«Ελευθερία, ο ύμνος των Ελλήνων» από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, με ροκ τσάμικο και περίσσιο εθνικό αφήγημα

Κάθε χώρα χρειάζεται μια ρητορική εθνικού αφηγήματος για να εγκυροποιήσει την υπόστασή της. Πολλώ δε μάλλον, όταν ευκαιρίες για να παρουσιαστεί το εθνικό αφήγημα συμπίπτουν όπως γίνεται φέτος, με τα 200 χρόνια από την επανάσταση και την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Η παρουσίαση μιας ενδοπολιτισμικής θεατρικής παράστασης, που κινείται σε πλαίσια ηρωισμού και ανωτερότητας του φρονήματος των Ελλήνων, αν μη τι άλλο, διατρέχει αυτό το εθνικό αφήγημα. Άσχετα αν πλέον όλοι έχουμε πρόσβαση να διακρίνουμε αν οι «ήρωες» ήσαν «κλεφτοκοτάδες» ή πλούσιοι βολεμένοι που τους έταξαν περισσότερα λάφυρα ή πραγματικοί ήρωες.

Από την παράσταση «Ελευθερία, ο Ύμνος των Ελλήνων», από το Άρμα Θέσπιδος του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ δεν έλειψε τίποτα από τη θρησκευτικοεθνικιστική οπτική του Νεοέλληνα. Το τρίπτυχο πατρίς – θρησκεία – οικογένεια, διατρέχει ολόκληρη την παράσταση, με το κείμενό της να ηρωποιεί τους γενναίους Έλληνες έναντι των δειλών Τούρκων. Όλα αυτά, στο όνομα της θρησκείας και της πατρίδας. Οι «καλοί Έλληνες» ντρόπιασαν στο Μεσολόγγι τους «κακούς Τούρκους», και ειδικά όταν ο Βασίλης Κόκκαλης στον κεντρικό ρόλο της παράστασης φωνάζει: «Μάρκος Μπότσαρηηης Ναιαιαιαιαιαι», κάποιοι από τους θεατές κοιτάζαμε γύρω, γύρω να δούμε πόσο είναι το σκορ.

Μετά τα 50 πρώτα λεπτά της παράστασης προστέθηκε και μια ροκ -αλλά Άρη Μπινιάρη – συνοδεία μουσικής, η οποία έδωσε την τελική ορμή στην εθνική υπερηφάνεια· ο εθνικός ύμνος σαν ροκ μπαλάντα παιάνιζε. Συγκεκριμένα παιάνισε τρεις φορές: έμμετρα, πεζά και σαν ροκ μπαλάντα. Παράλληλα, το ροκ τσάμικο έδινε ακριβώς το φολκλορικό στοιχείο που ταίριαζε στην παράσταση και το βλέπουμε -σχεδόν παραθεσμικά- στους λαογραφικούς συλλόγους ανά την χώρα, χωρίς τη ροκ χροιά βέβαια. Όλα αυτά σε ένα πολυπρόσωπο μονόλογο -δεν υπήρχε διάλογος πουθενά- που αφηγηματικά προσέδιδε το κλέος των Ελλήνων ηρώων.

Σημαντική ήταν και η φορεσιά του ιερού λόχου (δίχως το λοφίο), ώστε σε συγκερασμό με το ευρηματικό σκηνικό, να δίνουν νότα αρχαίας τραγωδίας, κι έτσι, η παράσταση να καλύπτει τελείως όλο το πεδίο του εθνικού αφηγήματος από το κλέος των αρχαίων Ελλήνων, στην επανάσταση και στο σήμερα, προάγοντας την ιδιοκτησιακή αντίληψη των Νεοελλήνων, καλλιεργώντας κατά συνέπεια τον ιδιόμορφο ελληνικό εθνικισμό για την καταγωγική-ηρωική συνέχεια από τους αρχαίους Έλληνες και δίνοντας τροφή στο συγκεκριμένο φαντασιακό ιδεολόγημα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στην παράσταση ακούστηκε  «ώ! 300 σηκωθείτε να δείτε τα παιδιά σας».

Η σκηνοθεσία από το Χρήστο Στρέπκο αν και έξυπνα «έσπασε» πολυπρόσωπα τον αφηγηματικό μονόλογο, δεν ξέφυγε από μια λογοκεντρική μορφή, εμποτισμένη όμως από εξαιρετική κινησιολογία που εικονοποιούσε τα λόγια των ηθοποιών. Η προσπάθειά του να αποδοθεί το κείμενο σε καθαρεύουσα, συνέβαλε στο να είναι εδραιωθεί το αφήγημα της ηρωικής προσπάθειας των Ελλήνων στην παράσταση. Ουσιαστικά, αυτός ο γλωσσικός «επιθετικός» ιθαγενισμός, λειτουργεί πάνω στο φαντασιακό πλαίσιο των Νεοελλήνων για το ηρωικό παρελθόν που μέσω της γλώσσας μόνο αυτοί κατέχουν και ερμηνεύουν. Άλλωστε, το κείμενο ετεροπροσδιόριζε πάντα τους Έλληνες σε σχέση με τους Τούρκους άσχετα αν οι δυτικοί συνέβαλαν στον «αποβαρβαρισμό» της χώρας με μια δοτή ελληνικότητα και υπό αίρεση ανά πάσα στιγμή.

Η αφήγηση της παράστασης περιγράφεται στο σημείωμα του σκηνοθέτη ως επική αφήγηση με σύγχρονους ραψωδούς και χαρακτηρίζει την επανάσταση ευρωπαϊκή. Συμφωνούμε με το δεύτερο. Αν δεν ήσαν οι Ευρωπαίοι, η Επανάσταση θα είχε καταπνιγεί (βλ.Ναυμαχία της Ναυπάκτου). Όμως, αφού μιλάμε για έπος βλέπουμε άλλη μια προσπάθεια συγκερασμού με ένα αφήγημα. Ουσιαστικά, και όχι τυχαία, ο σκηνοθέτης Χρήστος Στρέπκος επιλέγει να προσδώσει το Ομηρικό κλέος στους κατοίκους του Μεσολογγίου όπως οι Νεοέλληνες επιλέγουν την εγκόλπωση της κλασικής Ελλάδας παραλείποντας τη μη γραμμική συνέχεια της. Η λέξη έπος σίγουρα είναι υπερβολική και η προσπάθεια μιας διαπολιτισμικής προσέγγισης του αρχαίου πολιτισμού με το 1821 αγγίζει τα όρια του Λεκτικού ακροβατισμού.

Από την παράσταση δεν μπορούμε όμως να μη εξάρουμε τους ηθοποιούς, οι οποίοι, όχι ως ραψωδοί αλλά ως πιστοί στο πνεύμα του δυτικότροπου ψυχολογικού ρεαλισμού, απέδωσαν τα μέγιστα. Ο Βασίλης Κόκκαλης, έχοντας ουσιαστικά τον κεντρικό ρόλο, έκανε αυτό που γνωρίζει αρκετά καλά, συνεχή κίνηση και υποκριτική απόλυτης ταύτισης με το ρόλο. Με συμπαραστάτη τον αεικίνητο Φοίβο Μαρκιανό, συγκροτημένο πάνω στο ρόλο του και τον Αλέξανδρο Κουκιά εξαιρετικά σταθερό στην απόδοσή του· όπως και ο Βασίλης Τρίχας που απέδωσε υποκριτικά τον ρόλο του με το ανάλογο ηθικολογικό φορτίο. Τέλος, η Λένα Νάτση ως μοναδική γυναίκα στην παράσταση απέδωσε εξαιρετικά τον ρόλο της με λειτουργική συνέπεια και χροιά φωνής.

Η κίνηση, από την Μαριμίλλη Ασημακοπούλου, απέδωσε εξαιρετικά τα σημαινόμενα και κάλυψε τα κενά της εικονοποιίας της αφήγησης. Παράλληλα, τα σκηνικά από τον Kenny MacLellan βοήθησαν αρκετά τη χορογράφο στην εικονοποιία και το κοινό στην κατανόηση, καθώς ευρηματικά μετατρέπονταν από σταθερά σε μετακινούμενα σημεία.

Η παράδοση επέρχεται με τη ρήξη και όχι με τη συνέχιση, έλεγε ο Δημήτρης Δημητριάδης. Η παράσταση «Ελευθερία, ο ύμνος των Ελλήνων» όμως, επέλεξε να παρουσιάσει το φαντασιακό ιδεολόγημα της καταγωγικής- ηρωικής συνέχειας των Ελλήνων και να αποτελέσει ένα ακόμα λιθαράκι στο εθνικό αφήγημα της Ελληνικής επανάστασης.