Μέσα στις σκιές της καθημερινότητας

Ο Δαμιάν, όπως δηλώνει από την πρώτη κιόλας σελίδα της ιστορίας του, δεν είναι ένας επικίνδυνος καρχαρίας. Δεν είναι μία αμέριμνη πέστροφα ή ένας κομψός σολομός. Ο Δαμιάν δεν είναι καν ένα φανταχτερό χρυσόψαρο. Ο Δαμιάν είναι μια αντικοινωνική σμέρνα, και αυτό θέλει να παραμείνει. Είναι ένας από τους πολλούς ανθρώπους που συναντάμε καθημερινά, από αυτούς με τα σκυμμένα κεφάλια και τους κατεβασμένους ώμους, που ίσως πέσουν πάνω σου κατά λάθος, κατά μεγάλο τους λάθος γιατί το τελευταίο που θέλουν να κάνουν είναι να ενοχλήσουν και να ενοχληθούν. Και ένας από τους πολλούς που μέσα στα βαθιά νερά της ανεργίας βουλιάζουν όλο και πιο πολύ σε μια ζωή που δεν τους ανήκει, που την παρακολουθούν κρυμμένοι καλά μέσα στα τραχιά βράχια της ακινησίας.

– Δεν είστε πολύ κοινωνικός;
– Ας πούμε ότι είμαι ιδιότροπος.
– Ιδιότροπος, με ποια έννοια;
– Με την έννοια του καλού ανθρώπου. Είμαι καλός άνθρωπος, ποτέ δεν έχω κάνει κακό σε κανέναν, κι αυτό με έχει απομακρύνει από τον κόσμο.

Το «Μέσα από τις σκιές» του Ισπανού Juan Jose Millas είναι ένα βιβλίο πολυεπίπεδο, που αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές των αναγνωστών με απλή γλώσσα, και προκαλεί γνώριμα συναισθήματα που συνήθως κρύβονται επιδέξια. Ο πρωταγωνιστής Δαμιάν είναι ένας ακόμη άνθρωπος που έχασε τη δουλειά του και καταρρέει. Κουβαλώντας μέσα του μια ασυνήθιστη έως και άρρωστη ιστορία ενηλικίωσης, χτίζει μια καθημερινότητα όσο γίνεται πιο αδιάφορη και απαρατήρητη. Και μέσα σε μια μέρα καταφέρνει να περάσει στη σφαίρα της ανυπαρξίας, καθιστώντας τον εαυτό του επιτυχώς αόρατο. Κλεισμένος στη ντουλάπα ενός ξένου σπιτιού μετατρέπεται σε «καλό πνεύμα», δρώντας όταν όλοι λείπουν. Και κάπως έτσι, ισορροπώντας στα αμφίρροπα όρια της καθημερινής ρουτίνας και της ανυπαρξίας βρίσκει μια εσωτερική ευτυχία που χρόνια προσπαθούσε να επιτύχει.

Ο Μillas, βραβευμένος και πολυγραφότατος, δεν είναι απλά ένας ακόμη Ισπανός συγγραφέας, καθώς δημιούργησε το δικό του λογοτεχνικό είδος, το λεγόμενο articuento. Καθημερινές δηλαδή ιστορίες που μπλέκονται με την φαντασία και επιτρέπουν στον αναγνώστη να δει την πραγματικότητα με άλλο μάτι. Το γοητευτικό «Μέσα από τις Σκιές» βρίσκει τον Millas ακριβώς στο στοιχείο του.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί δύο όπλα για να κρατήσει τον αναγνώστη γοητευμένο. Οικείους χαρακτήρες και μια γνώριμη σε όλους μας πια κατάσταση, την ανεργία. Για πολλούς αναγνώστες η κατάσταση του πρωταγωνιστεί θα φανεί αρκετά γνώριμη, καθώς οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ανεργίας είναι πλέον γεγονός που συναντάμε και βιώνουμε όλο και πιο συχνά, και κάνει την λογοτεχνία ιστορία. Ο Δαμιάν είναι κουρασμένος και απογοητευμένος μετά την απόλυσή του, και μόνος ανοιγοκλείνει τις πόρτες της τρέλας και της λογικής. Μοναδική του παρέα ο τηλεπαρουσιαστής Σέρχιο Ο’ Κειν του οποίου το στούντιο βρίσκεται στο μυαλό του Δαμιάν και με τον οποίο ανοίγει καθημερινό διάλογο. Ο Σέρχιο Ο’ Κειν τον κρίνει, τον συμπονά, τον περιγελά. Είναι ο ίδιος και ο κόσμος γύρω του και μέσα του.

Η παράξενη και λιτή ιστορία που μας χαρίζει ο Ισπανός συγγραφέας διακρίνεται από μία αλήθεια, ή μάλλον πολλές μικρές αλήθειες που δεν αφήνουν στον αναγνώστη το περιθώριο να μην ταυτιστεί.  Ακόμα καλύτερα, ο Millas δίνει φωνή στις σκέψεις που φοβόμαστε να εκφράσουμε ή που καταχωνιάζουμε ως περίεργες.

«Ώστε πλύνατε τα πιάτα», υπογράμμισε με κακεντρέχεια.

«Ναι, υπήρχε ένα πλυντήριο πιάτων, αλλά πάντα μου άρεσε αυτή η ασχολία. Έχει κάτι από δραστηριότητα ζεν. Όση ώρα πλένεις, οι σκέψεις σου φτερουγίζουν εδώ κι εκεί, χωρίς σκοπό. Μετά, όμως, συνειδητοποιείς πως δεν ήταν τελικά και τόσο ασύνδετες, πως είχαν κάποιον ειρμό, αλλά δεν ξέρεις τι ακριβώς. Μου έχει συμβεί, ενώ κοιτάζω τον αστραφτερό πάτο ενός φρεσκοπλυμένου φλιτζανιού, να μένω ακίνητος, να νιώθω καθαρός, εντελώς άδειος, όπως το φλιτζάνι που κρατώ στα χέρια μου. Τέτοιες στιγμές, πως να το πω, έχεις τη φευγαλέα αίσθηση του τι σημαίνει να αποτελείς μέρος του όλου».

Η ντουλάπα που χαρίζει ο Millas στον Δαμιάν είναι μεγάλη και φιλόξενη, φτιαγμένη θαρρείς για αυτούς που ψάχνουν μια θέση σε έναν κόσμο που τους προσπερνά. Μια ντουλάπα που, σε μια εποχή δύσκολη όπως κι αυτή, όλοι κάπου κρύβουμε στο σπίτι μας. Απλά κρατάμε καλά κλειστή. Ή μήπως όχι;

«Μέσα από τις σκιές»
Juan Jose Millas (Χουάν Χοσέ Μιγιάς)
Μετάφραση: Θεοδώρα Δαρβίρη
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2017