Η επιβλητική Βαράσοβα της φύσης και της ιστορίας

Ο βραχώδης ορεινός όγκος της Βαράσοβας υψώνεται επιβλητικός και αγέρωχος, στα νοτιοδυτικά της Nαυπακτίας και στα βόρεια του Πατραϊκού κόλπου. Οι απότομες νότιες πλαγιές του, γυμνές και απόκρημνες, καταλήγουν στη θάλασσα και αποκτούν με το πρωινό φως του ήλιου και σε περιπτώσεις με διαυγή ατμόσφαιρα, μια ιδιαίτερη λάμψη. Περιβάλλεται από βορρά και δυτικά από τον ποταμό Eύηνο και ανατολικά από την Kλόκοβα (Παλιοβούνα), τον αρχαίο Tαφιασσό. Η κορυφή του, Σφυρί, έχει υψόμετρο 917μ.

Ολόκληρο το ορεινό σύμπλεγμα της Bαράσοβας έχει κηρυχθεί ως τόπος ιστορικός και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Η Βαράσοβα έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της Βαράσοβας έγκειται στις απότομες σχεδόν κάθετες πλαγιές του που βρίσκονται στο νότιο, νοτιοδυτικό και νοτιοανατολικό τμήμα του. Η πρόσβαση σ’ αυτές είναι πολύ δύσκολη ή σχεδόν αδύνατη με αποτέλεσμα το βουνό να παραμένει ένα σημαντικό καταφύγιο για τα ζωικά (πανίδας και ορνιθοπανίδας) και τα φυτικά είδη.

H Bαράσοβα είναι ένα υπαίθριο μουσείο αρχαίων και χριστιανικών μνημείων. Έχει χαρακτηριστεί ως Ιερό Βουνό ή Άγιο Όρος της Αιτωλίας, γιατί κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν κέντρο μοναχισμού και ασκητισμού. Κατά τον 9ο – 12ο αιώνα μ.Χ. η απόκρημνη Βαράσοβα προσελκύει αναχωρητές που εγκαθίστανται στα σπήλαια και ιδρύουν μια μικρή ασκητική πολιτεία, μικρογραφία του Αγίου Όρους. Στις σκήτες που δημιουργήθηκαν σώζονται ακόμη φθαρμένες αγιογραφίες και ερείπια τοιχίων μπροστά στις σπηλιές. Αναπτύχθηκαν σύμφωνα με μαρτυρίες 72 εκκλησίες, μονές και ασκητήρια που σήμερα είναι ερειπωμένα.

Τα σημαντικότερα δείγματα είναι:
– Τα ερείπια Βυζαντινού ναού του 11ου αι., δυτικά της Κάτω Βασιλικής.
Ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο. Λόγω της επιβλητικής δόμησης και του μεγάλου μεγέθους φαίνεται να ήταν πνευματικό και καθοδηγητικό κέντρο της περιοχής.
– Το ευρύχωρο βραχοσκεπές σπήλαιο στη νότια απόκρημνη πλευρά της Βαράσοβας σε υψόμετρο 80 μ. περίπου. Στο εσωτερικό του σώζονται ερείπια βυζαντινού οργανωμένου ασκητικού συγκροτήματος αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο. Πρόσβαση υπάρχει μόνο από τη θάλασσα.

Στις νότιες απολήξεις της, στο λόφο της Αγίας Τριάδας κοντά στην Κάτω Βασιλική, τοποθετείται η αρχαία παραθαλάσσια πόλη Χαλκίδα, που αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα ως «Αγχίαλος Χαλκίς». Στη νοτιοανατολική πλευρά της Βαράσοβας πάνω από την Καβρολίμνη (Λιμνοπούλα), διατηρούνται τα επιβλητικά τείχη του ονομαζόμενου οχυρού «κάστρου της Πάγκαλης».

Το βουνό είναι πολύ γνωστό στους ορειβάτες, μολονότι δεν είναι πολύ ψηλό, λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει η γεωμορφολογία και η γεωγραφική του θέση, ενώ αποτελεί διεθνές αναρριχητικό κέντρο.

Πεζοπορίες μπορούν να πραγματοποιηθούν από την Άνω Βασιλική προς τις σκήτες και το βελανιδοδάσος νότια και προς το Περιθώρι και το κάστρο Παλιόκαστρο δυτικά. Επίσης από το ξωκλήσι του Αγίου Πέτρου και το εκεί παλιό ερειπωμένο μοναστήρι προς το Κρυονέρι.

Αναβάσεις προς την κορυφή γίνονται από σημαδεμένα μονοπάτια είτε από το βελανιδοδάσος είτε από τις σκήτες της Άνω Βασιλικής. Τα μονοπάτια ενώνονται στο διάσελο κοντά στη θέση «Πηγάδι», σε υψόμετρο 800 μ. περίπου, που περιβάλλεται από βραχότοιχους και αραιά αιωνόβια δρυόδενδρα. Από εκεί και μετά η ανάβαση γίνεται σε βραχώδες, σχετικά εκτεθειμένο τοπίο, που χρειάζεται προσοχή, ειδικά όταν τα βράχια είναι βρεγμένα. Η θέα από τις κορυφές Σφυρί και Αϊλιάς των κάθετων νότιας έκθεσης βραχωδών πλαγιών και του Πατραϊκού είναι εντυπωσιακή.

Υπάρχουν επίσης ορισμένα δύσβατα και μη εμφανή μονοπάτια με αρκετό ενδιαφέρον, όπως αυτό που ξεκινά από τη Λιμνοπούλα, διασχίζει τα αρχαία τείχη της Χαλκίδας και καταλήγει στο βελανιδοδάσος της Άνω Βασιλικής και αυτό από το Περιθώρι που ανηφορίζει προς το ξωκλήσι του Αγίου Πέτρου.

Τα αναρριχητικά πεδία της Βαράσοβας έχουν αναπτυχθεί εδώ και μερικές δεκαετίες κυρίως κοντά το Κρυονέρι, όπου έχουν αναπτυχθεί περί τις 120 διαδρομές και δευτερευόντως στη Λιμνοπούλα.

Φωτογραφία: Αντώνης Καλογήρου