Γιούντιτ Σαλάνσκυ «Κατάλογος απολεσθέντων»

Η Γιούντιτ Σαλάνσκυ είναι μια από τις σημαντικότερες συγγραφείς της νεότερης γενιάς στη Γερμανία. Τα δώδεκα αντι­­­κείμενα που περιγράφονται στον Κατάλογο απολεσθέντων ­­­­–ένας πίνακας του Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ, ένα σπάνιο είδος τίγρης, μια ρωμαϊκή βίλα, ένα ερωτικό ποίημα της Σαπφούς, ένα νησί στον Ειρηνικό– έχουν πλέον χαθεί. Υπάρχουν πια μονάχα ως ίχνη, ως αναμνήσεις, ως αρχεία ή χάρτες, ως τεκμήρια του παρελθόντος. Η Σαλάνσκυ αναζητά, με μια πρωτότυπη λογοτεχνι­­­κή απόπειρα καταλογογράφησης, αυτό που μένει πίσω όταν χάνεται κάτι: αποήχους και ψιθύρους, μνήμες και θρύλους, αποτυπώματα και σκιές, ανασυγκροτώντας παράλληλα την παιδική ηλικία σε μια χώρα που έχει επίσης χαθεί, την Ανατολική Γερμανία της δεκαετίας του 1980. Η μετάφραση του Καλιφατίδη αναδεικνύει τα ευρηματικά στοιχεία του πρωτοτύπου και μεταφέρει με πεισματική ακρίβεια το πραγματολογικό υλικό που συσσωρεύεται στα ­διηγήματα της Σαλάνσκυ.

«Ωστόσο, ο ίδιος ο κόσμος είναι τρόπον τινά ένα αχανές αρχείο του εαυτού του – και κάθε έμψυχη και άψυχη ύλη πάνω στη Γη είναι τεκμήριο ενός ασύλληπτου, εξαιρετικά μακροχρόνιου καταγραφικού συστήματος, που βρίθει από προσπάθειες να αντληθούν διδάγματα και συμπεράσματα από τις εμπειρίες του παρελθόντος· και όσο για την ταξινομία των ειδών, δεν είναι παρά η εκ των υστέρων προσπάθεια να καταλογογραφηθεί το μπερδεμένο αρχείο της βιολογικής ποικιλομορφίας και να δοθεί στο σχεδόν ανεξάντλητο χάος της εξελικτικής παράδοσης μια φαινομενικά αντικειμενική δομή. Επί της ουσίας, από αυτό το αρχείο τίποτε δεν μπορεί να χαθεί, διότι το ποσό της ενέργειάς του παραμένει σταθερό, και καθετί μοιάζει να έχει αφήσει κάπου το ίχνος του. Αν αληθεύει η εκπληκτική ρήση του Σίγκμουντ Φρόυντ, που θυμίζει την αρχή διατήρησης της ενέργειας, ότι κανένα όνειρο, καμία σκέψη δεν ξεχνιέται ποτέ στ’ αλήθεια, τότε, μέσα από μια επίπονη προσπάθεια παρόμοια με την αρχαιολογική ανασκαφή που φέρνει στο φως οστά, απολιθώματα ή πήλινα θραύσματα, δεν θα ξεθάβαμε από το χούμο της ανθρώπινης μνήμης μόνο βιώματα του παρελθόντος, όπως ένα κληρονομημένο τραύμα, δύο ασύνδετους στίχους ενός ποιήματος, τον θολό εφιάλτη μιας νύχτας με καταιγίδα από τα πρώτα παιδικά χρόνια, μια τρομακτική πορνογραφική εικόνα, αλλά ίσως να ανασύραμε από τα βάθη του Άδη και το έργο αναρίθμητων χαμένων γενιών, αρκεί να αρχίζαμε να αναζητούμε τα ίχνη τους – και η αλήθεια, ακόμα και εκείνη που απωθήθηκε ή διαγράφηκε, που οδηγήθηκε σε ολισθήματα ή παραδόθηκε στη λήθη, δεν θα είχε πια αρνητές και θα παρέμενε παντοτινά παρούσα.

[…] Όπως όλα τα βιβλία, έτσι και αυτό εδώ γεννήθηκε από την επιθυμία να διατηρήσω κάτι στη ζωή, να αναπαραστήσω το παρελθόν, να θυμηθώ τα ξεχασμένα, να δώσω το λόγο σε καθετί που έχει βουβαθεί και να πενθήσω για όσα έχουν χαθεί. Η συγγραφή δεν μπορεί να ξαναφέρει τίποτε πίσω, αλλά μας επιτρέπει να βιώσουμε τα πάντα. Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, πραγματεύεται εξίσου την αναζήτηση και την ανακάλυψη, την απώλεια και το κέρδος, και το συνέχει η διαίσθηση ότι η διάκριση ανάμεσα στην παρουσία και στην απουσία είναι ενδεχομένως οριακή, όσο υπάρχει η μνήμη.
Κατά τη μακροχρόνια εργασία μου σ’ αυτό το βιβλίο, η σκέψη ότι το εφήμερο είναι αναπόδραστο μου φάνηκε για μερικές ανεκτίμητες στιγμές τόσο παρήγορη όσο η εικόνα των αντιτύπων του που σκονίζονται στα ράφια.» – Γιούντιτ Σαλάνσκυ, Κατάλογος απολεσθέντων

Η Γιούντιτ Σαλάνσκυ γεννήθηκε στο Γκράιφσβαλντ της Ανατολικής Γερμανίας (DDR) το 1980. Ζει στο Βερολίνο όπου εργάζεται ως συγγραφέας, σχεδιάστρια βιβλίων και επιμελήτρια (είναι επικεφαλής της σειράς Φυσικής Ιστορίας του γερμανικού εκδοτικού Matthes und Seitz). Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες, ενώ το Atlas der abgelegenen Inseln (2009) μαζί με τον Κατάλογο απολεσθέντων έχουν γίνει διεθνή μπεστ σέλλερ. Το 2011 έδωσαν το όνομά της στον αστεροϊδή 95247 Schalansky.

«Κατάλογος απολεσθέντων» | Συγγραφέας: Γιούντιτ Σαλάνσκυ | Μετάφραση: Γιάννης Καλιφατίδης | Σελίδες: 344 | Σχήμα: 12 x 20 | Εκδόσεις Αντίποδες | Διαβάστε ένα απόσπασμα