Σβετλάνα Αλεξίεβιτς «Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος»

Την 26η Απριλίου του 1986 µια σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού µπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνοµπιλ. Το ατύχημα αυτό χαρακτηρίστηκε η µεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ού αιώνα. Η Λευκορωσίδα συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015), δέκα χρόνια µετά το «ατύχημα», περιπλανήθηκε στην απαγορευμένη ζώνη -όχι χωρίς τίμηµα και για τη δική της υγεία-, µίλησε µε δεκάδες ανθρώπους, έψαξε αρχεία εφημερίδων, ληξιαρχείων, νοσοκομείων, αναζήτησε στην άλλοτε σοβιετική επικράτεια τα νήματα των απωλειών. Εκατό από αυτές τις µαρτυρίες αποτέλεσαν το παρόν βιβλίο: µιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, µαθητές, πυροσβέστες, επιστήμονες, µελλοθάνατοι και συγγενείς µελλοθανάτων, µητέρες που γέννησαν παραμορφωμένα παιδιά, µαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο µα σε µονάδες λευχαιμικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευμένη ζώνη, γονιοί που θάψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυμούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί αν την αποκαλύψουν δε θα βρουν σύντροφο στη ζωή τους. «Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το µέλλον» γράφει η Αλεξίεβιτς στη µοναδική δική της µαρτυρία µέσα στο πολυφωνικό βιβλίο.

Πρόκειται για το µεγάλο, όσο και σπαρακτικό αριστούργημα της Αλεξίεβιτς, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του 20ού αιώνα, που, µετά την Άννα Φρανκ και τον Πρίμο Λέβι, επανακαθόρισε την έννοια της λογοτεχνίας της µαρτυρίας. Ένα ολόπικρο βιβλίο απερίγραπτου ζόφου, που σελίδα τη σελίδα γίνεται ένα ευαγγέλιο απεγνωσμένης και παράφορης αγάπης.

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στην Ουκρανία και µεγάλωσε στη Λευκορωσία, όπου έκανε και σπουδές δηµοσιογραφίας. Εργάστηκε ως δηµοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ. Το κύριο έργο της, όμως, είναι τα βιβλία µαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας.

Το πρώτο της βιβλίο, Ο πόλεµος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας (1985, υπό έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη), περιέχει µαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεµο. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε «αντεθνικό και εξευτελιστικό», γνώρισε όμως τεράστια επιτυχία και είχε την υποστήριξη του Γκορµπατσόφ. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της Τελευταίοι µάρτυρες, στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο.  Το 1989 η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε µε το βιβλίο της Οι µολυβένιοι στρατιώτες τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή «άγνωστο» πόλεµο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη για πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους, όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες µάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως. Το 1993 εκδόθηκε το Μαγεμένοι από τον θάνατο. Ρωσία, 1989: η αυτοκτονία ως πολιτικό φαινόμενο, µε θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ µετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 πρωτοκυκλοφόρησε το Τσέρνοµπιλ. Το 2013 κυκλοφόρησε στα γαλλικά το Τέλος του κόκκινου ανθρώπου ή η εποχή της απομάγευσης (υπό έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη), το οποίο απέσπασε την ίδια χρονιά το βραβείο Medicis. Τα βιβλία της έχουν µεταφραστεί σε 23 γλώσσες ήδη, έχουν διασκευαστεί επανειλημμένα για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση. Τον Οκτώβριο του 2015 τιµήθηκε µε το Νόµπελ Λογοτεχνίας, ενώ είχε ήδη αποσπάσει πλήθος άλλων διεθνών διακρίσεων, µεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάμβου, το Βραβείο Λειψίας «για την αµοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998», το γαλλικό βραβείο «Μάρτυρας του Κόσμου – 1999», το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερµανίας. Τον τελευταίο καιρό ζει στο Παρίσι.

«Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος» | Συγγραφέας: Σβετλάνα Αλεξίεβιτς | Εισαγωγή στην ελληνική έκδοση: Θανάσης Τριαρίδης | Μετάφραση: Ορέστης Γεωργιάδης | Σελίδες: 344 | Σχήμα 14×21 | Εκδόσεις Πατάκη