Το Πράσινο Βιβλίο – Μια αληθινή ιστορία αντιρατσισμού

«Το Πράσινο Βιβλίο» (Green Book)
ΗΠΑ, 2018
Σκηνοθεσία: Πίτερ Φαρέλι
Πρωταγωνιστούν: Βίγκο Μόρτενσεν, Μαχερσάλα Αλι, Λίντα Καρντελίνι

Είναι φορές που η «ιστορία» που ξεδιπλώνει μια ταινία, χαράσσει, διαμορφώνει και χάνει τα σημεία στίξης της, βρίσκοντας θέση στο παγκόσμια καταγεγραμμένο  ιστορικό γίγνεσθαι. Ασχέτως, αν η υπόθεση της ταινίας βασίζεται πάνω σε πραγματικό ή όχι σενάριο. Τη στιγμή που «πέφτουν» οι υπότιτλοι και συνειδητοποιείς ότι έχει πράγματι υπάρξει, ανάστατος διαπιστώνεις τη μεγάλη της αξία. Για καθετί που έχει συμβεί, ανεβαίνει η αξιακή του ισχύ στην υπαρκτή συμπαντικότητα αυτόχρημα. Ναι, είναι διαφορετικό να φανταστείς ότι κάποτε κάποιος δακτυλοδεικτούμενος θα ριχτεί στην μάχη για την εξάλειψη του ρατσισμού κι άλλο να ξέρεις πως πριν κάποια χρόνια κάποιος έντυσε τα δυνατά του για να παλέψει, επιτέλους, με το πρόσωπο του τέρατος. Η ισχύς εν τη ενώσει. Η μουσικότητα του Χατζιδάκι αντάμα με εκείνη του επιδέξιου πιανίστα.

Βασισμένη στην πραγματική ιστορία του υπέροχου Αφροαμερικανού πιανίστα, Ντον Σίρλεϊ, ο οποίος γυρίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Λευκής Αμερικής με τον Ιταλοαμερικανό σοφέρ του, Βαλελόνγκα, για να αντιμετωπίσει ευθέως τον δριμύ ρατσισμό του αμερικανικού Νότου, η αντιρατσιστική δραμεντί παραδίδει μαθήματα ανθρωπιάς έναντι ελάχιστων ευρώ που αναγράφονται στην τιμή του εισιτηρίου.

Κάτω από την ακατάπαυστη φλυαρία του σοφέρ του, ο βιρτουόζος πιανίστας χάνει επί τούτω το δάσος κι αποφασίζει να κοιτάξει τους ανθρώπους ευθεία στα δάχτυλα. Το εντυπωσιακό παράδειγμα του δακτυλοδεικτούμενου «νέγρου» εμπλέκει, εξόχως αριστοτεχνικά, μια υπέροχη μονοχρωμία αντιφάσεων. Από τη μια εκείνη του επαγγελματία, να ηρεμεί και να διασκεδάζει τους πάντες με το ταλέντο των χεριών του κι από την άλλη, τον ψόγο μιας λευκής ελίτ αλλά και της μαύρης δουλείας, ακριβώς για τα ίδια μαύρα δάχτυλα. Μία ίδια φύση με απολήξεις τόσο διαφορετικές. Η ταινία ξεπερνάει το μουσικό της άλλοθι, αγγίζει ντροπαλά μια πιο ποιητική διάσταση, για να επιστρέψει τέλος και να συνταχτεί με την ολοφάνερη κοινωνική της φύση.

Αξίζει να σταθούμε στα δάχτυλα. Είναι εκείνα που διαδραματίζουν έναν ιδιότυπα σημαίνοντα ρόλο. Ξεχωρίζουνε τον ήρωα για το ταλέντο του αλλά επιμένουν να τον «δακτυλοδείχνουν νέγρο». Η ταινία δεν εμφορείται από ιδιαίτερες εντάσεις, εναγώνιες κραυγές, αδρεναλίνη για την πλοκή του έργου, αλλά περιπλέκει με απίστευτη άνεση τα κινητήρια γρανάζια έκφρασης και δυσαρέσκειας, τ’ ανθρώπινα χέρια. Τα άκρα του δεξιοτέχνη μουσικού αποτελούν το εισιτήριο για να φτάσει ακριβώς στην πηγή που εκφασίζει τη διαφορετικότητα της ύπαρξης. Με περισσή όρεξη και πυγμή, αντιμετωπίζει τις ακρότητες λευκών οι οποίοι δεν τον αποδέχονται λόγω χρώματος, των μαύρων που δεν το θέλουν λόγω καριέρας, ετεροφυλόφιλων που τον χτυπούν επειδή τολμά να έλκεται από άνδρες. Το πάθος του να αντιμετωπίζει ένα-ένα τα ρατσιστικά ξεσπάσματα, έχοντας προαποφασίσει εσκεμμένα να περιοδεύσει στα μέρη όπου είναι ανεπιθύμητος, μας μεταφέρει ακαριαία στο πληγωμένο σήμερα. Επαναφέροντας το πρόσωπο του τέρατος, συνθέτει τη μεγάλη του προσωπικότητα η οποία θέλησε ν’ αντισταθεί και να παλέψει. Όχι βάζοντάς το στα πόδια, αλλά στα επιδέξιά του χέρια. Αποδεικνύοντας, περίτρανα, πως είναι περισσότερο άνδρας από εκείνους οι οποίοι τον λοιδορούν επειδή τόλμησε να έλκεται από έναν άλλο άνδρα, και πιο εξευγενισμένος από εκείνη την κάστα της λευκής ελίτ για τους οποίους όταν σταματήσει να τους γαληνεύει τα ώτα, γίνεται πάλι ένα μαύρος. Κι έχει, κάθε φορά, για στήριγμα, έναν ασυνήθιστο μπράβο. Ο Τόνι Βαλελόνγκα γίνεται φίλος με τη «μειονότητα», αποδέχεται με φυσικό τρόπο την «αμφιλεγόμενη» σεξουαλικότητα του άλλου, δεν χρηματίζεται για να καταστρέψει τις φιλίες του, στέκεται δίπλα σε κάθε άδικο και ρατσιστικό παραλήρημα. Μια δραμεντί η οποία, εμφατικά, θίγει τα προβλήματα των αδυνάμων και πολεμάει για την αποκατάστασή τους. Τόσο αναγκαία και συμβατή με το παγκόσμιο «τώρα».

Όχι, ο δεξιοτέχνης πιανίστας δεν είναι ο Μπάτμαν της Γκόθαμ Σίτυ που θα πιαστεί στα  χέρια με τους κακούς φασιστάκους, προς επίρρωση του αισθήματος δικαίου. Είναι, όμως, η ευγενική μορφή η οποία δεν επαναπαύεται στις δάφνες της, αλλά επιλέγει να τσακίσει κατά πρόσωπο το τέρας,  ζητώντας του εξηγήσεις για την αλλόκοτη συμπεριφορά του κι ύστερα, αποκοιμίζοντάς το με τη μουσική εις ένδειξη της μεγάλης του καρδίας.

Η «πράσινη» ταινία αντενδείκνυται στις προσδοκώμενες προθέσεις να συνοδέψει τον ύπνο μας. Αφυπνίζει. Αν, δηλαδή, έχει μείνει κάτι από ανθρώπινη συνείδηση.