Περί θανάτου

«Μην το σκέφτεσαι.»
«Μην φοβάσαι.»
«Θα περάσει.»
«Υπάρχουν και χειρότερα.»
«Εμείς είμαστε εδώ.»
«Ο θεός είναι μεγάλος.»
«Η ζωή είναι θείο δώρο.»
«Να είσαι δυνατός.»
«Σφίξε τα δόντια.»
«Δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δε θέλω.»
«Μην λες τέτοια πράγματα.»
«Ζήσε.»
«Μην πεθάνεις.»
«Γιατί το έκανες;»

Όταν 6 χρόνια πριν ο πατέρας μου, καρκινοπαθής τελικού σταδίου και δίχως καμία δυνατότητα ίασης ή βελτίωσης, αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του, λίγες εβδομάδες πριν καταλήξει από την ασθένεια που εξαπλωνόταν μέσα του ραγδαία, αναρωτήθηκα: Γιατί να έχει συμβεί με αυτό τον τρόπο; Γιατί αν μην συμβεί πιο ομαλά; Φυσικά δεν είχε πάρει κανείς στα σοβαρά τις προτάσεις του για (άτυπη) υποβοηθούμενη ευθανασία, ακόμα και όταν έλεγε πως οι πόνοι ήταν ανυπόφοροι και επιθυμούσε μόνο έναν γλυκό θάνατο. Όλοι γύρω του χρησιμοποιούσαμε τις παραπάνω φράσεις για να απαλύνουμε τους πόνους και να του δώσουμε κουράγιο. Όλοι θεωρούσαμε πως έτσι τον βοηθούσαμε να αντέξει.

Τώρα ξέρω πως ήταν ο δικός μου φόβος μπροστά στον θάνατο, που με έκανε επίμονο και επιλεκτικά κουφό. Η παράταση της ζωής του, ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, λειτουργούσε ως μετάθεση του αναπόφευκτου πόνου μου. Αντάλλαζα μέρες δικού του πόνου με δική μου ανακούφιση. Τώρα φυσικά, εάν μπορούσα, θα το άλλαζα. Θα άκουγα την επιθυμία του, που ίσως του εξασφάλιζε ένα πιο ομαλό τέλος.

Βέβαια τώρα είναι αργά. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να επαναλαμβάνω από μέσα μου πως η ζωή είναι το χρονικό διάστημα που ξεκινά με τη γέννηση και ολοκληρώνεται με τον θάνατο. Και πως δεν μπορούμε παρά να έχουμε το δικαίωμα να ζήσουμε ελεύθερα στην αρχή, κατά τη διάρκεια και στο τέλος της. Άλλωστε, όπως έχει πει και ο Βίκτορ Φρανκλ, δυνάμεις πέρα από τον έλεγχό σου μπορούν να σου πάρουν όλα όσα έχεις εκτός από ένα, την έσχατη των ανθρωπίνων ελευθεριών, την ελευθερία σου να επιλέξεις πως θα αντιδράσεις σε μια κατάσταση, όσο άσχημη κι αν αυτή είναι.

Για να μην παρεξηγηθώ, το κείμενο αυτό (που γράφεται με αφορμή την ολοκλήρωση της ζωής του δημοσιογράφου Αλ. Βέλιου) δεν υπερασπίζεται αυτονόητα την ευθανασία. Αντίθετα, υπερασπίζεται με πάθος την ελευθερία της ύπαρξης. Της ύπαρξης κάθε ανθρώπου με έναν τρόπο που αποτελεί δική του επιλογή, ανάλογα με το νόημα που ο ίδιος της δίνει. Για να μπορέσει να υπάρξει, χρειάζεται να εντάξουμε σε αυτή την ύπαρξη και την έννοια του θανάτου και να πάψει αυτός να είναι ένας μπαμπούλας, μια αόρατη δύναμη ή το μεγάλο κακό, αλλά να γίνει αυτό που πάντα ήταν: ένα μέρος της.

ΥΓ: «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα.»
«Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια.»
«Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε σκληρή, απάνθρωπη, ταπεινωτική μεταχείριση ή ποινή.»

Οι παραπάνω τρεις προτάσεις είναι τα άρθρα 1, 3 και 5 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου του 1948.