Βελβεντό Κοζάνης: Αποκριά στη σκιά των Πιερίων

Το Βελβεντό ή ο Βελβενδός, µια κωµόπολη 4.000 χιλιάδων κατοίκων περίπου, κτισµένη κάπως παράµερα, τριάντα χιλιόµετρα νοτιοανατολικά της Κοζάνης και όχι σε πάνω σε κάποιο κεντρικό οδικό άξονα, έχει από παλιά παρουσιάσει ένα δείγµα τοπικού πολιτισµού, που ξαφνιάζει όποιον τη γνωρίζει βαθύτερα. Βρίσκεται σε υψόµετρο 450 µ. στους πρόποδες των δυτικών Πιερίων, στην αρχή µιας εύφορης κοιλάδας όπου κυριαρχούν τα οπωροφόρα και που καταλήγει στην τεχνητή λίµνη του Πολύφυτου του ποταµού Αλιάκµονα.

Στο κέντρο του Βελβεντού βρίσκονται αρκετά από τα διατηρητέα κτίρια της µακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, κτίρια δηµόσια, όπως το παλιό «Αρρεναγωγείο» δίπλα στην κεντρική εκκλησία, αλλά και ιδιωτικά, όπως η «οικία Τσιρίγκα» ή το αναπαλαιωµένο «αρχοντικό Κώνστα» που διαµορφώθηκε σε Λαογραφικό Μουσείο. Τα σκηνικό συµπληρώνεται από τις άλλες γειτονιές του Βελβεντού, όπως του «Ψυρή», η «Μπαράγκα» και το «Τσαµπλάκ»  όπου συναντώνται δείγµατα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, αλλά και παλιά πέτρινα σπίτια µε ανθοστόλιστες αυλές, γραφικά στενοσόκακα, βυζαντινές και µεταβυζαντινές εκκλησίες, που µαρτυρούν την µακραίωνη ιστορία του πανέµορφου αυτού οικισµού.

Το Βελβεντό µπορεί να θεωρηθεί ένας από τους δυναµικότερους οικισµούς της ∆υτικής Μακεδονίας µε συνεχή πορεία προόδου που οδήγησε στα τέλη του 18ου αιώνα στη δηµιουργία της «Ελληνικής Σχολής Βελβεντού» (από το 1773 έως το 1912) και στις αρχές του 19ου αιώνα στη δηµιουργία βιβλιοθήκης. Στη Σχολή µεταξύ άλλων φοίτησε και ο γεννηθείς στο Βελβεντό, Σταµάτιος Κλεάνθης (1802 – 1862), αρχιτέκτονας και πολεοδόµος, ο οποίος σχεδίασε το πρώτο πολεοδοµικό σχέδιο της Αθήνας.

Οι εναλλαγές του φυσικού τοπίου που περιβάλλει το Βελβεντό και η ιστορία του όπως αποτυπώνεται στα κτιριακά, αρχαιολογικά και θρησκευτικά µνηµεία που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή δηµιουργούν ένα ιδιαίτερο ενεργειακό πεδίο που µας προκαλεί να το εξερευνήσουµε.

Μικρές πεζοπορικές διαδροµές προς τα Πιέρια, θα µας οδηγήσουν στο Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας (15ος – 17ος αι.), στο «Παλαιόκαστρο» όπου µπορεί κανείς να δει θεµέλια ρωµαϊκού φρουρίου (3ου αι. µ.Χ.), ανακατασκευασµένου από τον Ιουστινιανό τον 6ο αι. µ.Χ. αλλά κυρίως στο «Σκεπασµένο», την είσοδο του ρέµατος της Λάφιστας και του φαραγγιού των Πιερίδων Μουσών.

Αποτελεί ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, µε τους επάλληλους καταρράκτες και τις φυσικές λιµνούλες, τους πλατανεώνες, τις παγωµένες πηγές, την πλούσια βλάστηση, τους εντυπωσιακούς βράχους κι έχει ταυτιστεί απόλυτα στη συνείδηση των Βελβεντινών και των επισκεπτών µε το Βελβεντό. Από εδώ µπορεί κανείς να συνεχίσει από δύσβατο µονοπάτι προς το χωριό Καταφύγι ή να διασχίσει µε αναρρίχηση (canyoning) το φαράγγι.

Μεγαλύτερα ορειβατικά µονοπάτια θα µας οδηγήσουν στο χωριό Καταφύγι και τη κορυφή Φλάµπουρο των Πιερίων (2.190 µ.). Στην ευρύτερη περιοχή του Βελβεντού στα Πιέρια λειτουργούν τρία ορειβατικά καταφύγια.

Οι δασικοί δρόµοι των Πιερίων προφέρονται για ποδήλατο βουνού ενώ ο ποδηλατικός γύρος της λίµνης Πολύφυτου αφήνει αξέχαστες εντυπώσεις.

Άλλα ενδιαφέροντα σηµεία στην ευρύτερη περιοχή είναι τα Σέρβια µε το βυζαντινό κάστρο (560 µ.Χ.) ανάµεσα σε δύο άγρια και εντυπωσιακά φαράγγια γεµάτα από ανθρωπόµορφους και ζωόµορφους βραχώδεις σχηµατισµούς και ο αρχαιολογικός χώρος της Αιανής όπου οι ανασκαφές έφεραν στην επιφάνεια µακεδονικούς θησαυρούς αντίστοιχης σηµασίας µε εκείνους του ∆ίου, της Πέλλας, της Βεργίνας και της Σίνδου.

Αν επιλέξει κανείς το τριήµερο της Αποκριάς για να επισκεφτεί το Βελβεντό, θα µπορέσει να γίνει µάρτυρας και συµµέτοχος του Κοζανίτικου εθίµου του «Φανού»: φωτιές που ανάβουν στις γειτονιές µε την ενεργό και αυθόρµητη συµµετοχή των κατοίκων που χορεύουν υπό τους ήχους των χάλκινων πνευστών και τραγουδούν παραδοσιακά αποκριάτικα σκωπτικά τραγούδια. Ο Φανός είναι γιορτή και ξεφάντωµα γύρω από το βωµό της αποκριάτικης εορταστικής πυράς µε φαγοπότι, οινοποσία, τραγούδι, χορό και αθυροστοµία χωρίς όρια. Κατάλοιπο πανάρχαιων εθίµων, πιθανώς ∆ιονυσιακών, µε λατρευτικό και µαγικό χαρακτήρα που κατόρθωσε να επιβιώσει µέσα στο χρόνο.

Μη παραλείψετε να επισκεφτείτε τα οινοποιεία του Βελβεντού, να δοκιµάσετε τη ντόπια «ρακή» (τσίπουρο) και να κλείσετε µε τα γλυκά κουταλιού από το Γυναικείο Αγροτικό Συνεταιρισµό.

Πληροφορίες:
www.facebook.com/velvento
www.dservionvelventou.gr