Γιάννης Ρίτσος: «12 ποιήματα για τον Καβάφη»

Ο Γιάννης Ρίτσος, στα «12 ποιήματα για τον Καβάφη», αναπλαισιώνει τον έκκεντρο «Καβαφισμό», προσδιορίζοντας την ελλειπτικότητα ενός ποιητικού λόγου που σημαίνεται ως «αφιερωματικός» ερωτισμός, ιστορία των επάλληλων «ενσαρκώσεων», διατομή επί του πληθυντικού, υπόδειγμα πάνω στο «έδαφος» των εκτατικών βλεμμάτων-πράξεων.

Στα «12 ποιήματα για τον Καβάφη», ο ποιητής μετατοπίζει τα όρια της «παρένθετης» μνήμης, ανασυγκροτεί τον Καβαφικό χώρο ως αίσθηση, ως υλικότητα-σωματικότητα των οικείων & των ανοίκειων εκφράσεων, χώρος (γραφείο), που, όσο ανάγεται στην διαπερατότητα, τόσο περισσότερο δια-κρατεί την Καβαφική εννοιολόγηση: την εκμαίευση ενός «άτυπου» θανάτου, την παλινδρόμηση στο «καθεστώς» της πανάκειας & της λυτρωτικής και της «αλύτρωτης» αλλοίωσης.

Ο χώρος του ποιητή επικοινωνεί και «κοινοποιεί» τον Ριτσικό ποιητικό λόγο, φέροντας το βάρος της παραπομπής, της «σχάσης» της αμφιβολίας, το «φασματικό» της διάστικτης παρουσίας, τις εκούσιες διερωτήσεις: πως ο ποιητής Καβάφης ανα-καλείται ως «συγγνωστή» προϋπόθεση, ως «Αλεξάνδρεια δίχως Αλεξάνδρεια», ή ως εντοπιότητα μίας βιωμένης άρσης, μίας βιωμένης επισφάλειας; Τι σημαίνει η άφεση & η «εξορία» στον προσωπικό χώρο; Ζώντας εν γνώσει, ο Αλεξανδρινός αναπαράγει μορφές που κινούνται στη μεταιχμιακότητα της «ανώνυμης» ιστορίας, στα διάκενα των επίκτητων λόγων, διαμεσολαβώντας παράλληλα αυτό που εμμένει: τον αφειδώλευτο χρόνο ως καταναγκασμό και ως «μύηση», «πανουργία» επί των διαφόρων αξιώσεων καταγραφής.

Σε αυτήν την ποιητική συλλογή των διαρκών ακροάσεων & των χωρικών εστιάσεων, ο Γιάννης Ρίτσος, συγκροτεί το «ολόγραμμα» ενός ποιητή, εμμένοντας συνάμα σε έναν πρωτεϊκό «διαμελισμό» που επανεγγράφει τις σημάνσεις-συνδηλώσεις: μεταξύ δύο ποιητών, μεταξύ των λόγων της διαμοιρασμένης ευθύνης, ποιος δύναται να είναι ποιητής; η περιώνυμη, «κινητική», «αστέγαστη» λέξη.

Σε αυτό το πεδίο, στο πεδίο των Ριτσικών εγγραφών και επανεγγραφών, η ποίηση ανα-καλείται ως ιδιαίτερη «αθεμιτουργία» επί των βεβιασμένων προβολών, ποίηση η οποία, την στιγμή της έκθεσης, λειτουργεί ως «αλλότρια» παρέκβαση, ενέργημα που «εδαφικοποιεί» την «οικειότητα» και μη του νόμου.

Ο Αλεξανδρινός ενσκήπτει εκ νέου, μέσω των επάλληλων μεταμορφώσεων, διαμέσου του Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος αφηγείται την Καβαφική όψη, ήτοι την Καβαφική «διαφορά». Ή την διαφορικότητα ενός «Είναι» το οποίο «θρυμματίζεται» στα συμβάντα και στις προσλήψεις της κανονικότητας.

Για τον Γιάννη Ρίτσο, ο Αλεξανδρινός ποιητής επιφέρει τους όρους της ποιητικής «ομιλίας», την ίδια την απουσία της «ακριβής» λέξης, την «πειραματική» διάσταση και την δυνατότητα, καθώς και την πράξη της απεύθυνσης.

Ο ποιητής υπερβαίνει τις πλαισιώσεις της τυπικής ποιητικής αφήγησης, αναζητώντας έναν Καβάφη, αναπαριστώντας και ένα δικό του και μη «σώμα και αίμα».

Τα «12 ποιήματα» ως αλληλουχία και διακοπή, συνέχεια και α-συνέχεια, δύνανται να καταστούν ο Καβάφης της ενστικτώδους «διείσδυσης» στο ποίημα και στην ποίηση, ποιήματα που «συλλαμβάνουν» μία Καβαφική ιστορία που ειπώθηκε και ειπώνεται έντονα, εκτατικά, ποιήματα που ενέχουν την «αποκάλυψη» προ του επίδικου: διαρκής αφιέρωση, συμπερίληψη ενός χώρου-οικείας (της οικείας του ποιητή στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου), που «παράγει» εκ νέου την αλλοιωμένη και φυσική μορφή, τον ίδιο τον «μύθο» πριν από τον «μύθο»: τον προτρεπτικό Καβάφη ο οποίος υποκρύπτεται στις αναστολές, στο «αντίδωρο» του «προδοτικού» ερωτισμού, στα ποιητικά «ατοπήματα», στην «ανέστια» ελληνική ιστορία, στις ενστάσεις των «12 ποιημάτων», στις «ροές» του εν-συνείδητου και του παρορμητικού, της ποίησης που δεν δια-κρατεί παρά το ήθος, το ακέραιο & την ρηγμάτωση του, τις λέξεις που σημαίνουν έναν μη αντιληπτό «συναγερμό».

«Κι εκείνος πανούργος, αδηφάγος, σαρκικός, ο μέγας αναμάρτητος, ανάμεσα στο ναι και στο όχι, στην επιθυμία και τη μετάνοια, σαν ζυγαριά στο χέρι του θεού ταλαντεύεται ολόκληρος, ενώ το φως του παραθύρου πίσω απ’ το κεφάλι του τοποθετεί ένα στέφανο συγγνώμης κι αγιοσύνης. «Αν άφεση δεν είναι η ποίηση, – ψιθύρισε μόνος του- τότε, από πουθενά μην περιμένουμε έλεος».[1]

[1] Βλέπε σχετικά, Ρίτσος Γιάννης, «Ο χώρος του ποιητή», Ποιητική συλλογή «12 ποιήματα για τον Καβάφη», Αθήνα, Εκδόσεις Κέδρος, 1989, σελ. 179.

Η φωτογραφία είναι από τη σελίδα: yannisritsos.gr