Το φευγιό είναι ταξίδι απώλειας και απόκτησης μαζί

Μια οικογένεια. Δύο γιοι, μια κόρη, η μάνα καθηγήτρια Ρώσικων και ο πατέρας μαθηματικός. Μια οικογένεια που ξαφνικά βρίσκεται ξένη στη χώρα της. Χώμα τα όνειρά τους, χώμα οι ελπίδες τους, χώμα η ζωή τους. Χώμα άγονο και ξερό. Ένα απόγευμα φτάνει για να παρθεί η απόφαση. Θα φύγουν για ένα νησί του Νότιου Αιγαίου που το χώμα είναι ακόμα εύφορο. Τουλάχιστον αυτό λέει ο θείος τους, αδερφός της μητέρας. Εκεί στο νέο τους προορισμό «χώμα πιάνεις, χρυσάφι γίνεται».

Μα το φευγιό είναι ταξίδι απώλειας και απόκτησης μαζί. Χάνουν τους παραδείσους της μνήμης τους, και ταυτόχρονα μέσα στη θλίψη της απώλειας αυτών που τους γαλούχησαν στα πρότερα χρόνια της ζωής τους, αναδύονται τα όνειρα των νέων αποκτημάτων. Ποιοι ήταν; Σημασία ίσως τελικά δεν έχει. Σημασία έχει ποιοι είναι πρόθυμοι τώρα να είναι, για να μπορέσουν να αποκτήσουν ρίζες στο εύφορο χώμα της γης που τους υποδέχτηκε, αυτούς τους οικονομικούς μετανάστες και δακτυλοδεικτούμενους στην αρχή από την κοινωνία του ηλιόλουστου νησιού.

Η μάνα και οι δυο της γιοι. Η κόρη έμεινε πίσω για να σπουδάσει ιατρική και ο πατέρας δέσμιος της φοβίας του για το νέο ξεκίνημα που επέβαλαν οι συνθήκες της μάνας γης του. Ο πατέρας δεν έπιασε τη «ζωή από τα κέρατα» όπως η μάνα και σύζυγός του Ευγενία. Μα στέλνει τις συμβουλές του. Να μην ξεχνά να φορά τα σκουλαρίκια της γιατί δεν είναι παραδουλεύτρα, δεν είναι αυτή η φύση της. Και ενώ ο πατέρας και σύζυγος Αγκρόν κρύβεται πίσω από τις συμβουλές του και αυτό που η Ευγενία ονομάζει «ψευτοπερηφάνια», οι δυο γιοι στηρίζουν τον ευγενικό και τίμιο αγώνα της δικής τους Ευγενίας που απλώνει τις ρίζες της στο νέο χώμα της νέας της πατρίδας.

Δεν ντρέπεται να καθαρίζει τουαλέτες και δεν πονά να βλέπει τα χέρια της «να καθαρίζουν το πουρί». Ίσως γιατί η Χριστίνα Φραγκεσκάκη θέλει να μάς θυμίσει μέσα από την ιστορία των κοινών, ευγενικών και γεμάτων όνειρα ψυχών της ότι τα χέρια είναι όργανα που υπηρετούν τα σχέδιά μας. Και αν το σχέδιο απαιτεί καθάρισμα της λεκάνης και όχι διδασκαλία της Ρώσικης γλώσσας σε μια τάξη, δεν πειράζει. Γιατί τελικά η ζωή είναι η αξιοπρέπεια και η ικανότητα να μη λυγά στις απαιτήσεις της ζωής. Η ζωή αλλάζει προσωπεία. Μα το πρόσωπό της είναι πάντα ίδιο. Η αγάπη για την δημιουργία, για το φύτρωμα του νέου σπόρου, για το «πότισμα» των ονείρων σου, των παιδιών σου, των ανθρώπων που αγαπάς. Η ζωή είναι να σε ραπίζει ο άνεμος της δυσκολίας μα να θυμάσαι ότι η τύχη και ατυχία είναι στο χέρι σου. Η ζωή είναι να βρίσκεις τον παράδεισό σου σε κάθε χώμα που μπορεί να φιλοξενήσει τον καρπό της επιθυμίας σου, για αξιοπρεπή και δημιουργικό βίο.

Η Φραγκεσκάκη φυτεύει στο χώμα της ψυχής μας το λουλούδι μιας οικογένειας μεταναστών. Σκιαγραφεί τις τέσσερις εποχές του. Το λουλούδι όμως είναι αειθαλές. Δε χάνει τα φύλλα του ποτέ. Οι ελπίδες της οικογένειας επιβιώνουν ακόμα και μετά τη βαρυχειμωνιά του θανάτου του πατέρα. Γιατί οι ελπίδες τους (η  δική τους Άνοιξη) και η ζέστη της πίστης τους και της αγάπης τους (το δικό τους Καλοκαίρι) τους βοηθάει να βιώνουν τα Πρωτοβρόχια τους (δυσκολία εκμάθησης της γλώσσας, μισό σπίτι που μοιράζονται μαζί με άλλους, απουσία συγγενών, αλλαγή θρησκεύματος και ονόματος μετά τη βάφτισή τους για πλήρη ένταξη στην νέα κοινωνία)  ενωμένοι και με όνειρα για φύτεμα νέων λουλουδιών.

Θαύμασα την αφηγηματική τεχνική της Φραγκεσκάκη που παρουσιάζει τα γεγονότα ανάμεσα στο πριν και στο μετά, μέσα από την αφήγηση του πατέρα, της μητέρας και του μικρότερου γιου Γκεζίμ που βαφτίστηκε Αντρέας. Θαύμασα τη δεινότητα της εικονοπλασίας της, που αφήνει στην ψυχή του αναγνώστη το σπόρο τη ελπίδας ανέπαφο. Η ελπίδα και η επιθυμία της αξιοπρεπούς επιβίωσης νικάει ακόμα και τη θλίψη του θανάτου. Πολλές οι λέξεις για να περιγράψουν το θάνατο και τη μόνιμη απώλεια. Μα τελικά ποτέ δε χάνεις το δικό σου άνθρωπο. Σε όποιο χώμα και αν πατήσεις το πόδι σου, το δικό σου άνθρωπο τον έχεις μαζί σου. Είναι μέρος του δικού σου ονείρου για τη δική σου σπορά στο χώμα της δικής σου γης.

Είμαστε αυτό που ονειρευόμαστε και διεκδικούμε, διδάσκει η Φραγκεσκάκη. Είμαστε αυτό που τολμάμε, παρέα με τα κλάματά μας, τα λάθη μας, τις απογοητεύσεις μας, τις απώλειές μας. Είμαστε αυτό που επιλέγουμε παρέα πάντα με την γνώση ότι ακόμα και αν δεν περάσει ποτέ το καράβι που καρτερούμε αγκιστρωμένοι πάνω στην κορυφή του βουνού, το καράβι μπορούμε πάντα να το βλέπουμε πως διασχίζει τη θάλασσα που απλώνεται μπροστά μας. Αν θα επιβιβαστούμε ή όχι σε αυτό είναι θέμα επιλογής.

Η Χριστίνα Φραγκεσκάκη σε αυτό το πρώτο της αφήγημα για ενήλικες, μας θυμίζει ότι  το χώμα υπάρχει και περιμένει να φιλοξενήσει τα λουλούδια που θα αποφασίσουμε να φυτέψουμε ή να αγκαλιάσει το νεκρό μας κορμί όταν πια  η ψυχή μας αποφασίσει να αλλάξει τρόπο ύπαρξης.

«Πιάνεις χώμα»
Χριστίνα Φραγκεσκάκη
Εκδόσεις Κέδρος, 2016