58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Το τετράγωνο της ανθρωπιάς

Ruben Östlund

Την χθεσινή Τρίτη την περίμενα πώς και πώς! Δεν έχεις, άλλωστε, κάθε μέρα την ευκαιρία να βρίσκεσαι σε απόσταση αναπνοής από έναν… Χρυσό Φοίνικα! Και στο λατρεμένο σου “Ολύμπιον”, μάλιστα!

Τον 43χρονο Σουηδό δημιουργό Ρούμπεν Έστλουντ τον πρωτογνώρισα, εδώ στην ΛευκοΠυργιώτισσα, πριν από δώδεκα χρόνια με τις “παράξενες” και “Άγριες Κιθάρες” του (αυθεντικός τίτλος: “Μογγόλος Κιθαριστής” – Gitarrmongo). Οι κιθάρες ήταν τόσο τρελλαμένες και… άγριες, που ένας κριτικός έγραψε, ότι δεν είναι κινηματογραφική ταινία, αλλά φιλμ κινούμενων εικόνων!

Πάλι εδώ στην ΛευκοΠυργιώτισσα, πριν από έξι χρόνια, “έπεσα” πάνω στο “Παιχνίδι” (Play). Η ταινία, ισορροπώντας μαεστρικά ανάμεσα στο ντοκυμανταίρ και την μυθοπλασία πέρασε σχετικά απαρατήρητη. Μέσα μου, όμως, ένοιωθα καλά, ότι ο ‘Εστλουντ θα μας απασχολήσει πολύ τα επόμενα χρόνια. Ο χρόνος δεν άργησε να με επιβεβαιώσει. “Ανωτέρα Βία” (Force Majeure) το 2014 και “Το Τετράγωνο” (The Square) φέτος.

Ο ‘Εστλουντ οφείλει πολλά στους γονείς του. Τον δάσκαλο πατέρα του και την μητέρα του, που έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κοινωνιολογία. Ο σκηνοθέτης σημειώνει για το γεγονός, ότι γεννήθηκε στο Στίρσε ( Styrsö), ένα επίπεδο και μικρό νησί στην δυτική ακτή της Σουηδίας: “Μεγαλώνοντας σε ένα νησί, οι περιορισμοί γίνονται τόσο ξεκάθαροι”, για να διευκρινίσει, ότι αυτοί ακριβώς οι περιορισμοί αποτέλεσαν σημείο έμπνευσης για τον ίδιο, βοηθώντας με τον τρόπο τους στην διαμόρφωση της αισθητικής ταυτότητας ή της γενικότερης φόρμας, κυρίως των πρώτων έργων του.

Το κατάμεστο “Ολύμπιον” φωτίστηκε όπως έπρεπε, για να υποδεχτεί έναν “Χρυσό Φοίνικα”. Ο σκηνοθέτης απλός προλόγισε την ταινία με τον τρόπο ενός σκανταλιάρικου παιδιού. Σημείωσε, ότι το “Τετράγωνο” χρωστάει πολλά στο “Παιχνίδι”, αναφέρθηκε στον πατέρα του και, στην κορυφαία στιγμή της παρουσίασης ζήτησε από τον Γιώργο Κρασσακόπουλο, υπεύθυνο προγράμματος του ΦΚ, να του φέρει το πορτοφόλι και το κινητό του!

Τα πήρε στα χέριά του κι αμέσως τα άφησε στον διάδρομο λέγοντας: “Σας εμπιστεύομαι! Θα τα αφήσω εδώ και θα γυρίσω μετά το τέλος της προβολής για να τα πάρω!”. Αυτή η κίνηση του ‘Εστλουντ ήταν και η καλύτερη παρουσίαση του “Τετραγώνου”! Μια κίνηση, εκατομμύρια λέξεις!

Ruben Östlund / The Square

Το “Τετράγωνο” στην ταινία του ‘Εστλουντ είναι ένα “νησάκι εμπιστοσύνης και κατανόησης, όπου όλοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις”. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα καλλιτεχνικό πρότζεκτ, που επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης στο Βάρναμο της Σουηδίας. Το έργο αυτό συνιστά μια δημιουργική τοποθέτηση πάνω στην παράνοια των ανθρώπινων σχέσεων, δημιουργώντας έναν συμβολικό χώρο (στην πραγματικότητα σχεδιάστηκε ένα τετράγωνο σε κεντρικό σημείο της πόλης), μέσα στο οποίο όσοι σταθούν οφείλουν να διατηρήσουν άθικτη την ανθρωπιά τους.

Στην ταινία το πρότζεκτ αποδίδεται στην Αρχεντίνα Λόλα Αρίας. Υποθέτω, ότι πρόκειται για την γεννημένη στην πόλη των “Καλών Ανέμων” συγγραφέα, θεατρική σκηνοθέτιδα, περφόμερ και μουσικό Lola Arias.

Έφυγα από το “Ολύμπιον”… πετώντας! Ο Σπύρος με ρώτησε: “Σου άρεσε η ταινία;”.

“Έμοιαζε με την παλιά, μεγάλη UTD”, του απάντησα. Έδειχνε να καταλαβαίνει, παρ’ ότι, λόγω ηλικίας, δεν έχει δει την μεγάλη UTD να ζωγραφίζει στα γήπεδα του πλανήτη.

Το 58ο Φ.Κ.Θ φιλοξενεί τον Ρούμπεν ‘Εστλουντ και τις ταινίες του. Έτσι ο θεατής μπορεί να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την εξέλιξη από τις μικρού μήκους στο “Τετράγωνο” και τον Χρυσό Φοίνικα.

Είναι, πραγματικά, ευλογία και μοιάζει σαν παραμύθι το ενδεχόμενο να βγεις ταξιδεμένος από μια ταινία και στην περιπλάνησή σου στην πόλη να πέσεις πάνω στον δημιουργό της!

Αφήνοντας χθες βράδυ λυτρωμένος το “Ολύμπιον” καθ΄ οδόν προς το ξενοδοχείο σκεπτόμουν, ότι, αντί κριτικής, θα γράψω εκατό φορές αυτό: “απόψε στο “Ολύμπιον” είδα μια πραγματική σπουδαία ταινία. Το “Τετράγωνο” του Ρούμπεν Έστλουντ”.

Όχι δεν είμαι τιμωρημένος. Λυτρωμένος είμαι!

Τελικά έγραψα ένα σημείωμα. Εσείς, όμως, μετά την ανάγνωση αυτού του κειμένου μπορείτε να γράψετε όσες φορές θέλετε αυτό: “Ο Νίκος Κ. είδε στο “Ολύμπιον” μια πολύ σπουδαία ταινία. Το “Τετράγωνο” του Ρούμπεν ‘Εστλουντ”.

Όταν νοιώσετε έτοιμοι να πετάξετε σταματάτε να γράφετε και βγαίνετε μια βόλτα στην πόλη. Όπου δείτε το “Τετράγωνο” ανθρωπιάς μπαίνετε μέσα και περιμένετε. Κάποιος Άνθρωπος θα έρθει, αργά ή γρήγορα, να ενωθεί μαζύ σας!

Και πού ξέρετε; Μπορεί να έρθει ο Ρούμπεν ‘Εστλουντ αυτοπροσώπως!