«Δάφνη» της Rafaella Marcus – Ένα αστικό δράμα με έμφυλες αποτυπώσεις

Η Pamela Demory στο βιβλίο της Queer/Adaptation: An Introduction, παρατηρεί «Το να κάνεις κάτι queer σημαίνει να το κάνεις περίεργο ή παράξενο, αλλά και να το αναποδογυρίζεις ή να το μεταμορφώνεις. Το να κάνεις κάτι queer, λοιπόν, μπορεί να σημαίνει να το διασκευάζεις, και το να διασκευάζεις κάτι σημαίνει να το κάνεις queer. […] Ομοίως, το να προσδιορίζεις κάτι ως queer σημαίνει να το τοποθετείς σε σχέση με κάτι που φαίνεται να έχει ήδη καθιερωθεί ως “κανονικό” ή “ίσιο”». Δεν είναι τυχαίο που όσοι ασχολούνται με τις έμφυλες εν-τυπώσεις, ασχολούνται με τους gay και τις λεσβίες, καθώς είναι κάτι που ορίζεται και μπορεί κανείς να «πατήσει» σε μια λειτουργία ταυτότητας. Στον αντίποδα η queer θεωρία, η οποία δύσκολα ορίζεται, «αντιπροσωπεύει, μεταξύ άλλων, μια επιθετική παρόρμηση γενίκευσης που απορρίπτει μια μειονοτική λογική ανοχής ή πολιτικής εκπροσώπησης συμφέροντος, υπέρ μιας πιο εμπεριστατωμένης αντίστασης στα καθεστώτα του κανονικού», όπως αναφέρει η Tracy Davis.

Το έργο Δάφνη της Rafaella Marcus σε σκηνοθεσία Άρτεμις Γρύμπλα, Λίλας Μπακλέση και Κωνσταντίνου Μπιμπή που παρακολουθήσαμε στο θέατρο act, στην Πάτρα, ορίζεται στην ταυτότητα της παράστασης ως «αστικό θρίλερ και queer παραμύθι». Στην πραγματικότητα είναι μόνο ένα αστικό δράμα -και όχι θρίλερ- με έμφυλες αποτυπώσεις, επ’ ουδενί δεν περιέχει μια queer θεσιακότητα δυσαρμονίας. Η σκηνοθεσία, στην προσπάθειά της να αποδώσει μια queer ιστορία, αποτυγχάνει να αποτυπώσει τον ορίζοντα των queer πιθανοτήτων και εγκλωβίζεται σε μια ιστορία με μια bisexual κοπέλα και τη λεσβία φίλη της. Ταυτόχρονα, έχει εισαχθεί και ο μύθος της Δάφνης και του Απόλλωνα για να τοποθετηθεί κάπου και μια πατριαρχική έννοια. Αυτό που διαφεύγει στη σκηνοθετική προσέγγιση είναι πως στον όρο queer συντάσσονται ομάδες που δεν έτυχαν αναγνώρισης από τη δυτική κοινωνία (κυρίως) όπως Drag HIV ακτιβιστές, οι οποίοι μας προ-καλούν να τους κατανοήσουμε με νέους τρόπους αντίληψης και όχι με δεδομένους κάτι που δεν φάνηκε πουθενά στο έργο ανάμεσα στις δυο λεσβίες. Πλέον, το να είναι δύο κοπέλες λεσβίες, δεν εντάσσεται στη ακτιβιστική queer αποτύπωση.

Κάτι άλλο που δεν είδαμε από πλευράς σκηνοθεσίας είναι το γεγονός πως στο queer θέατρο, «υποστασιοποιείται μια ιδεολογική και αισθητική αντικανονικότητα». Βέβαια στην αποτύπωση των εκάστοτε παραστάσεων υπάρχει ένα γνωστό ιστορικό πλαίσιο, το οποίο όμως διαφέρει από το σύγχρονο ερμηνευτικό και αυτό είναι κάτι που εγκλωβίζει τις δυο πολύ καλές ηθοποιούς, σε ένα θέατρο ταύτισης και όχι αποταύτισης, όπως προτάσσει η queer δραματουργία, η οποία στο παγκόσμιο θέατρο όταν παρουσιάζει εκδοχές του παρελθόντος αφήνει απέξω τα στοιχεία που δεν συμφωνούν με την πρόθεσή της και απο-αγιοποιεί τις ιστορίες αυτές ως γνωστά και καθιερωμένα γεγονότα.

Όσον αφορά το υποκριτικό κομμάτι η Λίλα Μπακλέση αποδίδει μια επαγγελματική υφολογική ιδιοποίηση της butch (δυναμικής) γυναίκας. Στο ίδιο πολύ καλό μήκος κύματος η Άρτεμις Γρύμπλα κινείται σε σπουδαίο ερμηνευτικό πλαίσιο, με πολύ καλή εκφραστικότητα. Τα σκηνικά από την Μαρία Παπαδοπούλου αποδίδουν μια αστικοποίηση η οποία μας κρατάει μακριά από οποιαδήποτε queer θέαση παρά το ευρηματικό φινάλε της «θεουργικής χλωρίδας» κρυμμένης μέσα στα ντουλάπια. Παράλληλα, τα κοστούμια από την ίδια, δεν βοηθούν στο να φανεί η διάλυση της ετεροκανονικότητας και ο υπονομευτικός χαρακτήρας που πιθανόν να είχε στόχο το έργο.

Ο φωτισμός δεν ξεφεύγει από τη νόρμα του καθιερωμένου και παρά την πολυχρωμία δεν θυμίζει σε τίποτα πεδίο ball-room, που συνήθως εκφράζει την queer αντικανονικότητα. Η μουσική από την Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου παρόλο που ταιριάζει και χρωματίζει την αστική πλευρά του έργου, σίγουρα δεν είχε κάτι από voguing για να χρωματίσει την queer πλευρά. Στα συν του έργου είναι η φωνή του Predator από την ομώνυμη ταινία της δεκαετίας 1980, που δείχνει τον «κυνηγητικό χαρακτήρα» του άντρα έναντι της γυναίκας.

Συμπερασματικά, η παράσταση Δάφνη της Rafaella Marcus σε σκηνοθεσία Άρτεμις Γρύμπλα, Λίλας Μπακλέση και Κωνσταντίνου Μπιμπή είναι ένα αστικό δράμα με έμφυλες αποτυπώσεις. Απέχει αρκετά από την queer δραματουργία καθώς δεν καταφέρνει να αποδώσει μια αποκλίνουσα οπτική της ιστορίας που υιοθετεί (το μύθο της Δάφνης και του Απόλλωνα) ο οποίος αποδίδεται μονοδιάστατα από δυο γυναίκες χωρίς να δημιουργεί ρήξη με τις «φαντασιώσεις» που πλαισιώνουν τα αρχαιόμυθα έργα.