Χαμίνια και αστοί στην Πάτρα του 1900

Πώς μια αυτοκτονία μετατρέπεται σε ένα ταξίδι γεμάτο δυνατές σκηνές και ειρωνεία; Πώς μπορείς παρακολουθώντας μια θεατρική παράσταση να νοσταλγείς μια πατρίδα που δεν έχεις ζήσει, να μελαγχολείς για ένα παρελθόν που δεν πρόλαβες, να ζηλεύεις για εμπειρίες που δεν θα μπορούσες ποτέ να έχεις κι όλ’ αυτά ενόσω κάποιος αναζητά τα αίτια μια αυτοκτονίας;

Θεωρητικά αυτή είναι η δύναμη του θεάτρου. Να ακούς μια ιστορία και κάποια στιγμή να μπαίνεις μέσα της και να γίνεσαι ένας από τους ήρωές της ή να μπαίνεις στα παπούτσια τους και να ταξιδεύεις μαζί τους.

Δεν αρκεί όμως μόνο η θεατρική τέχνη. Χρειάζεται και κάτι άλλο. Ένα ακαταμάχητο υπερόπλο που θα ξεπεράσει κάθε δυσκολία. Χρειάζεται το υπερόπλο της γλώσσας.

Γραμμένο από συγγραφέα που έχει στέρεη γνώση της γλώσσας και ερμηνευμένο από ηθοποιό που τη σέβεται με κάθε ειλικρίνεια, το θεατρικό κείμενο μπορεί να πετύχει εν δυνάμει τα πάντα.

Ό,τι ακριβώς συμβαίνει με τον «Αυτόχειρα» του Μιχαήλ Μητσάκη. Το διήγημα που δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα «Ακρόπολις» στις 4/1/1895), ανεβαίνει για πρώτη φορά αυτές τις μέρες στο θέατρο, με αφετηρία την Πάτρα και το θέατρο act. Για την ακρίβεια είναι η πρώτη φορά συνολικά που ένα έργο του Μητσάκη ανεβαίνει στο θέατρο.

Η ιστορία του Μητσάκη –γραμμένη στο εμπλουτισμένο με στοιχεία καθαρεύουσας προσωπικό ιδίωμα του πεζογράφου– είναι εξαιρετικά απλή. Ο συγγραφέας / πρωταγωνιστής έρχεται στην Πάτρα κάπου κοντά στο 1900 και μαθαίνει για μια αυτοκτονία στην οποία ο αυτόχειρας άφησε σημείωμα ζητώντας να «μην ενοχληθεί κανείς». Αμέσως μετά περιπλανιέται στην πόλη και παρατηρεί όλους αυτούς που πραγματικά δεν επρόκειται να ενοχληθούν, όποια κι αν ήταν η επιθυμία του αυτόχειρα.

Παρατηρεί εμπόρους, φοιτητές και φαντάρους, διανοούμενους και πολιτικούς, θαμώνες της λέσχης ή των καταγωγίων, περιπλανώμενους στο Μώλο ή ευρισκόμενους στις Ιτιές, τυπικούς Πατρινούς ή περαστικούς από την πόλη, χαμίνια και αστούς, βολεμένους και ταπεινωμένους, παθιασμένους με τον έρωτα, το ποτό, τη δουλειά ή την τάξη τους.

Βεβαιώνεται με ειρωνεία και πικρία ότι κανείς δεν επρόκειτο όντως να ενοχληθεί από μια τυχαία αυτοκτονία σε ένα ξενοδοχείο που βλέπει στο λιμάνι. Για να σιγουρευτεί πως όπως και σε κάθε χάραμα «από του Παναχαϊκού ο ήλιος ανέτελλε, θαυμασίως ομοιόμορφος και απαραμίλλως αναλλοίωτος», το ίδιο αναλλοίωτη είναι η αδιαφορία των ανθρώπων και η αδηφαγία της καθημερινότητάς τους. Στοιχεία που πιθανότατα επηρέασαν και τον ιδιότυπο ψυχισμό του Μητσάκη, που αφήνει να εννοηθεί πως δεν ταυτίζεται με τον πρωταγωνιστή του μόνο στο γεγονός ότι και οι δύο βρέθηκαν στην Πάτρα εκείνη την εποχή, αλλά και στο ότι αμφότεροι αποτελούσαν επίδοξους αυτόχειρες.

Για κάποιον απροσδιόριστο λόγο η παράσταση στο act δεν ευτύχησε στις περίπου δέκα παραστάσεις της να έχει το κοινό που της άξιζε. Στην τελευταία αποψινή (9.30 μ.μ.) ευκαιρία μια διαφορετική εικόνα θα είναι τουλάχιστον ένα αντάξιο κλείσιμο, που μακάρι και να οδηγήσει σε επανάληψή της στο μέλλον.

Γιατί θα αργήσετε πολύ να παρακολουθήσετε επί σκηνής μια τόσο γοητευτική περιγραφή της Πάτρας του 1900 από έναν έμπειρο ηθοποιό (Δημήτρης Γεωργαλάς) που οικειοποιείται με αγάπη το κέντημα του Μητσάκη.

Η σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωνσταντίνου επιβεβαιώνει όσα εντυπωσίασαν τους θεατές στους «Χαλασοχώρηδες» του Παπαδιαμάντη και στο «Ρωμαϊκό Λουτρό» του Στρατίεβ, ενώ οι φωτισμοί του Νίκου Σωτηρόπουλου, οι εικόνες της Πάτρας από τον Περικλή Παπανδρεόπουλο και η μουσική επιμέλεια του Σάκη Μπάστα συμπληρώνουν ταιριαστά την αίσθηση του ταξιδιού.