Ο «αθώος» εθνικισμός από τις εκδόσεις αλεξάνδρεια

Έλληνες και Τούρκοι μελετητές αντιμέτωποι με τον «δικό τους» δήθεν αθώο εθνικισμό.

Ο όρος «εθνικισμός» στην καθημερινότητά μας έχει δύο διαφορετικές έννοιες που συχνά συγχέονται. Η πρώτη αναφέρεται σε μια «αθώα» κοινωνική συναίνεση γύρω από μια εθνική ταυτότητα. Είναι αυτή που εξασφαλίζει σε μια ομάδα ανθρώπων την πίστη ότι αποτελούν ένα έθνος. Η άλλη έννοια αναφέρεται σε ένα είδος πολιτικού προγράμματος ορισμένων μελών του έθνους. Όταν αυτό το πρόγραμμα είναι επιθετικό ή ξενοφοβικό, χαρακτηρίζεται «εθνικιστικό», «κακό» και κάποτε ρατσιστικό.

Αλλά ο δήθεν αθώος εθνικισμός φέρει όλα τα συστατικά που χρειάζονται για να αναβιώσει «ο κακός εθνικισμός» όταν η συγκυρία προσφέρεται: τους εθνικούς μύθους στους οποίους κυριαρχεί το «εμείς – οι άλλοι», τις ανάλογες ιστορικές αναφορές μέσα σε μια εθνική ιστοριογραφία, τη σχετική «εθνική» παιδεία, την εθνική αυταρέσκεια («είμαστε οι καλύτεροι»), την ξενοφοβία («μας αδίκησαν», «κινδυνεύουμε»), το φετίχ του εθνικού συμφέροντος. Στο βαθμό που θεωρούμε ότι μόνο ο επιθετικός εθνικισμός είναι το πρόβλημα, δεν καταπολεμούμε το ίδιο το εθνικιστικό υπόδειγμα αλλά μόνο μία έκφανσή του. Το να καταγγέλλεται π.χ. η Χρυσή Αυγή και να αποσιωπώνται η εθνική ιστοριογραφία, η εθνοκεντρική παιδεία, η πατριωτική λογοτεχνία, ο «εθνικός» πολιτικός ή εκκλησιαστικός λόγος κ.ά. είναι μια υποκριτική συμφιλίωση με τον εθνικισμό ή στην καλύτερη περίπτωση μια εθνική τύφλωση. Φαινομενικά αθώες λειτουργίες, όπως μια πινακίδα που καλωσορίζει τους τουρίστες «στην πιο φιλόξενη χώρα του κόσμου», ένα παραμύθι σε ένα παιδικό βιβλίο, ένα τραγούδι σε οικογενειακό γλέντι, ένα σίριαλ στην τηλεόραση, ένας τίτλος εφημερίδας ή ένας ποδοσφαιρικός αγώνας μπορεί να καλλιεργούν και να αναπαράγουν εθνικιστικά μηνύματα.

Σε αυτά, τα οποία συνήθως μας διαφεύγουν, αναφέρεται το βιβλίο. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι αναλυτές καταπιάνονται εδώ με τον «δικό τους» εθνικισμό. Κάποιοι γράφουν και για τις δύο πλευρές, συγκριτικά. Αλλά κανένα κείμενο δεν αναφέρεται μόνο στον εθνικισμό του Άλλου. Μια τέτοια προσέγγιση είναι το χόμπι των εθνικιστών.

Ο Ηρακλής Μήλλας είναι πολιτικός μηχανικός, απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Ροβερτείου Κωνσταντινούπολης, με διδακτορικό στην πολιτική επιστήμη από το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Έχει εργαστεί ως μηχανικός στην Τουρκία, στη Ελλάδα και σε διάφορες αραβικές χώρες. Το 1991-94 συνέβαλε στην ίδρυση του τμήματος νεοελληνικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, στο οποίο και δίδαξε. Το 1999-2010 δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια της Τουρκίας και της Ελλάδας τουρκική και ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, καθώς και πολιτικά ρεύματα της Τουρκίας. Έχει μεταφράσει ποίηση από τα ελληνικά στα τουρκικά (άπαντα του Σεφέρη, του Καβάφη κ.ά.) και έχει εκδώσει μελέτες σχετικά με τις ελληνοτουρκικές διαπολιτισμικές σχέσεις. Το βιβλίο Εικόνες Ελλήνων και Τούρκων: σχολικά βιβλία, ιστοριογραφία, λογοτεχνία και εθνικά στερεότυπα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια το 2001 και έλαβε το βραβείο «Διδώ Σωτηρίου» της Εταιρείας Συγγραφέων. Τα τελευταία του βιβλία είναι: Nations and Identities – The Case of Greeks and Turks (2016), Ο οικογενειακός τάφος (μυθιστόρημα, 2018), Η νέα Τουρκία εκ των έσω (επιμ., 2019). Το ντοκιμαντέρ του Η άλλη κωμόπολη (συμπαραγωγή με Ν. Ντιντς) πήρε το πρώτο βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (2011).

«Ο “αθώος” εθνικισμός» | εκδόσεις αλεξάνδρεια | Συγγραφέας: Έλληνες & Τούρκοι αναλυτές | Επιμέλεια: Ηρακλής Μήλλας | Σελίδες: 256 | Ημερομηνία Έκδοσης: 25 Ιουνίου 2019 | Διαστάσεις: 24 x 17