Διεθνής Αμνηστία: Να διερευνηθούν για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων οι διοικητές της Εθνικής Αστυνομίας της Χιλής

«Η Εθνική Εισαγγελία πρέπει να διασφαλίσει ότι ορισμένα άτομα που διοικούν την Εθνική Αστυνομία της Χιλής, την Carabineros de Chile, συμπεριλαμβανομένων του Γενικού Διευθυντή, του Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή και Διευθυντή Δημόσιας Τάξης και Ασφάλειας, καθώς και ορισμένων επιχειρησιακών διοικητών εντός της Μητροπολιτικής Ζώνης, διερευνώνται για την πιθανή ευθύνη τους για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν κατά τις περσινές κοινωνικές διαμαρτυρίες», δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία σε νέα έκθεση που εκδόθηκε στην πρώτη επέτειο των μαζικών διαδηλώσεων.

Στην έκθεση All Eyes on Chile: Police violence and command responsibility during the social protests, η οργάνωση αναλύει τις ενέργειες των εθνικών αστυνομικών από τις 18 Οκτωβρίου έως τις 30 Νοεμβρίου 2019 και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης αυτής του δικαιώματος των διαδηλωτών στη σωματική ακεραιότητα, διαπράχθηκαν σε ευρεία βάση επειδή εκείνοι που έχουν τη στρατηγική διοίκηση δεν έλαβαν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να τους αποτρέψουν.

Παρόλο που αυτή η ημερομηνία λήξης χρησιμοποιήθηκε για μεθοδολογικούς λόγους, περιπτώσεις υπερβολικής χρήσης αστυνομικής δύναμης συνέχισαν να καταγράφονται μέχρι τα μέσα Μαρτίου 2020 – όταν οι διαδηλώσεις σταμάτησαν προσωρινά λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Πρόσφατα, και μετά από αρκετές διαδηλώσεις στο Σαντιάγο, καταγράφηκαν νέα επεισόδια αστυνομικής βίας, όπως η περίπτωση ενός 16χρονου νεαρού που έπεσε από μια γέφυρα αφού τον έσπρωξε ένας αστυνομικός, ο οποίος τώρα κατηγορείται με απόπειρα δολοφονίας.

«Εκείνοι που ήταν υπεύθυνοι για τη στρατηγική διοίκηση της εθνικής αστυνομίας επέτρεψαν τη διάπραξη βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης εναντίον των διαδηλωτών/ριών, διότι θεώρησαν ότι αυτά τα μέτρα ήταν απαραίτητα για να διαλυθεί το πλήθος με κάθε κόστος. Μέσω σιωπηρών οδηγιών ή εσκεμμένων παραλείψεων, συνέβαλαν σε υποθέσεις τόσο σοβαρές όσο αυτές του Gustavo Gatica ή της Fabiola Campillai, μεταξύ πολλών άλλων», δήλωσε η Erika Guevara-Rosas, διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Αμερική.

«Η αλυσίδα των παραλείψεων που εντόπισε η Διεθνής Αμνηστία κατά μήκος των θεσμικών καναλιών μέσα από τα οποία αυτοί που έχουν τη στρατηγική διοίκηση των αστυνομικών δυνάμεων θα μπορούσαν να βάλουν τέλος στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δείχνει ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένες πράξεις που διαπράττονται από αξιωματούχους που ενεργούν από δική τους πρωτοβουλία, αλλά ότι αυτές οι πράξεις βίας είναι πιθανό να έχουν διαπραχθεί λόγω μιας πολιτικής με απώτερο στόχο τον περιορισμό των κοινωνικών διαμαρτυριών».

Η υπερβολική χρήση βίας, η καταχρηστική συμπεριφορά και η ατιμωρησία για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από την εθνική αστυνομία δεν παρατηρούνται αποκλειστικά στα γεγονότα που έλαβαν χώρα από τον Οκτώβριο του 2019, αλλά αποτελούν μέρος ενός διαρκούς και ιστορικού μοτίβου που υπογραμμίζει την ανάγκη για ενδελεχή διαρθρωτική μεταρρύθμιση στην εθνική αστυνομία της Χιλής, συμπεριλαμβανομένων αποτελεσματικών και ανεξάρτητων μηχανισμών ελέγχου και λογοδοσίας.

Στρατηγική ή διοικητική εντολή

Η Διεθνής Αμνηστία διενήργησε διεξοδικές έρευνες για παραβιάσεις του δικαιώματος στη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα 12 ατόμων, μέσω φακέλων διερεύνησης, δικαστικών αρχείων, συνεντεύξεων με θύματα, υπερασπιστές/ριες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις αρχές, συμπεριλαμβανομένων των εισαγγελέων που είναι επιφορτισμένοι με τις έρευνες. Επιπλέον, η οργάνωση ανέλυσε περισσότερα από 200 βίντεο και υπέβαλε 14 επίσημα αιτήματα για πληροφορίες σε διάφορα υπουργεία, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Εσωτερικών.

Η έκθεση δείχνει ότι υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ο Γενικός Διευθυντής, ο Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής και ο Διευθυντής Δημόσιας Τάξης και Ασφάλειας της εθνικής αστυνομίας γνώριζε για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω δημόσιων και επίσημων πληροφοριών. Οι εσωτερικές αναφορές, για παράδειγμα, σημείωσαν επαναλαμβανόμενους και σοβαρούς τραυματισμούς που προκαλούνται καθημερινά από πυρομαχικά που εκτοξεύονται, από όπλα και τη χρήση δακρυγόνων, συμπεριλαμβανομένων τραυματισμών στα μάτια με συνολικά 347 περιπτώσεις έως τις 30 Νοεμβρίου. Μέχρι τον Μάρτιο του 2020, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο αριθμός αυτός ήταν 460.

Αυτοί που βρίσκονται στη στρατιωτική διοίκηση και οι οποίοι εξετάστηκαν στην έκθεση, χρειάστηκαν περισσότερο από έναν μήνα για να περιορίσουν τη χρήση αυτών των πυρομαχικών ενώ δεν την απαγόρευσαν ποτέ, παρά μια εσωτερική έκθεση που δείχνει πόσο επικίνδυνη ήταν και ότι υπήρχαν περισσότεροι από 250 τραυματισμοί στα μάτια. Παρόλο που δημιουργήθηκε ένα «Εθνικό Γενικό Σχέδιο» για να συμβουλεύει τον Γενικό Διευθυντή, η στρατηγική και ο σχεδιασμός της διαχείρισης των επιχειρήσεων παρέμειναν ουσιαστικά αμετάβλητες παρά την καταστροφή. Τα πρωτόκολλα παρέμειναν ασαφή και χωρίς τροποποιήσεις, και εκδόθηκαν γενικές εντολές που ήταν σχεδόν πανομοιότυπες με τις προηγούμενες, χωρίς συγκεκριμένες οδηγίες για την ελαχιστοποίηση της ζημίας που έγινε.

Κατά την υπό εξέταση περίοδο από τη Διεθνή Αμνηστία, ουσιαστικά δεν επιβλήθηκαν πειθαρχικές κυρώσεις παρά τις περισσότερες από 4.000 καταγγελίες που υποβλήθηκαν στην Εισαγγελία για την Εθνική Αστυνομία της Χιλής. Από τις 170 κυρώσεις που ανακοίνωσε το αστυνομικό όργανο τον Ιούλιο του 2020, μόνο 16 αφορούσαν την απομάκρυνση από το αξίωμα. Σε δύο από τις υποθέσεις που έλαβαν τέτοιες διοικητικές κυρώσεις, αυτές των Fabiola Campillai και Gustavo Gatica, η συμπεριφορά που τιμωρήθηκε δεν σχετίζεται με τη χρήση βίας. Σε άλλους, παρά το γεγονός ότι οι αξιωματικοί της Εθνικής Αστυνομίας είχαν αναλάβει την ευθύνη για σοβαρούς τραυματισμούς, δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις. Αυτό επέτρεψε στους υπαλλήλους που εμπλέκονται σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να παραμένουν στις θέσεις τους, να λειτουργούν σε καθημερινή βάση και να ενθαρρύνουν την επανάληψη των παραβιάσεων δεδομένης της επικρατούσας ατιμωρησίας εντός του θεσμικού οργάνου.

«Οι αστυνομικοί της Εθνικής Αστυνομίας κατέστειλαν τις διαμαρτυρίες πυροβολώντας πολύ επιζήμια, διασκορπισμένα πυρομαχικά, αντίθετα με τα διεθνή πρότυπα για τη χρήση βίας. Παρά την απαγόρευση χρήσης αυτών των λαστιχένιων και μεταλλικών σφαιρών ως όπλων κατά των αναταραχών, όπως θα έπρεπε να συμβαίνει, οι αστυνομικοί πυροβολούσαν με ανεξέλεγκτο τρόπο, μερικές φορές με σκοπό να βλάψουν τους διαδηλωτές/ριες ή γνωρίζοντας ότι αυτό ήταν πιθανό να συμβεί», είπε η Erika Guevara-Rosas.

«Μόνο τον Οκτώβριο, οι εθνικοί αστυνομικοί πυροβόλησαν πάνω από 104.000 σφαίρες. Η μη τήρηση της σωματικής ασφάλειας των διαδηλωτών προκάλεσε καθημερινά τραυματισμό περισσότερων ανθρώπων, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μια τέτοια συμπεριφορά θα μπορούσε, σε πολλές περιπτώσεις, να αποτελεί ποινικό αδίκημα. Μια στρατηγική ατιμωρησίας ενισχύθηκε από την έλλειψη ιχνηλασιμότητας των πυρομαχικών που χρησιμοποιήθηκαν δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ίχνη στα όπλα από τα οποία πυροβολήθηκαν.

Λειτουργική ή τακτική εντολή

Μερικοί από αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τη στρατηγική διοίκηση στη Μητροπολιτική Περιοχή, όπως ο Αρχηγός της Μητροπολιτικής Ζώνης (STGO1) ή ο Αρχηγός της Ζώνης Δημόσιας Τάξης, Ελέγχου και Παρέμβασης (STGO4), επίσης απέτυχαν να ασκήσουν τον δέοντα έλεγχο στους υφισταμένους τους, όπως ήταν το καθήκον τους, και κατευθύνθηκαν και συντονίστηκαν επιχειρήσεις όπως εκείνες της 8ης Νοεμβρίου στην Plaza Italia, όπου οι επιχειρήσεις των Ειδικών Δυνάμεων πυροβόλησαν αδιάκριτα και σε εξαιρετικά ευαίσθητα σημεία του σώματος.

Μόνο σε αυτήν την παρέμβαση, η οποία διατάχθηκε από τον Νομάρχη των Ειδικών Δυνάμεων (G-1) και τους Αντιπροέδρους του (G-2 και G-3), και στην οποία ο Gustavo Gatica τυφλώθηκε, εξαπολύθηκαν περισσότερες από 2.000 σφαίρες που περιείχαν 12 σφαιρίδια η καθεμία. Λειτουργίες όπως αυτή δεν ήταν η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε ότι αυτό το modus operandi επαναλαμβανόταν για ενάμιση μήνα, και ότι αυτές οι επιχειρήσεις στη Μητροπολιτική Περιφέρεια πραγματοποιήθηκαν από τους ίδιους αξιωματικούς, οι οποίοι πυροβολούσαν αδικαιολόγητα και ανεξέλεγκτα επί καθημερινής βάσεως, και μερικές φορές μέσω επιθετικών στρατηγικών κατά διαδηλωτών/ριών. Μεταξύ των αξιωματικών που εντοπίστηκαν ήταν οι G-2 και G-3, μάλιστα ο τελευταίος κατηγορήθηκε πρόσφατα ως πιθανός δράστης των τραυματισμών στον Gustavo Gatica.

«Το γεγονός ότι αυτοί που έχουν στρατηγική διοίκηση στη Μητροπολιτική Περιφέρεια κατευθύνουν και συντονίζουν επιχειρήσεις και εμπλέκονται άμεσα σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα ενθάρρυναν τους υπόλοιπους υφισταμένους τους να λειτουργήσουν με τον ίδιο τρόπο εναντίον των διαδηλωτών/ριών», δήλωσε η Erika Guevara-Rosas.

Εκτελεστική ευθύνη

Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι η πολιτική που εφαρμόζουν εκείνοι που διοικούν την εθνική αστυνομία δεν θα είχε συμβεί εάν η διοίκηση του Προέδρου Sebastián Piñera είχε ασκήσει επαρκή έλεγχο. Οι προσπάθειες του εκτελεστικού κλάδου να το πράξουν αυτό ήταν ανεπαρκείς και η υποστήριξη του έργου της Εθνικής Αστυνομίας ευνόησε τη συνέχεια αυτής της στρατηγικής.

«Όλη η πολιτική, διοικητική και ακόμη και ποινική ευθύνη, μέχρι το υψηλότερο επίπεδο, πρέπει να καθοριστεί σε σχέση με όλους εκείνους που γνώριζαν ή έπρεπε να γνωρίζουν το μέγεθος των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν τις εμπόδισαν, παρόλο που είχαν την ικανότητα και το καθήκον να το πράξουν», είπε η Erika Guevara-Rosas.

Για να διασφαλιστεί ότι δεν θα επαναλαμβάνονται γεγονότα όπως αυτά που αναφέρονται στην έκθεση, όχι μόνο είναι απαραίτητο να προσαχθούν όλοι οι υπεύθυνοι στη δικαιοσύνη, έως το υψηλότερο δυνατό επίπεδο, αλλά και να μεταρρυθμιστεί η Εθνική Αστυνομία.

«Εάν αυτή η κρίση μας έχει δείξει κάτι, είναι ότι η Εθνική Αστυνομία της Χιλής ως θεσμός είναι ξεπερασμένη και πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες του πληθυσμού, να υποταχθεί πλήρως στη δύναμη των πολιτών και να ασκήσει τις λειτουργίες της με απόλυτο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη διαφάνεια και λογοδοσία», πρόσθεσε η Erika Guevara-Rosas

Πρέπει επίσης να ακουστούν τα αιτήματα του πληθυσμού που πυροδότησε τις κοινωνικές διαδηλώσεις στη Χιλή. Υπό αυτήν την έννοια, η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι η διαδικασία για την έγκριση ενός νέου Συντάγματος είναι μια ιστορική ευκαιρία στην οποία τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα που απαιτούνται από τον πληθυσμό πρέπει να είναι εγγυημένα για όλους και όλες στη Χιλή, χωρίς διακρίσεις.

Αν και δεν αποτελεί αντικείμενο αυτής της έκθεσης, η Διεθνής Αμνηστία τεκμηρίωσε επίσης περιπτώσεις παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από μέλη των ενόπλων δυνάμεων, τα οποία ο Πρόεδρος Sebastián Piñera έστειλε σε ορισμένες περιοχές της Χιλής από τις 18 έως τις 28 Οκτωβρίου κατά τη διάρκεια μιας συνταγματικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, παρά το γεγονός ότι ο ρόλος τους δεν είναι ο έλεγχος της δημόσιας τάξης κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων. Οι αξιωματικοί του στρατού κατηγορήθηκαν για πολλές πράξεις βασανιστηρίων και άλλων σκληρών, απάνθρωπων ή εξευτελιστικών μεταχειρίσεων ή τιμωριών, και ότι χρησιμοποίησαν θανατηφόρα πυρομαχικά εναντίον διαδηλωτών/ριών σε αρκετές περιπτώσεις και ότι σκότωσαν τρία άτομα στο πλαίσιο διαδηλώσεων. Η ποινική ευθύνη για αυτούς τους θανάτους και τους τραυματισμούς πρέπει να διευκρινιστεί αμέσως, αμερόληπτα και διεξοδικά.

«Η Εθνική Εισαγγελία και η Δικαιοσύνη έχουν ένα τεράστιο καθήκον μπροστά τους και είναι πολύ σημαντικό για την ευημερία της χώρας να δοθεί ένα τέλος την παράδοση της ατιμωρησίας για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττουν οι εθνικές αστυνομικές δυνάμεις. Η δικαιοσύνη, η αλήθεια και η αποκατάσταση για τα θύματα είναι η καλύτερη θεραπεία για μια πληγωμένη χώρα», δήλωσε η Erika Guevara-Rosas.