«Κιντσούγκι» – Η τέχνη της συγκόλλησης

Η λέξη Κιντσούγκι είναι ιαπωνική. Ανήκει σε αυτές τις λέξεις των οποίων η ακριβής μετάφραση στην ελληνική γλώσσα δεν είναι εφικτή παρά μόνο με περιφραστικό τρόπο. Κιντσούγκι (Kintsugi) είναι η λέξη της Ιαπωνικής γλώσσας που εκφράζει την τέχνη της επισκευής των σπασμένων πραγμάτων. Μα ταυτόχρονα και σε βαθύτερο επίπεδο εκφράζει την νοοτροπία ενός λαού, των Ιαπώνων εν προκειμένω, που πιστεύουν στην ανεκτίμητη αξία αυτής της επισκευής. Γιατί οι Ιάπωνες, εν αντιθέσει με τους Έλληνες των οποίων η λαϊκή σοφία πρεσβεύει ότι «όταν ραγίσει το γυαλί, δεν ξανακολλάει», πιστεύουν πως ό,τι ραγίσει ή σπάσει όχι απλώς ξανακολλάει αλλά επαναδημιουργείται αποκτώντας μία νέα ζωή.

Η τέχνη που εκπροσωπεί η εννοιολογική υπόσταση της λέξης Κιντσούγκι είναι η συγκόλληση των σπασμένων κομματιών οποιουδήποτε αντικειμένου με τη χρήση χρυσού. Κάθε νέο αντικείμενο που προκύπτει είναι για τους Ιάπωνες ένα αναγεννημένο αντικείμενο που όχι μόνο κουβαλά το παρελθόν του και την εμπειρία του σπασίματός του, αλλά δύναται μέσα από τη νέα του μορφή να διηγηθεί την παρελθοντική του ιστορία με νέα προσέγγιση και αναγεννησιακή ματιά. Πώς αλλάζει ο τρόπος που θεώμεθα την ιστορία μας είτε ως αντικείμενα είτε ως άνθρωποι; Μέσα από τις εμπειρίες που βιώνουμε αλλά και μέσα από τον τρόπο που διαχειριζόμαστε κάθε μία από τις εμπειρίες μας. Η εμπειρία του σπασίματος ή του ραγίσματος λοιπόν, δεν είναι για τους Ιάπωνες λόγος θλίψης, απαξίωσης, υποτίμησης ή εγκατάλειψης των ονείρων μας, των στόχων μας, της ιστορίας μας. Κάθε σπάσιμο ή ράγισμα που θα βιώσουμε είναι ή μάλλον για να το θέσουμε καλύτερα οφείλει να είναι η ευκαιρία μας να το διαχειριστούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να διηγούμαστε την ιστορία μας με όλες της τις ρωγμές με αισιοδοξία, χαρά και αναγεννησιακή ματιά.

Ίσως αυτή η νοοτροπία των Ιαπώνων να μας ξενίζει και να μας φαίνεται ανέφικτη. Μα ίσως διαβάζοντας τη νέα συλλογή διηγημάτων της Αντιγόνης Ζόγκα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός (α΄έκδοση,Μάιος 2019) με τίτλο Κιντσούγκι, να συνειδητοποιήσουμε ότι το δηλωμένο και καταχωρημένο ως ανέφικτο είναι εφικτό, αρκεί να το διαχειριστούμε με τη διάθεση της συγκόλλησης.

Βέβαια το ερώτημα που προκύπτει είναι σαφές. Πώς μπορεί καθένας μας να βρει το «χρυσό» που θα ταιριάξει στις δικές του ρωγμές για να επιτευχθεί η συγκόλλησή του η αναγεννησιακή;

Η πένα της Αντιγόνης Ζόγκα στα έξι συνολικά διηγήματά της αποδεικνύει ότι οι έξι διαφορετικοί ήρωές της βρίσκουν το «χρυσό» που τους χρειάζεται για την συγκόλλησή τους. Και δε το βρίσκουν σε μία μυστική κρύπτη ή σε ένα σφαλισμένο σεντούκι. Το βρίσκουν μέσα τους, στις απώλειές τους, στα ραγίσματά τους, στις απογοητεύσεις τους, στα καταχωνιασμένα αναπάντητα γιατί που πληγώνουν, στα παράπονα των παιδικών τους χρόνων, στα ανομολόγητα μυστικά των οικογενειών τους, στην ανελευθερία έκφρασης που τους επιβλήθηκε, στους αθέλητους ή συνειδητοποιημένους συμβιβασμούς τους. Απενοχοποιούνται οι ήρωες της Αντιγόνης Ζόγκα από την ατέρμονη, ξηρή αυτοκριτική τους, απόρροια της κριτικής των άλλων, της κοινωνικής νόρμας, των προσδοκιών των άλλων που καταλήγουν να γίνουν και δικές τους. Απενοχοποιούνται και τολμούν να αγαπήσουν τον εαυτό τους με τα σπασίματά του, τις απώλειές του, τα ραγίσματά του, με τις αποτυχημένες προσπάθειές τους συγκόλλησής τους. Ρευστή, καθάρια και λιτή γλώσσα που εκφράζει τις αλήθειες της ζωής τόσο απλά μα καθοριστικά. Η Αντιγόνη Ζόγκα σε τρίτο ή πρώτο πρόσωπο ζωντανεύει έξι (6) ήρωες που μάς συστήνονται θυμίζοντάς μας χαρακτηριστικές προσωπικότητες της εποχής μας.

Ίσως ένας εθνολόγος, κοινωνιολόγος ή ανθρωπολόγος να έλεγε ότι οι έξι αφηγητές των ιστοριών της Αντιγόνης Ζόγκα είναι παντός καιρού και όχι μόνο επίκαιροι. Ο μοναχικός καουμπόι της πρώτης ιστορίας ζει στην Άγρια Δύση του κλεινού άστεως και ενώνει σιωπηλά με ένα ποτήρι ουίσκι τη μοναξιά του με τη μοναξιά του συνανθρώπου του που βιώνει με άλλο τρόπο την εχθρότητα των «πολιτισμένων» συμπολιτών του. Η μοναχοκόρη και μοναχοπαίδι της δεύτερης ιστορίας ψάχνει την αλήθεια της γενεσιουργού δύναμης που την έφερε στη ζωή. Είναι η συνέπεια της ιστορίας ενός μεγάλου έρωτα ή μιας συμβιβαστικής γονεϊκής σχέσης που κατέληξε σε ένα λυπηρό για αυτήν, θλιμμένο διαζύγιο; Όπως όμως τα καβουράκια αλλάζουν συχνά το σκληρό εξωσκελετό τους μέχρι να ενηλικιωθούν τρώγοντας συνεχώς για να δυναμώνουν, έτσι και η ίδια μπορεί να θρέψει τον εαυτό της για να χτίσει τη νέα της πανοπλία. Γιατί η ενηλικίωση της ψυχής μας δε θέλει μόνο την τροφή της χαράς αλλά και την τροφή της θλίψης μας. Η καταπιεσμένη υπάλληλος που σπάει από την εκμετάλλευση του ισχυρού αφεντικού ή η γυναίκα που κατάματα θωρεί την έλλειψη αντοχής της να βιώσει την ευθύνη και την προσφορά της μητρότητας, η γυναίκα που ψάχνει την χαρά της συντροφικότητας στο κατασκευαμένο ψέμα της κοινωνικής δικτύωσης και η νεαρή που καλείται σε μια κοινωνία χωρίς αξιοκρατία, χτυπημένη από τον ανεμοστρόβιλο της οικονομικής, κοινωνικής και ηθικής κρίσης να βρεί τρόπο να μη χάσει τη χαρά των σπουδών της, είναι κομμάτι μας, κομμάτι της τωρινής μας ιστορίας, της ιστορίας μιας παρελθοντικής μας στιγμής ή της ιστορίας που τρέμουμε από φόβο ότι μπορεί να ζήσουμε στο μέλλον μας.

Οι ιστορίες της Αντιγόνης Ζόγκα είναι ιστορίες θραύσματα της πάντα επίκαιρης ιστορίας της ανθρώπινης ψυχής που αγωνιά να ανακαλύψει τα τέρατα που την καταδιώκουν, να τα θωρήσει και να τα αγκαλιάσει. Αυτό με ενθουσίασε στη σύλληψη των διηγημάτων της κας Ζόγκα. Δε διηγείται ξόρκια για τα τέρατα που μας καταδιώκουν. Διηγείται τον τρόπο που η ψυχή μπορεί να αγκαλιάσει τα τέρατά της. Διηγείται τον τρόπο που η ιστορία καθενός ανεξαρτήτου εποχής μπορεί να ενσωματώσει τα τέρατα που είτε κληρονομήθηκαν είτε επιβλήθηκαν. Καλή ανάγνωση!

«Κιντσούγκι» | Συγγραφέας: Αντιγόνη Ζόγκα | Ημερομηνία Έκδοσης: 31/5/2019 | Εκδόσεις: Ιωλκός