Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Η δική μας ξεχασμένη δύναμη κι οι δυνάμεις που έχουμε ανάγκη να πιστεύουμε

«Υπάρχει Θεός, το όνομά της είναι Πετρούνια» (Gospod postoi, imeto i’ e Petrunija)
Σκηνοθεσία: Teona Strugar Mitevska
Βόρεια Μακεδονία, Βέλγιο, Σλοβενία, Γαλλία, Κροατία, 2019

Θεοφάνια. Σε μια μικρή πόλη της Βόρειας Μακεδονίας, ο αγιασμός των υδάτων είναι από τις πιο σημαντικές στιγμές για την κοινότητα, καθώς επικρατεί η πεποίθηση πως το πρόσωπο που πιάνει τον σταυρό, θα έχει ευλογία για ένα χρόνο. Τη μεγάλη μέρα, μια άνεργη, ανύπαντρη γυναίκα βουτάει στο νερό και πιάνει τον σταυρό κόντρα στην παράδοση που ορίζει ότι μονάχα άντρες έχουν το δικαίωμα ν’ αγωνιστούν: μια παράδοση που τηρείται επί πολλά χρόνια κι έχει πια τη θέση ενός δικαίου που πρέπει να διέπει τη ζωή της κοινότητας. Εξοργισμένοι οι άντρες την κατηγορούν για ασέβεια. Η γυναίκα, όμως, αρνείται να παραδώσει τον σταυρό.

Πόσο βαθιά μπορεί να είναι η συνειδητοποίηση όλων των στερεοτύπων ενός συντηρητικού κόσμου που έχουν προσβάλει τον τρόπο σκέψης μας και την καθημερινή μας ζωή; Γιατί η ικανοποίηση των αιτημάτων για την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων, εξαντλείται πολλές φορές στη δυνατότητα εύρεσης εργασίας για όλο και πιο πολλούς; Και πότε ένας απλός άνθρωπος, με τους φόβους του και τα στερεότυπα που κουβαλάει αναπόφευκτα μέσα του, μπορεί να γίνει γενναίος;

Ένας άντρας απαντάει στην τηλεόραση ότι δεν είναι ένα σοβαρό θέμα μπροστά στη διαφθορά των πολιτικών το αν αυτή η γυναίκα συμπεριφέρθηκε ασεβώς κι ότι ο θόρυβος συσκοτίζει τα σοβαρά θέματα. Απαντάει πολύ σωστά από πολιτικής σκοπιάς αλλά πολύ λειψά, μονοσήμαντα από κοινωνικής σκοπιάς. Γιατί, ως άντρας που θεωρεί δεδομένη τη δυνατότητά του να κάνει και να λέει ό,τι θέλει στο μικρόκοσμό του, δεν δίνει σημασία στο προσωπικό δράμα μιας γυναίκας που έχει ν’ αντιμετωπίσει καθημερινά τόσες άγνωστες γι’ αυτόν καταστάσεις. Γιατί, έχει διαχωρίσει τα οικονομικής φύσης αιτήματα από τα κοινωνικά. Πόσο μάλλον όταν μια γυναίκα συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που για τους άντρες ενισχύουν την υποτίμηση, την άσκηση βίας πάνω της και το χαρακτηρισμό της ως ασεβή: η ηρωίδα της ταινίας έχει πολλά κιλά, δεν είναι όμορφη, «δεν αξίζει να την πηδήξει κανένας», αδιαφορεί να ενσωματωθεί στην μηχανοποιημένη παραγωγική διαδικασία, έχει σπουδάσει ιστορία γιατί ενδιαφέρεται για την κοινωνική δικαιοσύνη κι όχι για τη χρήση της για εθνικιστικούς σκοπούς, όταν τα μηνύματα που διδάσκονται, χρησιμοποιούνται ως συνεκτική ύλη των κρατών.

Η ταινία «Υπάρχει Θεός, το όνομά της είναι Πετρούνια» που είδαμε την πρώτη μέρα του 60ου φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης περιγράφει μια ιστορία που φαίνεται τραβηγμένη από τα μαλλιά (γιατί, άραγε, να δίνεται τόση μεγάλη έκταση σ’ ένα τέτοιο περιστατικό στην τοπική κοινωνία;) κι όμως, βγαίνεις από την αίθουσα συγκινημένος και με τη γροθιά σου σφιγμένη από τη δύναμη του φεμινιστικού κι αντιεθνικιστικού μηνύματος. Οι αληθινά γενναίοι είναι εκείνοι που όσο κι αν φοβούνται, όταν έρχεται μια κρίσιμη στιγμή στη ζωή τους, τότε αφήνονται, αντιηρωικά, στην παρόρμησή τους, μόνο έτσι μπορούν να ζήσουν ανθρώπινα. Κι όταν δικαιωθούν, δεν έχουν άλλο την ανάγκη να κατέχουν δικαιωματικά το σταυρό που έπιασαν και τον επιστρέφουν σ’ αυτούς που εξακολουθούν να έχουν την ανάγκη να πιστεύουν σε κάποια άλλη ανώτερη δύναμη κι όχι στη δική τους. Κι αυτοί οι τελευταίοι, είναι οι συντριπτικά περισσότεροι.