Cui placet bellum?

“Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς“, είχε διατυπώσει πρώτος στην ανθρώπινη ιστορία ο Ηράκλειτος. Και παρόλο που από τότε μέχρι και σήμερα έχουν περάσει τόσες χιλιάδες χρόνια και τόσοι πολλοί αιώνες, η ρήση του παραμένει επωδύνως και ακραιφνώς επίκαιρη.

Τι άλλο να εννοούσε λοιπόν ο Ηράκλειτος με αυτήν του τη φράση; Αναφερόταν μονάχα στον πόλεμο ως πράξη επίθεσης ενός λαού, ενός έθνους σε ένα άλλο; Αναφερόταν άραγε σε έναν επιθετικό ή το πολύ σε έναν αμυντικό πόλεμο; Πιθανόν -και με τα σημερινά δεδομένα- να αναφερόταν σε έναν πυρηνικό, σε έναν συμβατικό, σε έναν ψυχρό, σε έναν θρησκευτικό, ή και σε έναν μη συμβατικό πόλεμο βακτηρίων, τον λεγόμενο και χημικό; Σίγουρα πάντως υπονοούσε έναν πόλεμο γεμάτο από συγκρούσεις, ρήξεις, ματαιώσεις, θυμούς, λεκτικούς και σωματικούς διαξιφισμούς, μια ωμή και προπάντων βίαιη και παράνομη επιβολή εξουσίας.

Πώς είναι δυνατόν ο πόλεμος να μην είναι λοιπόν ο απόλυτος άρχων και πατέρας όταν ενίοτε και κατά περίπτωση, ο καθένας και η καθεμία μας επιλέγει τα εργαλεία του για να επιλύσει συχνά -πολύ πιο συχνά απ ότι νομίζουμε- τις διαπροσωπικές διαφορές που προκύπτουν;

Ναι, εργαλεία του άρχοντα πολέμου είναι η λεκτική και σωματική βία, ο ασυγκράτητος και χωρίς επιχειρήματα θυμός, η τυφλή και χωρίς όρια χρήση εξουσία απέναντι στον συνάνθρωπό μας. Και βεβαίως εργαλεία του προπάτορα μας πολέμου είναι ο ψυχικός, πνευματικός και σωματικός βιασμός απέναντι στις γυναίκες, στα παιδιά, στους αδύναμους, στους ανθρώπους εκείνους που έχουν επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής.

Και ναι, ο κατακτητής θέλει να επιβάλει με τη φασιστική απόφασή του-  και κόντρα στις διεθνείς συνθήκες ειρηνικής συνύπαρξης- την ταπείνωση, την υποδούλωση ενός ολόκληρου λαού με την ίδια λογική που κάποιος άνθρωπος αποφασίζει να χτυπήσει, να ματώσει, να ταπεινώσει έναν ομοφυλόφιλο, έναν διαφορετικού χρώματος , θρησκείας και ιδεολογίας συνάνθρωπό μας. Γιατί ο πόλεμος δεν είναι τίποτε άλλο από την μονομερή και μη νόμιμη απόφαση κάποιων εξαιρετικά ολίγων να χρησιμοποιήσουν ωμή, αναίτια και τυφλή βία με σκοπό την κατάκτηση, την υποδούλωση. Τακτική που επιλέγουν ενίοτε και κάποιοι από εμάς σε οικογενειακό, φιλικό η επαγγελματικό επίπεδο.

Παρακάμπτοντας μετά από τα παραπάνω το ιστορικό γεγονός του Μεγάλου Αλεξάνδρου που θα μπορούσε χωρίς αιδώ αλλά με δικαιοσύνη να ονομαστεί, να προσφωνηθεί και ως Ελάχιστος Αλέξανδρος, θα προσγειωθώ στο 2022. Δεν χρειάζεται βεβαίως να αναφερθώ και στη βίαιη αποικιοκρατία των μεγάλων χωρών απέναντι σε φτωχές χώρες με σκοπό τον “εκπολιτισμό” τους και τη δημιουργία κοινωνιών γεμάτων “ευημερία”. Ούτε καν στους τόσους πολλούς αιματοβαμμένους θρησκευτικούς πολέμους. Είναι γεμάτη η ανθρώπινη ιστορία από πολέμους, όπου τελικά νικητές και ηττημένοι με το πέρασμα του χρόνου απεδείχθη ότι και οι δυο ηττήθηκαν οικτρά.

Πώς, λοιπόν, μετά από τα παραπάνω μας φαίνεται παράξενο το γεγονός ενός ευρωπαϊκού πολέμου; Γιατί εκπλησσόμαστε όταν βιαστές όχι μόνον κυκλοφορούν ελεύθεροι αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις αντί να καταδικάζονται αυτοί να καταδικάζονται τα πραγματικά θύματα;

Συχνά και οι νικητές στον πόλεμο χρησιμοποίησαν αθέμιτα μέσα για να επιτύχουν τον βδελυρό σκοπό τους, την επικράτησή τους δηλαδή με οποιοδήποτε ανθρώπινο κόστος και θυσία. Οι βιαστές έτσι μετατράπηκαν σε νικητές, και οι θύτες σε θύματα. Για να το καταφέρουν βέβαια αυτό οι θύτες χρησιμοποίησαν τη δικαστική εξουσία και τους μεγαλοδικηγόρους με τέτοιο τρόπο ώστε τελικά να κατοχυρωθούν και νομικά. Η έλλειψη ανεκτικότητας στο οτιδήποτε διαφορετικό είναι η αρχή για την πρώτη ρήξη. Στην συνέχεια και ενώ μια συντηρητική κατά βάση κοινωνία πρεσβεύει συγκεκριμένες αρχές, το casus belli, ξεκινά όταν συνεχίζει αυτή η ίδια κοινωνία ανθρώπων να πρεσβεύει ότι δεν υπάρχει, ή ότι δεν πρέπει να υπάρχει κανένας ζωτικός χώρος για οτιδήποτε διαφορετικό. Και με τη βασικη αυτή αρχή του φασισμού, επέρχεται το τέλος της ειρηνικής συνύπαρξης των ανθρώπων.

Στη Δανία τα τελευταία μόλις χρόνια έγινε υποχρεωτικό από την πρώτη Δημοτικού το μάθημα της ενσυναίσθησης.Τα σαφώς και θετικά του αποτελέσματά στα παιδιά θα φανούν μετά από κάποια χρόνια. Μέχρι τότε ας προσέχουμε και μεις τα δικά μας ανήλικα τέκνα μαθαίνοντάς τους την εκφορά της τόσο σημαντικής αλλά και απλής λέξης “όχι”. Μια λέξη που έχουν το δικαίωμα να την εκφέρουν όταν τους προτείνονται πράξεις που σκοπό έχουν την κακοποίηση τους. Η χρήση βίας οποιασδήποτε μορφής και για οποιαδήποτε προσπάθεια επίλυσης διαφορών δεν μπορεί να συνεχίσει σε ατομικό, σε οικογενειακό, σε επαγγελματικό ή σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο. Οφείλουμε και μεις ενήλικοι γαρ να εκφέρουμε ένα απλό μα σημαντικό “όχι”. Και μόνον τότε θα κατανοήσουμε ότι η καθημερινή βια από την πιο απλή μέχρι την πιο σύνθετη μορφή της, έχει διαποτίσει όχι μόνον τον καθένα μας αλλά και τους θεσμούς, τις εξουσίες και σαφώς και όσους τις ασκούν.

Το παρακάτω μουσικό κομμάτι από τα Ξύλινα Σπαθιά, έτσι σαν αντίδωρο για μια πραγματική ειρηνική κοινωνία ανθρώπων.

* Cui placet bellum? Μετάφραση από τα λατινικά: Σε ποιον αρέσει ο πόλεμος;