Hotspots στα νησιά του Αιγαίου: Από τα Ανθρώπινα Δικαιώματα σε γκρίζες ζώνες

Μια νέα έρευνα για την τρέχουσα κατάσταση στα hotspots Λέσβου, Χίου, Σάμου, Λέρου και Κω είδε το φως της δημοσιότητας και παρουσιάστηκε από την «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA) και το «ProAsyl» με τίτλο «Το πείραμα των hotspot: βάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα στην άκρη».

Τα μέλη της «Υποστήριξης» βρίσκονται μόνιμα στα νησιά του Βορείου Αιγαίου και την ενδοχώρα και πραγματοποιούν συστηματικές επισκέψεις σε όλη την επικράτεια παρακολουθώντας τις εξελίξεις στο προσφυγικό ζήτημα, στοχεύοντας στην παροχή νομικής υποστήριξης προσφύγων, την παρακολούθηση και ανάδειξη παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και στην κοινωνική και ανθρωπιστική ενίσχυση ιδιαίτερα ευάλωτων ατόμων.

Μέρος της δουλειάς τους αποτελεί η επικεντρωμένη καταγραφή των συνθηκών κράτησης προσφυγικών πληθυσμών στην ενδοχώρα και τα νησιά, τις συνθήκες στα hotspots, την έλλειψη επαρκούς καθεστώτος υποδοχής μαζί με την παρακολούθηση για περιστατικά παράνομων επιστροφών στην Τουρκία.

Η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA) συνεργάζεται με ειδικούς που έχουν δουλέψει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο πεδίο καταγράφοντας και δημοσιοποιώντας σχετικά με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και με την προστασία προσφύγων και αιτούντων διεθνούς προστασίας με έμφαση στις ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες, όπως τα ασυνόδευτα ανήλικα και τα θύματα βασανιστηρίων ή κακομεταχείρισης.

Ο Karl Kopp, διευθυντής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της ProAsyl που συμμετείχε στην ερευνά και την ανάλυση της σημερινής κατάστασης ανέφερε μεταξύ άλλων πως «είναι ανάγκη να δοθεί τέλος στο απάνθρωπο πείραμα που διεξάγεται στο Αιγαίο. Είναι απαράδεκτο ότι η Ευρώπη και η Ελλάδα δημιουργούν αυτή τη γκρίζα ζώνη για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι συστηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των προσφύγων και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στα hotspots της Ε.Ε. αποτελούν ένα δείγμα όσων θα αντιμετωπίσουν οι πρόσφυγες στα μελλοντικά ”ελεγχόμενα κέντρα”».

Από τα ευρήματα της έρευνας και τις μαρτυρίες προσφύγων που διαμένουν σε αυτά, προκύπτει μεταξύ άλλων «η απομάκρυνση από τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημιουργία γκρίζων ζωνών όπου επικρατούν οι απάνθρωπες και επικίνδυνες συνθήκες στις οποίες είναι αναγκασμένοι να διαβιούν οι πρόσφυγες λόγω του υπερπληθυσμού».

Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της κατάσταση στο hotspot της Βιάλ, Χίου από την Rahima -μία Σύρια πρόσφυγα- που έφτασε τον περασμένο Μάιο στη Χίο:

«Όταν φτάσαμε ήμουν 7 μηνών έγκυος. Έπρεπε να μείνουμε σε μία σκηνή μέχρι που πήγα στο νοσοκομείο να γεννήσω. Η ζέστη, τα ποντίκια και η έλλειψη νερού ήταν μερικές από τις δυσκολίες που είχα να ξεπεράσω, αντί να ζω κάπου όπου να μου παρέχεται ασφάλεια και φροντίδα».

Ο Hoger Miro -δεκαοχτάχρονος από το Αφρίν της Συρίας- περιγράφει τις απάνθρωπες συνθήκες στις οποίες είναι αναγκασμένοι να ζουν πρόσφυγες στο hotspot στο Βαθύ της Σάμου:

«Τώρα μένω στο δάσος έξω από την περίφραξη του hotspot γιατί μέσα δεν υπάρχει χώρος. Ζω χωρίς ρεύμα και πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό. Τα βράδια με τρομοκρατούν οι θόρυβοι των ζώων. Πρέπει να κάθομαι στην ουρά για να κάνω ένα ντούζ με κρύο νερό, σε ένα βρώμικο μπάνιο. Είμαι αλλεργικός σε κάποια φαγητά και μπορώ σπάνια να τρώω αυτά που μας δίνουν, με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές να πεινάω. Όλα εδώ με σπρώχνουν να γυρίσω πίσω στη χώρα μου. Εκεί φοβάμαι τον θάνατο και εδώ ζω όπως ζουν τα ποντίκια».

Για τα αποτελέσματα μετά την συμφωνία Ε.Ε-Τουρκίας όπως καταγράφονται σήμερα μίλησε η Νατάσα Στραχίνη, δικηγόρος της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο:

«Ένας ακόμη χειμώνας πλησιάζει και οι ελληνικές αρχές φαίνεται πως είναι και πάλι απροετοίμαστες. Τις τελευταίες εβδομάδες εστιάζουν στη μεταφορά λίγων χιλιάδων προσφύγων στην ηπειρωτική χώρα ενώ οι υπόλοιποι θα παραμείνουν στις απάνθρωπες συνθήκες των hotspots στα νησιά. Η φωνή των προσφύγων, των ακτιβιστών και των οργανώσεων που βρίσκονται στο πεδίο, πρέπει να εισακουστούν. Η συμφωνία έχει καταστροφικά αποτελέσματα για χιλιάδες πρόσφυγες και αποσταθεροποιεί τις τοπικές κοινωνίες».

Μετά την εφαρμογή της τοξικής συμφωνίας Ε.Ε-Τουρκίας τα hotspots στα νησιά του Αιγαίου απέκτησαν χαρακτηριστικά πολύ διαφορετικά από εκείνα που είχαν αρχικά ανακοινωθεί όσον αφορά τη λειτουργία τους και τις εγγυήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της επιβολής της πολιτικής του «γεωγραφικού περιορισμού», η οποία δεν επιτρέπει στην πλειονότητα των προσφύγων να ταξιδεύουν στην ηπειρωτική χώρα. Τα hotspots έχουν μετατραπεί σε χώρους όπου παραβιάζονται συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα υπό το βλέμμα διεθνών οργανισμών, όπως προκύπτει από τις συνεχείς αναφορές για την κατάσταση που επικρατεί εκεί.

Παρά την ανθρώπινη δυστυχία που προκάλεσε ο γεωγραφικός περιορισμός, οι Ελληνικές αρχές επιμένουν στην επιβολή του ως μέσο για την υλοποίηση της συμφωνίας Ε.Ε -Τουρκίας.

Παράλληλα, για την πολιτική ευρωπαϊκή ελίτ το μοντέλο των hotspots εξακολουθεί να θεωρείται επιτυχές. Στη πρόσφατη, μάλιστα, ευρωπαϊκή διάσκεψη κορυφής, παρουσιάστηκε ως μια καλή πρακτική που πρέπει να εφαρμοστεί και στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.

Ο υπερπληθυσμός, η περιορισμένη πρόσβαση στην ιατρική βοήθεια και στην διερμηνεία καθώς και οι επακόλουθες καθυστερήσεις στην αξιολόγηση και κατά συνέπεια το σύστημα αξιολόγησης για τις ευάλωτες προσφυγικές ομάδες που καταρρέει είναι επίσης ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στα περισσότερα hotspots.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που ανέδειξε στα τέλη Αυγούστου, η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» και το «ProAsyl» όταν συνάντησαν τον Mohamed «έναν πρόσφυγα από το Αφγανιστάν που ζούσε με τον 14 χρονο γιο του Fardi  -άτομο με αναπηρία- και τα υπόλοιπα μέλη στο hotspot της Μόριας.

Ο Fardi δεν μπορούσε να κινήσει τα πόδια, τα χέρια του, να περπατήσει ή να μιλήσει. Η οικογένεια έφτασε στη Μόρια τον Μάιο, αλλά απαιτήθηκε ένας μήνας για να καταγραφεί η ευαλωτότητα του παιδιού.

Οι αιτήσεις ασύλου τους καταγράφηκαν στα τέλη Ιουνίου και οι συνεντεύξεις ασύλου τους προγραμματίστηκαν 10 μήνες αργότερα.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου, η οικογένεια εξακολουθούσε να ζει σε δύσκολες συνθήκες στη Μόρια παρά την διαγνωσμένη και σοβαρή αναπηρία του Fardi και την δυσμενή επίδραση που είχαν αυτές οι συνθήκες στην υγεία του».

Στην ίδια αναφορά τής «Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο» διαβάζουμε για τις τραγικές συνθήκες στη Μόρια και τις ευάλωτες ομάδες προσφύγων όπως καταγράφονται από τον David από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό:

«Κάποιος που είναι άρρωστος στη Μόρια μπορεί να πεθάνει, γιατί είναι σχεδόν αδύνατο να έχει πρόσβαση στη κλινική, σε τέτοιο σημείο ώστε οι άνθρωποι να σταματούν ακόμα και να προσπαθούν να έχουν πρόσβαση.

Όσο άρρωστος και αν είσαι πρέπει να ξυπνήσεις στις 4 το πρωί να περιμένεις στη σειρά να σου δώσουν ένα σημείωμα για να μπορέσεις να δεις την ίδια μέρα γιατρό. Αν είναι ήδη πολλοί άνθρωποι στην ουρά, δεν θα μπορέσεις να δεις κάποιον γιατρό».

Η αύξηση ξενοφοβικών αντανακλαστικών στις τοπικές κοινωνίες ως συνέπεια της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στα νησιά λόγω της απάνθρωπης συμφωνίας Ε.Ε.- Τουρκίας προκαλεί επίσης σοβαρή ανησυχία.

Τα παραδείγματα απαξίωσης της ανθρωπινής ζωής και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που πληθαίνουν. με την αύξηση των ξενοφοβικών εκδηλώσεων και των ρατσιστικών επιθέσεων στην Λέσβο, η συστηματική αντίδραση μεγάλης μερίδας γονέων στην Χίο για την λειτουργία απογευματινών μαθημάτων υποδοχής παιδιών προσφύγων (ΔΕΥΠ) στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τα αυξανόμενα ξενοφοβικά -ρατσιστικά περιστατικά στη Σάμο αποτελούν δυστυχώς το εφαλτήριο της ακροδεξιάς ρητορικής μισαλλοδοξίας σε μια Ευρώπη φρούριο και μια Ελλάδα γεμάτη στρατόπεδα συγκέντρωσης αποθήκες ψυχών.

Οι φωτογραφίες είναι από την αναφορά με τίτλο «Το πείραμα των hotspot: βάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα στην άκρη», της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και του ProAsyl. Ολόκληρη την αναφορά μπορείτε να τη βρείτε εδώ.