ' αυτές. Με τα χρόνια, μετά από ναρκισσισμούς κι επιδείξεις, αυτό που μένει στο τέλος είναι το να είσαι επιτέλους ανοιχτός στο να μαθαίνεις διαρκώς τι σ' αρέσει, τι δεν σ' αρέσει, τι παύει να σ' αρέσει και τι αρχίζει να σ' αρέσει. Έτσι, ταυτόχρονα, είναι δυνατό επιτέλους, να μπορείς να δεχθείς τι αρέσει και τι δεν αρέσει και στον άλλον. Ο κινηματογράφος είναι σαν ένα δεύτερο σπίτι που μπορεί να χωράει όλο και πιο πολλούς. | [email protected]

RELATED ARTICLES

Back to Top