Μία ταινία την ημέρα… – “Arábia” των Affonso Uchoa / João Dumans

Ακόμα δεν μπορώ να πιστέψω – πόσο, μάλλον, να δικαιολογήσω… – πώς κατόρθωσα τον περασμένο Νοέμβριο στην Σαλονίκη να προσπεράσω χωρίς να δω την “Αραβία” των Μπραζιλιάνων σκηνοθετών Affonso Uchôa και João Dumans.

Έχασα, μάλιστα, και την ευκαιρία να συναντήσω τον João Dumans, που ήταν καλεσμένος του Φεστιβάλ και μίλησε με το κοινό μετά τις προβολές. Ασυγχώρητα πράγματα, σχεδόν, εγκληματικά…

Η αλήθεια είναι, ότι για το έγκλημά μου, ευθύνη φέρουν και οι δημιουργοί της, μιας και τα πρώτα λεπτά της ταινίας, εάν δεν έχεις διαβάσει την υπόθεση, ούτε στο ελάχιστο δεν σε προϊδεάζουν για την συγκλονιστική συνέχεια.

Κάτι μ΄ έτρωγε, όμως, κι επέστρεψα στην “Αραβία”. “Ο δολοφόνος πάντα επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος”, λένε. Επέστρεψα στην “Αραβία” και… Δάκρυσα. Εξεπλάγην. Χάρηκα. Και, στο τέλος, λυτρώθηκα!

Ο Αντρέ ζει με τον μικρότερο αδερφό του σε μια γειτονιά του Ouro Preto στην Πολιτεία του Minas Gerais. Είναι, σχεδόν εγκαταλελειμμένοι από τους γονείς τους, που λείπουν μόνιμα σε δουλειές. Μια θεία τους νοιάζεται και τους φροντίζει. Κι εκεί, που νομίζεις, ότι θα δεις ένα συμπαθητικό οικογενειακό δράμα – να πώς έκανα την ασυγχώρητη μαλακία και δεν είδα στην Σαλονίκη την “Αραβία” …- θα γίνει η μεγάλη ανατροπή. Ο Κριστιάνο, ένας από τους εργάτες του εργοστασίου αλουμινίου, θα μεταφερθεί στο Νοσοκομείο. Η θεία θα παραγγείλει στον Αντρέ να πάει στο σπίτι του Κριστιάνο γιά να φέρει μερικές αλλαξιές. Ο μικρός πηγαίνει και, καθώς παίρνει τα ρούχα, “πέφτει” πάνω σ’ ένα τετράδιο με σημειώσεις του Κριστιάνο – μήπως κάτοικοι Πατρών σας θυμίζει κάτι αυτό;

Στο μεταξύ, κι ενώ όλα πήγαιναν καλά, ο Κριστιάνο αφήνει στο Νοσοκομείο την τελευταία του πνοή. Το ταξίδι για εκείνον έχει τελειώσει. Για μας, μόλις, έχει αρχίσει! Και δεν πρόκειται για ένα απλό ταξίδι. Πρόκειται για μια Οδύσσεια στην Γη του Μίνας Ζεράις. Ο Κριστιάνο στο τετράδιο περιγράφει την μοναδική περιπλάνηση από την στιγμή, που για μια νεανική ανοησία, μπαίνει για, σχεδόν, δυο χρόνια στην φυλακή.

Μετά την αποφυλάκισή του, σαν πέτρα, που δεν θέλει με τίποτα να χορταριάσει, θ’ αρχίσει να περιπλανιέται. Timóteo, Coronel Fabriciano, Santana do Paraíso, Ipatinga, Itabira, Ouro Preto. Να μερικοί από τους σταθμούς του στην Γη του Μίνας.

Σε voice-over τον ακούμε να μας διαβάζει τις σημειώσεις του. Και η κάμερα τον ακολουθεί στην προσπάθειά του να ριζώσει κάπου…

Η ταινία δίνει λόγο στους απλούς ανθρώπους. Γιατί, όπως λέει σε μια συνέντευξή του ο Affonso Uchoa στον Nicholas Elliott για το περιοδικό Film Comment “Είναι καθήκον του Κινηματογράφου να καταγράφει την μνήμη αυτών των ανθρώπων. Και να τους δίνει τον λόγο, όχι σαν μια πράξη γενναιοδωρίας, αλλά επειδή πιστεύει στο μεγαλείο και την δύναμη αυτών των ανθρώπων. Η επιλογή μας να φωτίσουμε την ζωή τους είναι μια πολιτική πράξη…”

Η “Αραβία” είναι ένας ύμνος στην εργατική τάξη, που δεν ξέρω εάν πηγαίνει στον Παράδεισο, σίγουρα, όμως, πριν αναχωρήσει, ζει στην Γη. Και παλεύει, πέφτει, σηκώνεται, περιπλανιέται, ερωτεύεται, χάνει, κερδίζει, με λίγα λόγια ζει!

Ο τίτλος “Αραβία” έρχεται από τους Δουβλινέζους του Τζέημς Τζόυς κι όχι από το ανέκδοτο για έναν Άραβα, που ακούγεται στην ταινία. Τα γυρίσματα κράτησαν τρία χρόνια κάτι, που ολοφάνερα, ωφέλησε την ταινία. Στον ρόλο του Κριστιάνο καταπληκτικός ο ερασιτέχνης Aristides de Sousa, που είχε πρωταγωνιστήσει και στην αμέσως προηγούμενη ταινία του Uchoa “A Vizinhança do Tigre” (The Hidden Tiger) .

Τα τραγούδια της ταινίας παίζουν στην ταινία, δεν συμμετέχουν απλώς. Ειδικά το “I’ll Be Here In The Morning” του Townes van Zandt  και το “Raizes” του Renato Teixeira.

Πριν μερικές μέρες (κινηματογραφο)φίλος απόρησε, όταν του είπα, ότι θεωρώ την “Αραβία” αν όχι την ταινία της χρονιάς, σίγουρα μια από τις δέκα καλύτερες. “Πώς την είπες;”, με ρώτησε.

Πού να φανταζόταν ο φίλος μου, ότι η “Αραβία” βγήκε τρόπο και “τρύπωσε” στις επιλογές του σπουδαίου “Sight and Sound” για το 2017 χωρίς καν να έχει βρει διανομή στο Νησί!

Και σίγουρα θα τον έπιανε ζαλάδα εάν του έλεγα πόσο περιζήτητη είναι και πόσα ταξίδια εξακολουθεί να κάνει στα Φεστιβάλ του κόσμου!

Θα σας πρότεινα να δείτε αυτή την συνέντευξη των δύο σκηνοθετών (TigerTalk) και να διαβάσετε το κριτικό σημείωμα του Neil Young στον Holltwood Reporter και αυτό του James Lattimer στο περιοδικό “Slant”.

Λίγο πριν το τέλος βλέπουμε τον Κριστιάνο νυχτερινή βάρδια στο εργοστάσιο, ενώ voice-over τον ακούμε: “η βουή από την φάμπρικα εξαφανίστηκε. Μπορούσα να ακούσω την καρδιά μου…Γύρισα και κοίταξα την φάμπρικα. Δεν σήμαινε τίποτα για μένα… Δεν ήξερα κανέναν εκεί… Ήταν σαν να ξύπνησα από εφιάλτη… Αισθάνθηκα σαν ένα κουρασμένο παλιάλογο… Τα μάτια με πονούσαν… Η καρδιά μου το ίδιο…
Ήθελα να αγκαλιάσω όλους τους συναδέλφους και να τους πω, ότι είχα ξυπνήσει!”

Λίγο μετά ο Κριστιάνο από παλιάλογο μεταμορφώθηκε σε Αραβικό άτι και πέταξε για τον Ουρανό!

“Arábia” των Affonso Uchoa / João Dumans
Araby, Βραζιλία, Δράμα, Έγχρωμο, 98′, 2017