Απρίλιος 1981 – Η εξέγερση του Μπρίξτον

Kim Aldis [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

«Όταν κλωτσήσουν τη δική σου πόρτα πώς θα βγεις;
Με τα χέρια ψηλά
ή με το δάχτυλο στη σκανδάλη;»

Κάπως έτσι ξεκινά το τραγούδι των Clash «Guns of Brixton». Γράφτηκε από τον μπασίστα του συγκροτήματος, Πολ Σίμονον, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη φτωχογειτονιά του Μπρίξτον, στο υποβαθμισμένο νότιο Λονδίνο.

Το Μπρίξτον ήταν μια γειτονιά με σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Η περιοχή είχε σοβαρά προβλήματα στέγης και υπέφερε από υψηλά ποσοστά ανεργίας, παράγοντες που συνέτειναν σε ιδιαιτέρως υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας.

Στις αρχές τις δεκαετίας του ’80 η κυβέρνηση Θάτσερ αποφασίστηκε για το μείζων θέμα της εγκληματικότητας, να μην εγκύψει πάνω στα πραγματικά αίτια του προβλήματος αλλά να το λύσει με βίαιη καταστολή. Έτσι δόθηκαν εντολές στην αστυνομία να εντείνει τα μέτρα αστυνόμευσης και άρχισε να εφαρμόζεται ένα νέο επιθετικό μοντέλο αρχής γενομένης από το Μπρίξτον.

Στις αρχές Απριλίου του 1981, η αστυνομία ξεκίνησε την επιχείρηση Swamp 81, μια εκκαθαριστική επιχείρηση με σκοπό τη μείωση της εγκληματικότητας, η οποία βασίζονταν σε αυξημένες περιπολίες και ελέγχους. Μέσα σε πέντε μέρες στο Μπρίξτον είχαν γίνει 943 έλεγχοι «υπόπτων» και 82 συλλήψεις με τη χρήση του νόμου Sus σύμφωνα με τον οποίο επιτρέπονταν στην αστυνομία να ελέγχει και να συλλαμβάνει άτομα όταν πίστευε πως ενεργούσαν ύποπτα και όχι απαραίτητα όταν κάποιος διέπραττε ένα έγκλημα. Κάτι το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα την αστυνομική αυθαιρεσία και ιδιαίτερα εναντίων των μελών της Αφρο – Καραϊβικής κοινότητας της περιοχής. Οι έλεγχοι ως επί το πλείστον γίνονταν σε μαύρους και συχνά ήταν ιδιαίτερα εξευτελιστικοί προκαλώντας μικροσυγκρούσεις.

Στις 10 Απριλίου και ενώ το κλίμα ήταν ήδη δυναμιτισμένο από τη συνεχόμενη αστυνομική πίεση, ένας νεαρός μαύρος, ο Μάικλ Μπέιλι, μαχαιρώθηκε και παρόλο που αιμορραγούσε δεν βρήκε την απαραίτητη βοήθεια από τους πλησιέστερους αστυνομικούς. Σύμφωνα με τους περίοικους οι αστυνομικοί αντί να βοηθήσουν το νεαρό, καθυστέρησαν πολύ να καλέσουν ασθενοφόρο και ενώ η ένταση στο σημείο αυξάνονταν με κύριους αποδέκτες την αστυνομία αυτοί κάλεσαν ενισχύσεις στην περιοχή. Πολύ γρήγορα κυκλοφορεί η φήμη πως ο Μπέιλι εξέπνευσε (κάτι το οποίο αποδείχθηκε αναληθές) και οι συγκεντρωμένοι άρχισαν να πετούν αντικείμενα στους αστυνομικούς. Περίπου 200 άτομα μαύροι και λευκοί άρχισαν να στρέφονται κατά της αστυνομίας δημιουργώντας μια κλιμάκωση. Η απάντηση της αστυνομίας ήταν η αύξηση των αστυνομικών περιπολιών και η εντατικοποίηση της επιχείρησης Swamp 81 όλη τη νύχτα.

Στις 11 Απριλίου και ενώ το σύνολο της τοπικής κοινότητας πίστευε ότι ο Μάικλ Μπέιλι ήταν νεκρός εξαιτίας των αστυνομικών χειρισμών, άρχισαν να τροφοδοτούνται εντάσεις και να συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου. Το πρώτο ξέσπασμα έγινε περίπου στις 16:00 σε έναν αστυνομικό έλεγχο που όπως αναφέρθηκε το όχημα που είχε σταματήσει «ήταν γεμάτο θυμωμένους ανθρώπους». Μέχρι τις 17:00 η ένταση άρχισε να κλιμακώνεται και μέχρι τις 21:00 ήταν πλέον γενικευμένη. Ένα πλήθος 5.000 ανθρώπων, μαύροι και λευκοί ενωμένοι, ξεσπούν σαν θύελλα στην περιοχή του Μπρίξτον. Άνθρωποι περιθωριοποιημένοι που ζούσαν σε συνθήκες εγκατάλειψης βιώνοντας την κρίση που είχε ξεσπάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο, άνεργοι και με προβλήματα στέγης και διαβίωσης που βρίσκονταν το τελευταίο διάστημα στο στόχαστρο της αστυνομίας που καταπατούσε τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους, ξεσπούν σαν χείμαρρος.

Η αστυνομία βρισκόμενη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κάνει έκκληση για βοήθεια σε αστυνομικούς απ’ όλο το Λονδίνο. Με μόνη στρατηγική την πλήρη εκκαθάριση των δρόμων από τους εξεγερμένους βρέθηκαν να προσπαθούν να καταστείλουν επί δύο συνεχόμενες μέρες ένα οργισμένο πλήθος. Ο κόσμος ζητούσε την πλήρη αποχώρηση των αστυνομικών δυνάμεων και η ένταση ολοένα και κλιμακώνονταν με τους εξεγερμένους να απαντούν στην αστυνομική δύναμη -που αριθμούσε την 12η Απριλίου γύρω στους 2500 αστυνομικούς- με πέτρες και μολότοφ.

Ο τελικός απολογισμός ήταν ο τραυματισμός περίπου 300 αστυνομικών αλλά και περίπου 65 διαδηλωτών και άλλων πολιτών, 56 περιπολικά ολοκληρωτικά κατεστραμμένα, 28 κτίρια καμμένα και άλλα 117 με σοβαρές ζημιές.

Στις 13 Απριλίου, η Μάργκαρετ Θάτσερ αρνήθηκε πως η ανεργία και ο ρατσισμός βρισκόταν πίσω από τις ταραχές του Μπρίξτον δηλώνοντας ότι: «τίποτα, μα τίποτα, δεν δικαιολογεί αυτό που συνέβη». Απορρίπτοντας τις ενστάσεις για την υποβάθμιση συγκεκριμένων περιοχών η Θάτσερ πρόσθεσε: «Τα χρήματα δεν μπορούν να αγοράσουν ούτε την εμπιστοσύνη, ούτε  τη φυλετική αρμονία», όταν δε, ο ηγέτης του Συμβούλιου Δήμων Lambeth του Λονδίνο, Ted Knight , παραπονέθηκε ότι η αστυνομική παρουσία «μετατράπηκε σε έναν στρατό κατοχής» κάτι το οποίο προκάλεσε τις ταραχές, η Θάτσερ απάντησε: «Τι απόλυτη ανοησία και τι τρομερό σχόλιο… Κανείς δεν πρέπει να εγκρίνει τη βία. Κανείς δεν πρέπει να εγκρίνει τα γεγονότα … Ήταν εγκληματική, εγκληματική».

«Τα χρήματα είναι καλά
Και η ζωή σου είναι καλοβολεμένη
Αλλά σίγουρα θα έρθει η ώρα σας»

Μπορεί το «Guns of Brixton» των Clash, να γράφτηκε το 1979, δύο χρόνια πριν τα γεγονότα του Μπρίξτον, ωστόσο η ώρα που «προέβλεπε» δεν άργησε να έρθει.