Guernica, η «εικόνα» του εικοστού αιώνα
Στις 26 Απριλίου 1937 γερμανικά και ιταλικά αεροπλάνα, με εντολή της ισπανικής εθνικιστικής κυβέρνησης του Φράνκο, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, βομβάρδισαν την πόλη Guernica, στη χώρα των Βάσκων.
Advertisement
Στο βομβαρδισμό πήραν μέρος γερμανικά αεροπλάνα οι πιλότοι των οποίων συμμετείχαν ως εθελοντές στον ισπανικό εμφύλιο, στο πλευρό των εθνικιστών, έχοντας συγκροτήσει την Λεγεώνα Κόνδωρ καθώς και ιταλικά, με Ιταλούς εθελοντές πιλότους της ιταλικής Aviazione Legionaria. Η επιχείρηση έλαβε την ονομασία «Επίπληξη» (Operation Rügen). Ο ίδιος ο Wolfram von Richthofen διοικητής της Λεγεώνας Κόνδωρ είχε παραδεχθεί στο προσωπικό του ημερολόγιο πως η Guernica είχε «συμπεριφερθεί με πολύ αγένεια».
Η Guernica μια περιοχή σύμβολο των Βάσκων βρίσκεται στη βόρεια Ισπανία, 30 χιλιόμετρα ανατολικά του Μπιλμπάο. Πριν την επίθεση αριθμούσε πληθυσμό περίπου 5000 άτομα, στα οποία είχαν προστεθεί πολιτικοί πρόσφυγες από τις επιθέσεις του Φράνκο και μεγάλος αριθμός στρατευμάτων, τα οποία είχαν υποχωρήσει για να προετοιμάσουν την άμυνα του Μπιλμπάο.
Ο βομβαρδισμός της Guernica διατάχθηκε από την πλευρά των Ισπανών Εθνικιστών, ως στρατηγικό χτύπημα. Η πόλη χρησιμοποιούνταν ως κέντρο επικοινωνιών πίσω από την πρώτη γραμμή του μετώπου, και βρίσκονταν στο δρόμο των εθνικιστών προς το Μπιλμπάο, του οποίου η πτώση θα οδηγούσε στην υπερίσχυση των εθνικιστών στη βόρεια Ισπανία. Κατά το βομβαρδισμό της πόλης το μέτωπο του πολέμου ήταν σε απόσταση τριάντα χιλιομέτρων από αυτή.
Από την πλευρά των φασιστών συμμάχων, η συγκεκριμένη επιχείρηση ήταν μια ευκαιρία για να πειραματιστούν πάνω σε νέες μεθόδους και σχηματισμούς βομβιστικών επιθέσεων, που στόχο είχαν να αφανίσουν πλήρως τον εχθρό με γενικευμένες επιδρομές, τακτικές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ευρέως κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από το βομβαρδισμό καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος της Guernica και έχασαν τη ζωή τους πολλοί άνθρωποι. Χαρακτηριστικό είναι, πως το μέγεθος της καταστροφής ήταν τόσο μεγάλο, ώστε η φωτιά που είχε εκδηλωθεί, προκάλεσε τόσο πυκνό καπνό, που τα τελευταία βομβαρδιστικά δεν μπορούσαν να δουν στόχους και έριχναν στα τυφλά.
Οι Εθνικιστές, ισχυρίστηκαν ότι οι Δημοκρατικοί κατέστρεψαν την Guernica, κατά την αποχώρησή τους από την πόλη. Αλλά ο κόσμος και η ύπαρξη αρκετών δημοσιογράφων στο Μπιλμπάο, αποκάλυψαν την πραγματικότητα.
Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων, ακόμα και σήμερα, δεν είναι γνωστός. Για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο γινόταν λόγος για περισσότερους από 1.500 νεκρούς. Ο επίσημος αριθμός που έδωσαν οι Βάσκοι ήταν 1.654 νεκροί και 889 τραυματίες και ακρωτηριασμένοι. Σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς οι νεκροί από το βομβαρδισμό της Guernica ήταν περίπου 300.
Η καταστροφή της Guernica προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή και έγινε αντιπολεμικό και αντιφασιστικό σύμβολο.
Ο Πάμπλο Πικάσο πληροφορήθηκε τα γεγονότα από τις εφημερίδες, και ξεκίνησε την 1η Μαΐου να αποτυπώνει την καταστροφή στο διάσημο ομώνυμο έργο (Guernica) που ολοκλήρωσε στις 4 Ιουνίου.
Το έργο είναι ελαιογραφία σε καμβά (3,54×7,82μ.) και ήταν παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937.
Παρά τον τίτλο του, ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Το έργο είναι συμβολικό και περιγράφει την απανθρωπιά, τη φρικαλεότητα και την απόγνωση του πολέμου. Παρότι αρχικά ο Πικάσο είχε πειραματιστεί με χρώμα, τελικά κατέληξε στο άσπρο-μαύρο και αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα.
Θεωρείται όχι μόνο ένα από τα πιο σημαντικά έργα τέχνης του εικοστού αιώνα, αλλά για πολλούς η ίδια η «εικόνα του εικοστού αιώνα» για τα τρομερά δεινά που προκαλεί ο πόλεμος. Ο ίδιος ο Πικάσο είχε πει: «Όχι, η ζωγραφική δεν είναι για να διακοσμεί τα δωμάτια. Είναι ένα μέσο επιθετικό αλλά και αμυντικό, ενάντια στον εχθρό».
Για να συνθέσει αυτό, το μεγάλου μεγέθους έργο, που δε χωρούσε στο δικό εργαστήριο του, ο Πικάσο αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει το ευρύχωρο στούντιο της φωτογράφου Ντόρα Μάαρ κι έτσι η όλη διαδικασία της ζωγραφικής του πίνακα αποτυπώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών. Ο Πικάσο για το συγκεκριμένο έργο πληρώθηκε, μόνο τα υλικά του. Αργότερα αρνήθηκε την επιπλέον αμοιβή που του προτάθηκε, θεωρώντας πως το έργο του ήταν προσφορά προς την Ισπανική Δημοκρατία.
Λέγεται πως όταν οι Γερμανοί εισήλθαν στο Παρίσι κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε σε φωτογραφία τον πίνακα στον Πικάσο ρωτώντας τον: Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε; Κι εκείνος απάντησε: Όχι, Εσείς.
Photo By Bundesarchiv, Bild 183-H25224 / Unknown / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 de, Link
Advertisement
Advertisement