Ο κινηματογράφος ως μορφή τέχνης. Πολιτισμός – Χάος και Τάξη

Οι Καλές Τέχνες όπως καταγράφηκαν από τους αρχαίους Έλληνες είναι: 1. η μουσική, 2. η ποίηση, 3. η ζωγραφική, 4. η αρχιτεκτονική, 5. ο χορός και 6. η γλυπτική. Ο κινηματογράφος εντάχθηκε σε αυτές τη δεκαετία του 1920 και έγινε η Έβδομη Τέχνη. Οι σινεφίλ αποκαλούν τον κινηματογράφο «τέχνη των τεχνών», διότι εκτός από τα δικά του εκφραστικά μέσα μπορεί να χρησιμοποιήσει και αυτά των άλλων τεχνών. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της κάθε μορφής τέχνης είναι τα εκφραστικά μέσα (δημιουργικά και μηχανικά). Δημιουργικό μέσο της μουσικής είναι οι νότες και μηχανικό το όργανο που τις παράγει. Δημιουργικό μέσο της ζωγραφικής είναι το σχέδιο και μηχανικό τα πινέλα. Αντίστοιχα στον κινηματογράφο, δημιουργικό μέσο είναι η γωνία λήψης και το μοντάζ, ενώ μηχανικό η μηχανή λήψης και το φιλμ που θα αποτυπώσει την ιδέα του δημιουργού.

Ο κινηματογράφος, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης του, στις 28 Δεκεμβρίου του 1895 όταν οι αδελφοί Lumière οργάνωσαν την πρώτη προβολή με εισιτήριο, αποτέλεσε κοινωνικό φαινόμενο. Ο κινηματογράφος βέβαια, ως μορφή τέχνης, δεν πρέπει να περιορίζεται σε κοινωνικοπολιτικά και συντηρητικά πλαίσια. Μπορεί να υπάρχει καλή και κακή τέχνη, αλλά το «καλό» και το «κακό» ως έννοιες, αν και αρκετές φορές είναι υποκειμενικά, δεν πρέπει να επηρεάζουν την καλλιτεχνική φύση ενός έργου. Αυτοί που σοκάρονται εύκολα βρίσκονται μακριά από τη δύναμη της τέχνης.

Η τέχνη δεν αποτελεί απλή αναπαράσταση της ζωής (μέσα από εικόνες, ήχους και σκέψεις) αλλά δημιουργεί και εναλλακτικούς κόσμους και ιδέες, ενίοτε και την παραμόρφωση της ίδιας της ζωής με τρόπο που εκφράζει την καλλιτεχνική υπόσταση του δημιουργού. Η τέχνη αποτελεί για τον άνθρωπο βασική ψυχική ανάγκη και παράγει πολιτισμό. Ο πολιτισμός όμως μπορεί να είναι μια αόριστη έννοια;

Πολιτισμός δεν είναι μόνο η εκάστοτε καλλιτεχνική πράξη – δημιουργία αλλά και το αποτέλεσμα – προϊόν αυτής. Ο πολιτισμός είναι στάση ζωής, γιατί πολύ απλά δημιουργείται από τις καθημερινές δραστηριότητες, τα πάθη, τις εσωτερικές, αλλά και κοινωνικές συγκρούσεις των ανθρώπων. Διότι πολιτισμός δεν δημιουργείται μόνο μέσα από την τάξη, αλλά και από την αποδόμηση αυτής ως αντίδραση στην επιβολή ενός κακού, δήθεν καλλιτεχνικού προϊόντος ή μιας κατάστασης.

Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που έλαβαν μέρος στο λυκόφως της δεκαετίας του ’60 και την αυγή της δεκαετίας του ’70, επηρέασαν και την τέχνη και κατ’ επέκταση και τον κινηματογράφο. Ο πόλεμος του Βιετνάμ, οι πολιτικές δολοφονίες, ο Μάης του ’68, η αντίδραση για τα πολιτικά δικαιώματα και την εκπαίδευση, αποτέλεσαν κινητήρια δύναμη της πολιτιστικής επανάστασης του δυτικού κόσμου και της αναγέννησης της ευρωπαϊκής σκέψης. Με αυτές τις εξελίξεις συμβάδισε το Γαλλικό Νέο Κύμα (Nouvelle Vague), το Βρετανικό Free Cinema και η νέα Αμερική των Coppola και Scorsese. Η τάξη επέβαλε ταινίες όπως «Η Μελωδία Της Ευτυχίας», αλλά η αποδόμηση της τάξης μέσω του χάους και ο επαναπροσδιορισμός της μέσα από τη σύγχρονη σκέψη των νέων δημιουργών, έφερε στο προσκήνιο ορόσημα της Έβδομης Τέχνης όπως οι «Κακόφημοι Δρόμοι», «Taxi Driver», «Badlands», «Ο Νονός» και «Αποκάλυψη Τώρα». Η αντίδραση δεν αποτελεί πάντα αρνητική ενέργεια. Κάποιες φορές βοηθάει για την φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Σήμερα τι γίνεται;

Ταινίες αναφοράς: «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι», «Η Φωλιά Του Κούκου», «Σκυλίσια Μέρα», «Taxi Driver».