24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – “Τρεις άνδρες και μία λίμνη”: Ο άνθρωπος σε ισότιμη θέση με όλα τα πλάσματα της φύσης

“Τρεις άνδρες και μια λίμνη” (Par dzimtenīti / Three men and a fish pond)
Σκηνοθεσία: Λάιλα Πακάλνινα και Μάρις Μασκαλάνς
Ντοκιμαντέρ παραγωγής Λετονίας, 2008

Τρεις άντρες ακούνε τις τηλεοπτικές ειδήσεις, τον υπουργό Εθνικής Άμυνας της Λετονίας να δηλώνει ότι η χώρα του συντάσσεται με το ΝΑΤΟ. Μια άλλη μέρα, στην τηλεόραση ανακοινώνεται ο “αθλητής της χρονιάς” για την Λετονία. Ειδήσεις ενός άλλου, θαρρείς, κόσμου γι’ αυτούς τους τρεις μεσήλικες εργένηδες που ζουν σε ραστώνη δίπλα σε μία λίμνη.

Πλάνα των τριών αντρών που κοιμούνται ή παίρνουν έναν υπνάκο, ακολουθούνται από πλάνα αποκοιμισμένων πουλιών. Πλένονται οι τρεις άντρες; Ακολουθεί ένα εκτενές πλάνο όπου η γάτα γλείφεται θέλοντας να καθαριστεί! Ένα υδρόβιο πουλί κολυμπά γρήγορα και εμείς ακούμε έναν μηχανικό ήχο – μια σκέψη περνάει από το μυαλό μας όσο διαρκεί το πλάνο: λες, τελικά, αυτός ο ήχος να παράγεται από την ταχύτητα του πτηνού; Στο επόμενο πλάνο, επιβεβαιώνεται η λογική: μα ναι, είναι ένα μικρό σκάφος κάπου κοντά στη λίμνη που κινείται κι αυτό! Δύο υδρόβια πουλιά χορεύουν στο άκουσμα της μουσικής από ένα γλέντι των ανθρώπων. Το αποκορύφωμα είναι όταν τα πλάσματα της φύσης ερωτοτροπούν και, μια άλλη μέρα (δεν έχει σημασία πόσες μέρες μετά, πόσος χρόνος έχει περάσει) οι τρεις εργένηδες έχουν προσκαλέσει τρεις γυναίκες για να γλεντήσουν όλοι μαζί!

Αυτές οι εικόνες όπου παραλληλίζεται η ανθρώπινη ζωή με αυτήν της λιμνίσιας πανίδας, μας μεταδίδει τον φυσικό συντονισμό ανάμεσά τους όταν οι άνθρωποι ζουν στη φύση. “Η ταινία δείχνει πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο σωματικά και ψυχικά ταυτόχρονα· ότι δεν υπάρχουν μόνο άνθρωποι, υπάρχουν και πουλιά, υπάρχει και η ομίχλη, ο ήλιος, η νύχτα, και τόσα άλλα· ότι υπάρχουν τα πάντα”, έχει δηλώσει η Λετονή συσκηνοθέτιδα Λάιλα Πακαλνίνα. Σ’ αυτήν την ταινία της, συμπρωταγωνιστούν το ανοιχτό τοπίο, τα θαλασσοπούλια, μαζί με τους ανθρώπους, οι οποίοι εδώ έχουν επανατοποθετηθεί σε μια ισότιμη θέση με όλα τα είδη ζωής.

Η πραγματικότητα, βέβαια, δεν παύει να υπάρχει- και  απεικονίζεται στην ταινία: οι άνθρωποι ψαρεύουν για να εξασφαλίσουν την τροφή τους, ωστόσο έχουμε την αίσθηση ότι είναι πολλά τα ψάρια που πιάνονται στα δίχτυα που έχουν ρίξει στη λίμνη. Είναι συχνό το άκουσμα εκτός πλάνου πυροβολισμών σε εικόνες με σμήνη πουλιών να απομακρύνονται. Άραγε, ακόμα και μέσα στη ραστώνη τους, στη συνειδητή απόφαση για επιστροφή στη φύση, ο άνθρωπος εξακολουθεί να διακατέχεται από τη νοοτροπία ότι είναι η  κορωνίδα των ζωικών ειδών; Το μάλλον αμήχανο φινάλε, όπου ο ήχος της εκπυρσοκρότησης των όπλων έχει αφήσει άδειο πια το τοπίο και βλέπουμε μόνο μία βάρκα να πλέει στη λίμνη, δεν μεταδίδει αισιοδοξία…

Η κάμερα παρατηρεί τους τρεις άντρες που μιλάνε μονάχα όταν χρειάζεται, για πρακτικούς, κυρίως, λόγους κι ανάγκες. Τους παρατηρεί όταν πίνουν ή το τσούζουν, όταν τραγουδάνε και διασκεδάζουν, χωρίς όμως να παρεκτρέπονται, σε μια ζωή χωρίς έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, ακόμα κι όταν ο ένας απ’ αυτούς πεθαίνει. Οι δύο συνσκηνοθέτες εντάσσουν αυτήν την ανθρώπινη παρουσία στο ξεδίπλωμα της ζωής που συμβαίνει εκεί, στην εναλλαγή της μέρας με τη νύχτα, τις δραστηριότητες των πλασμάτων της φύσης που μέσα από τις μεγάλες σε διάρκεια λήψεις γινόμαστε κοινωνοί της ζωής τους (όταν τρώνε, όταν ζευγαρώνουν, όταν χτίζουν τις φωλιές τους), στους κύκλους των εποχών: αυτό που συμβαίνει, είναι η ίδια η ζωή, μακριά από τα γνωστά στερεότυπα της δράσης όπου κυριαρχούν και τονίζονται ορισμένα σημαντικά γεγονότα, συναισθηματικές φορτίσεις και δραματικές εναλλαγές. Παρατηρούν αποδραματοποιημένα αλλά ενεργητικά δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα διαλογισμού, μέσα στη διάρκεια των μόλις 52 λεπτών.

Οι “Τρεις άνδρες και μια λίμνη” έχουν κατηγοριοποιηθεί ως ντοκιμαντέρ αλλά, ταυτόχρονα, είναι μια ταινία μινιμαλιστικής μυθοπλασίας. Είναι μόνο κρίμα που το κλείσιμο, όσο κι αν κατανοούμε ότι δεν μπορεί παρά να είναι ανοιχτό καθώς η ζωή συνεχίζεται, μοιάζει προκατασκευασμένο.

Το ντοκιμαντέρ “Τρεις άνδρες και μια λίμνη” το είδαμε στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης- Τμήμα: αφιέρωμα στην Λάιλα Πακάλνινα. Πληροφορίες για το ντοκιμαντέρ και το πρόγραμμα προβολών του μπορείτε να βρείτε εδώ.