Για την «Κατερίνα» είναι χειρότερο να τρελαίνεσαι από το να πεθαίνεις

«Το θέατρο αφορά τη μνήμη, είναι μια πράξη μνήμης και περιγραφής…» – Anne Bogart

Την Κατερίνα, τη βρήκε ο γιος της, αποκαλύπτει εμφατικά η πρώτη σκηνή της αφήγησης τοποθετώντας τους θεατές σε έναν ανοίκειο, τρόπο θέασης της παράστασης, γνωρίζοντας πως μας μιλάει ένα πρόσωπο που δεν βρίσκεται πια στη ζωή.

Η παράσταση «Κατερίνα» που παρακολουθήσαμε στο Royal open Theater της Πάτρας, σε σκηνοθεσία Γιώργου Νανούρη, είναι μια διασκευή από «Το Βιβλίο της Κατερίνας» του Αύγουστου Κορτώ (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Πέτρου Χατζόπουλου) και μας μιλάει μέσα από διάφορες πολλαπλές ιστορίες που στο τέλος δένουν σε ένα καταληκτικό νόημα (σάγκα) για την ιστορία της διπολικής μητέρας του. Η εικόνα των γονιών της, ο τρόπος που μεγάλωσε και ο κοινωνικός της περίγυρος, έρχονται στη σκηνή μέσα από μια αναδρομική αφήγηση που ξεκινάει από το τέλος.

Το έργο αρχίζει αιφνιδιαστικά με τη φράση «με βρήκε ο γιος μου», και μέσα από συνεχείς επαναλήψεις της φράσης δημιουργείται στο κοινό μια πρώτη αποτύπωση της ψυχολογικής κατάστασης της Κατερίνας. Η πρωταγωνίστρια -Λένα Παπαληγούρα- εμφανίζεται συνεπικουρούμενη από τον Γιώργο Νανούρη, ο οποίος τη φωτίζει με ένα φακό στη σκηνή δημιουργώντας μια φασματική σκιά πίσω της, ενώ, σε κάθε επανάληψη της λέξης «γιος» θολώνει το φακό δείχνοντάς μας την κατοπτρική σχέση μητέρας και γιου. Ο τρόπος δε, που επιλέγει ο σκηνοθέτης να καταστρέφει τη θεατρική ψευδαίσθηση, με τη χρήση του φακού και με την Παπαληγούρα να φωνάζει κάθε λίγο «φώτα», ναρκώνει ψευδαισθητικά τους θεατές και τους οδηγεί σε δεύτερες σκέψεις για την αποτύπωση της ιστορίας.

Εξαιρετικά αποδίδεται ο μονόλογος της Λένας Παπαληγούρα, η οποία λάμπει στη σκηνή με την υποκριτική της πανδαισία και τις εναλλαγές ψυχικών καταστάσεων καταδεικνύοντας μας τα προβλήματα που βιώνουν κάποιοι συνάνθρωποί μας στο προσωπικό – καθημερινό τους επίπεδο. Ο τρόπος που κοιτάζει τους γύρω της, που βιώνει τις αλλαγές, μέσα από μια χαρμολύπη στην περιγραφή των ιστοριών, αποτυπώνει την διπολικότητα του μυαλού της ηρωίδας. Κάτι που αποδίδεται με δεικτικό τρόπο, απέναντι στην υποταγμένη σε στερεότυπα κοινωνία, μια κοινωνία που ένα τέτοιο άτομο το αντιλαμβάνεται σαν ένα «προβληματικό άλλο».

Σημαντική τομή στο έργο είναι η στιγμή που ο μικρός Πέτρος αποκαλύπτει στη μητέρα του πως είναι ομοφυλόφιλος. Η δακτυλοδεικτούμενη ομοφυλοφυλία σε μια Ελλάδα κοινωνικά ανέλικτη, οδηγεί σε απομονωτισμό τα ομοφυλόφιλα άτομα. Ο τρόπος όμως που παρουσιάζεται στην παράσταση μέσα από την στερεοτυπική οπτική της Ελληνίδας μάνας, καταρρίπτοντάς την «θα γίνει ο γιος μου πούστης;», ουσιαστικά βάζει ταμπέλα στη στενόμυαλη κοινωνία και επαναδιαπραγματεύεται της σχέσεις φύλου και αποδοχής από την κοινωνία αυτή.

Τέλος, ο τρόπος που αποδελτιώθηκε το βιβλίο σε μια θεατρική παράσταση, δείχνοντάς μας τα σημεία που συντέμνονται τα προσωπικά βιώματα με τον κοινωνικό λόγο, οδηγεί σε μια διασπορά νοημάτων η οποία εξάγεται από την παραγωγή αθέατων νοημάτων. Για παράδειγμα, στο γράμμα που «έκλεψε» η Κατερίνα από το γιό της, διακρίνουμε ένα «κατηγορώ» του Κορτώ, όχι μόνο στους γονείς του, αλλά και σε όλους του γονείς που μεταφέρουν τα προσωπικοκοινωνικά ελλειπτικά τους βιώματα, στα παιδιά τους· και η Κατερίνα αποτέλεσμα τέτοιων γονιών ήταν.

Η παράσταση «Κατερίνα», μας δείχνει τις λανθάνουσες αντιλήψεις που ενοικούν μέσα μας για ανθρώπους με ψυχικά νοσήματα. Μας κολλάει ταμπέλες, για το πόσο στερεοτυπικοί είμαστε που κολλάμε ταμπέλες. Παίζει με τα ένστικτά μας -ευτυχώς δεν είμαστε εμείς σε αυτή την κατάσταση ας γυρίσουμε στη βολή μας- όμως πάνω απ΄ όλα είναι ένα έργο δίχως τέλος. Ένα έργο που προβληματίζει και οδηγεί σε μια ατέρμονη επαναδιαπραγμάτευση των προσωπικών μας θεσφάτων.

* Περισσότερες πληροφορίες για την «Κατερίνα» αλλά και για επόμενες παραστάσεις της, μπορείτε να βρείτε εδώ.