Αντρέι Πλατόνοφ «Ευτυχισμένη Μόσχα»

Η Μόσχα δεν είναι η πρωτεύουσα της αχανούς χώρας που γνωρίζουμε αλλά μια τολμηρή γυναίκα η οποία ενσαρκώνει τη μετεπαναστατική εποχή στη Σοβιετική Ρωσία. Στην Ευτυχισμένη Μόσχα, την πρώτη από τις δύο νουβέλες του Αντρέι Πλατόνοφ που περιλαμβάνονται στον τόμο, η ορφανή ηρωίδα ενηλικιώνεται κατά τη διάρκεια της πρώιμης σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης και πιστεύει ακράδαντα στο χαρούμενο μέλλον που θα συντελεστεί ως αποτέλεσμα της συμμετοχής του λαού. Και πράγματι, αρχίζει να δοκιμάζει όλες τις δυνατότητες που της προσφέρονται. Ώσπου ένα απρόσμενο ατύχημα με αλεξίπτωτο, ψηλά στον αέρα, την προσγειώνει σε μια νέα, παράξενη ζωή. Στην Εκσκαφή, τη δεύτερη νουβέλα, το πλέον εμβληματικό και πολιτικό έργο του ανεπανάληπτου αυτού συγγραφέα, παρακολουθούμε μία ομάδα εργατών οι οποίοι έχουν αναλάβει τη θεμελίωση του επιβλητικού παμπρολεταριακού οίκου που θα φιλοξενήσει τις ερχόμενες γενιές των συντρόφων, σε μια πόλη που χτίζεται εκ βάθρων ώστε να υποδεχθεί την ανέφελη κομμουνιστική κοινωνία. Όμως, όσο πιο πολύ δουλεύουν, τόσο χειροτερεύει η κατάσταση, κι όσο το σκάμμα μεγαλώνει, τόσο περισσότερο χάνεται το νόημα. Μήπως σκάβουν έναν τάφο; Η ουτοπία είναι όμορφη αλλά η πραγματικότητα σκληρή.

«Διαβάζοντας Πλατόνοφ έχει κανείς την αίσθηση ενός αμείλικτου, ανελέητου παραλογισμού δομημένου μέσα στη γλώσσα […]. Με άλλα λόγια, σε αντίθεση με οποιονδήποτε άλλο Ρώσο συγγραφέα, πριν ή μετά από αυτόν, ο Πλατόνοφ μπορούσε να ανακαλύψει ένα αυτοκαταστροφικό, εσχατολογικό στοιχείο μέσα στην ίδια τη γλώσσα, και τούτο με τη σειρά του αποτελούσε μια άκρως αποκαλυπτική συνέπεια της επαναστατικής εσχατολογίας την οποία η ιστορία τού παρείχε ως θέμα του έργου του […]. Υπάρχει μια αίσθηση τρομακτικής αυτονομίας σε αυτόν τον άνθρωπο, και μολονότι πολύ θα ήθελα να τον συνδέσω με τον Ντοστογέφσκι, με τον οποίο ίσως να έχει πολύ περισσότερα κοινά από ό,τι με οποιονδήποτε άλλον, εντούτοις αποφεύγω να το κάνω: δεν θα διαφώτιζε τίποτα αυτό». –  Από το Επίμετρο του Γιόζεφ Μπρόντσκι

Ο Αντρέι Πλατόνοβιτς Κλιμέντοφ (το Πλατόνοφ είναι ψευδώνυμο) συγκαταλέγεται στους κορυφαίους συγγραφείς στην ιστορία της ρωσικής λογοτεχνίας. Θεωρείται μάλιστα ιδιότυπη και μοναδική περίπτωση στο πλαίσιο αυτής της μεγάλης παράδοσης. Γεννήθηκε το 1899 σε πολύτεκνη οικογένεια εργατών του Βορόνιεζ. Το 1918 εισήχθη στην Πολυτεχνική Σχολή της ίδιας πόλης, έγινε ηλεκτρολόγος-μηχανικός και εργάστηκε διαδοχικά σε διάφορους τομείς που συνδέονταν με την ειδικότητά του. Παιδί της Επανάστασης ο ίδιος, έλαβε μέρος στον Εμφύλιο Πόλεμο και ασπάστηκε τις ιδέες για τη ριζική αλλαγή του κόσμου, πλην όμως, βιώνοντας εκ των έσω τα εγχειρήματα της εκβιομηχάνισης και της κολεκτιβοποίησης στη Σοβιετική Ένωση, η πίστη του μετεξελίχθηκε σταδιακά σε απογοήτευση και έμμεση κριτική, μέσω της εμπνευσμένης, ειρωνικής και «πρωτότυπης» γλώσσας του. Μεταξύ 1927 και 1932, καθοδηγούμενος από μια «ανήσυχη συνείδηση», έγραψε τα πιο επίμαχα έργα του. Πολλά δεν δημοσιεύθηκαν ποτέ, καθώς ο Στάλιν τον είχε χαρακτηρίσει «ταλαντούχο κάθαρμα». Πέθανε στη Μόσχα το 1951 από φυματίωση.

«Ευτυχισμένη Μόσχα» | Συγγραφέας: Αντρέι Πλατόνοφ | Επίμετρο: Γιόζεφ Μπρόντσκι | Μετάφραση:
Ελένη Μπακοπούλου | Στο εξώφυλλο: Καζιμίρ Μαλέβιτς, «Το κορίτσι με τη χτένα στα μαλλιά», 1933, λάδι σε καμβά, Πινακοθήκη Τρετιακόφ | Σελίδες: 368 | Ημερομηνία Έκδοσης: 14 Νοεμβρίου 2019 | Εκδόσεις Καστανιώτη