H ιστορία των ημερολογίων

Κάθε νέα χρονιά συνοδεύεται από αγορά τουλάχιστον ενός ημερολογίου. Ο χρόνος ως αφηρημένη έννοια προκαλεί ποικίλα συναισθήματα στην αρχοντιά μας που ξεκινούν από φόβο και θλίψη όταν σκεφτόμαστε πόσο γρήγορα περνάει και συνειδητοποιούμε την αδάμαστη φύση του ή φτάνουν μέχρι την ύψιστη χαρά όταν νιώθουμε ότι ζούμε κάθε στιγμή του στο έπακρο.

Το σίγουρο πάντως είναι ότι το ημερολόγιο είναι ένας κοινά αποδεκτός και χρήσιμος τρόπος να υπολογίζουμε το χρόνο μας ώστε να μη χανόμαστε! Από τα προϊστορικά χρόνια ο άνθρωπος παρακολουθούσε τις εναλλαγές μέρας και νύχτας καθορίζοντάς τις σε βασικό τρόπο μέτρησης του χρόνου. Η μετάβαση από το φως στο σκοτάδι, η περιστροφή δηλαδή του πλανήτη μας, τράβηξε την προσοχή των προγόνων μας και έτσι ξεκίνησαν οι πρώτες ημερολογιακές καταγραφές.

Αρχικά δόθηκε έμφαση στην παρατήρηση των άστρων. Οι Αιγύπτιοι και οι Χαλδαίοι χρησιμοποιούσαν 36 λαμπρά άστρα που η ανατολή τους σηματοδοτούσε την έναρξη 36 δεκαήμερων του έτους (36χ10=360 ημέρες) ενώ ο Ησίοδος στο «Έργα και Ημέραι», αναφέρει ως περίοδο θερισμού την εποχή που πρωτοεμφανίζονταν στον ουρανό οι Πλειάδες, η γνωστή Πούλια. Οι αστρικές παρατηρήσεις όμως λόγω των καιρικών συνθηκών δεν ήταν πάντα εφικτές.

Το πρώτο με σημαντική ακρίβεια ηλιακό ημερολόγιο που βασίστηκε στην κίνηση της γης περί τον ήλιο (τροπικό έτος), δημιουργήθηκε από τον Έλληνα αστρονόμο της Αλεξάνδρειας Σωσιγένη τον οποίο ο τότε Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιούλιος Καίσαρας κάλεσε στην Ρώμη. Το ημερολόγιο ονομάστηκε Ιουλιανό και τέθηκε σε εφαρμογή το 45 π.Χ. Βάση του ήταν το τροπικό έτος των 365,25 ημερών, διαιρεμένο σε δώδεκα μήνες και για την κάλυψη του δεκαδικού μέρους 0,25 της ημέρας κάθε έτους προσέθετε μία ημέρα (0,25 χ 4 = 1) κάθε 4 έτη στο τέλος του μηνός Φεβρουαρίου. Αυτά τα έτη με την προσθήκη της επί πλέον μίας ημέρας ονομάστηκαν δίσεκτα και ήταν αυτά που ο αριθμός τους ήταν διαιρετός με τον αριθμό 4.

Επειδή όμως το Ιουλιανό ημερολόγιο παρουσιάζει μια καθυστέρηση ως προς το πραγματικό τροπικό έτος η οποία με την πάροδο των αιώνων αύξανε σημαντικά φτάνοντας στον 20ο αιώνα τις 13 ημέρες παρουσιάστηκε ανάγκη διόρθωσής του. Αυτό έγινε από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄ ο οποίος με εισηγήσεις του Γερμανού Ιησουϊτη μοναχού και αστρονόμου Christoforo Clavius και του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Περούτζια αστρονόμου Luigi Lilio, έθεσε το 1582 σε εφαρμογή νέο ημερολόγιο που ονομάστηκε Γρηγοριανό και είναι αυτό που ισχύει σήμερα.