Αναζητώντας τις μούσες στον Ελικώνα της Βοιωτίας

Περπατώντας ανάμεσα στα πανύψηλα έλατα, σ’ ένα ήρεμο ορεινό τοπίο με 900 μ. υψόμετρο, στο πλάτωμα της Αρβανίτσας στην καρδιά του όρους Ελικώνα, έχεις την αίσθηση ότι από κάπου θα πεταχτούν οι μούσες Ιπποκρήνη και Αγανίππη, που η μυθολογία τις θέλει να κατοικούν σ’ αυτό το βουνό. Μαζί με τον Απόλλωνα η ποίηση ήταν η καθημερινή τους απασχόληση και ενέπνευσαν τον Ησίοδο που έζησε εδώ στη νεότητά του, τον ύστερο 7ο αιώνα π.Χ., και άρχισε να τραγουδά την απαρχή των θεών στη Θεογονία του. Έτσι ο Ελικώνας έγινε το έμβλημα της ποιητικής έμπνευσης.

Η Αρβανίτσα βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Αγία Άννα (παλαιότερα Κούκουρα), Ελικώνας (παλαιότερα Ζερίκι) και Κυριάκι. Πρόκειται για Αρβανιτοχώρια της Βοιωτίας όπου παλαιότερα επικρατούσε το αρβανίτικο γλωσσικό ιδίωμα. Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν στη Βοιωτία τα τέλη του 14ου αι. κατά το πρώτο κύμα της καθόδου τους προς τη Νότια Ελλάδα. Προέρχονται από την περιοχή Άρβανον της Ιλλυρίας, κεντρικής περιοχής της σημερινής Αλβανίας. Ως όνομα αναφέρονται για πρώτη φορά στην «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής τον 11ο αι.

Σημείο αναφοράς για την περιοχή είναι η Μονή Οσίου Λουκά βορειοδυτικά από το Κυριάκι προς το Δίστομο. Ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα μεσοβυζαντινής τέχνης, φημισμένο για την αρχιτεκτονική και τα ψηφιδωτά του. Χτισμένη εκεί όπου κάποτε βρισκόταν ναός της Αρτέμιδος, η μονή ιδρύθηκε στα μέσα του 10ου αι. από τον ίδιο τον Όσιο Λουκά το Στειριώτη, στην περιοχή όπου ασκήτευσε. Ολοκληρώθηκε στο τέλος του 10ου αι. Ο ναός του Οσίου Λουκά χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρέπεια και πλούσιο διάκοσμο, στοιχεία που αποκαλύπτουν τη σχέση του με τη Βυζαντινή τέχνη.

Αρχιτεκτονικά είναι ναός οκταγωνικού τύπου, με τετράγωνο κτίσμα και μεγάλων διαστάσεων τρούλο που στηρίζεται σε οκτώ παραστάδες. Ένα από τα σημαντικότερα και λαμπρότερα στοιχεία του ναού είναι τα ύψιστης αξίας ψηφιδωτά του με χρυσές και ιδιαίτερα χρωματιστές ψηφίδες, δημιουργημένα τον 11ο αιώνα. Τα συγκεκριμένα ψηφιδωτά θεωρούνται από τα παλιότερα και αρτιότερα βυζαντινά ψηφιδωτά που έχουν διασωθεί. Ακριβώς δίπλα από το ναό του Οσίου Λουκά, είναι κτισμένη η εκκλησία της Παναγίας, που χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Αποτελεί έναν τετρακίονο, σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με μαρμάρινο τέμπλο που διασώζεται ως σήμερα. Επίσης, κάτω από τον κυρίως ναό, βρίσκεται ο ναός της Αγίας Βαρβάρας, ο οποίος χρονολογείται από την ανοικοδόμηση του κυρίως ναού, καθώς χρησίμευσε στη θεμελίωσή του.

Πλήθος πεζοπορικών διαδρομών υπάρχουν στην περιοχή και μας βοηθούν να την γνωρίσουμε. Αρχικά είναι το εθνικό μονοπάτι Ο2 (Παρνασσός – Πάρνηθα) που περνά από τη Μονή Οσίου Λουκά και συνεχίζει διαδοχικά για τα χωριά Κυριάκι, Ελικώνας και Αγία Άννα. Από τη Μονή επίσης, άλλο μονοπάτι προς τα νοτιοδυτικά οδηγεί στο φαράγγι της Κλεισούρας και στη συνέχεια στα Άσπρα Σπίτια στον Κορινθιακό κόλπο. Από το χωριό Κυριάκι, ορειβατικό μονοπάτι οδηγεί στη Μεγάλη Λούτσα και μια από τις κορυφές του Ελικώνα (Καψάλα 1.559 μ.), για να καταλήξει μέσω του εθνικού μονοπατιού Ο2 στο χωριό Ελικώνας. Τέλος από την Αγία Άννα άλλο ορειβατικό μονοπάτι οδηγεί στην ψηλότερη κορυφή του Ελικώνα (Παλιοβούνα 1.748 μ.).

Το όλο σκηνικό που διαμορφώνεται από το πολύ όμορφο φυσικό περιβάλλον, τα διάσπαρτα χωριά με το αρβανίτικο στοιχείο, το εξαιρετικό και μοναδικό θρησκευτικό μνημείο της Μονής του Οσίου Λουκά και την ποικιλία των πεζοπορικών διαδρομών καθιστά ελκυστική την περιοχή για μια επίσκεψη μέρες του Πάσχα. Δυνατότητες διαμονής και εστίασης στα χωριά Κυριάκι και Αγία Άννα και μόνο εστίασης στο χωριό Ελικώνας.

Περισσότερες πληροφορίες:
www.kiriakivillage.gr
www.koukoura.gr