«Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου» – Πολιτικές υπό αμφισβήτηση

Στη συλλογή δοκιμίων του The uses of literature, η οποία εκδόθηκε τη δεκαετία του ’80, ο Italo Calvino λέει (σε ελεύθερη μετάφραση):

«Πάνω απ΄ όλα, η λογοτεχνία είναι απαραίτητη στην πολιτική όταν δίνει φωνή σε αυτόν που δεν έχει φωνή, όταν δίνει όνομα σε αυτόν που δεν έχει όνομα και ειδικά σε όλα όσα η πολιτική γλώσσα αποκλείει ή τείνει να αποκλείσει. {…} Η λογοτεχνία είναι σαν ένα μάτι που βλέπει πέρα από τα χρώματα στα οποία η πολιτική είναι ευαίσθητη».

Όπως σημειώνει και ο Μάνος Ματσαγγάνης στον πρόλογο του βιβλίου «Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου» δεν είναι ούτε από τα πιο γνωστά ούτε από τα πιο σημαντικά έργα του Ιταλού συγγραφέα. Οι περισσότεροι τον έχουν γνωρίσει και αγαπήσει (δικαιολογημένα κατ’ εμέ) μέσα από τις Αόρατες Πόλεις και τους Δύσκολους Έρωτες. Και ούτε που μπορούν να φανταστούν ότι αυτό το βιβλίο που τώρα κρατούν στα χέρια τους είναι δημιούργημα του ίδιου ανθρώπου. Αξίζει όμως να διαβαστεί γιατί με τον δικό του τρόπο ο Καλβίνο στο βιβλίο αυτό καταφέρνει να περικλείσει την ουσία των παραπάνω λεγόμενών του. Να δώσει όνομα και φωνή σε όσα ζουν στην ανυπαρξία. Συμπεριλαμβανομένων των πιο κρυφών και τρομερών σκέψεών μας περί πολιτικής.

Βρισκόμαστε στην Ιταλία του 1953. Ο Αμερίγκο, μέλος του κομμουνιστικού κόμματος, εκτελεί χρέη εκλογικού αντιπροσώπου στις κρίσιμες εκλογές κατά τις οποίες θα κριθεί η πορεία του λεγόμενου «νόμου – απάτη». Οι εκλογές γίνονται σε μια ιδιαίτερη τοποθεσία και καθώς αποδεικνύεται, εξαιρετικό σκηνικό για το ξετύλιγμα της ιστορίας του Καλβίνο.

Ο λόγος για το Κοτολένγκο, ένα άσυλο ανιάτων υπό τη διοίκηση της εκκλησίας. Ένας συνδυασμός μοναστηριού, σχολείου, σανατορίου και ψυχιατρικού ασύλου.

Οι παράξενοι και συχνά αξιολύπητοι κάτοικοι του ασύλου επιστρατεύονται πάση θυσία προκειμένου να στηρίξουν τη Χριστιανική Δημοκρατία. Με την καθοδήγηση των ιερέων και των ηγουμένων, ρίχνουν την ψήφο τους με τρεμάμενα χέρια, παριστάνουν τους τυφλούς ή φθάνουν στην κάλπη ξαπλωμένοι.

Κατά τη διάρκεια της τραγελαφικής αυτής ημέρας, ο Αμερίγκο στοχάζεται πάνω στις εκλογικές διαδικασίες αλλά και την ίδια του τη ζωή. Μαθαίνει νέα πράγματα για τον ίδιο, για τη σχέση του με το Κόμμα αλλά και με τη σύντροφό του.

Το έργο αυτό του Καλβίνο, το οποίο χρειάστηκε 10 χρόνια για να ολοκληρωθεί, αποτελεί ένα έργο τόσο επίκαιρο όσο και διαχρονικό, καθώς θέτει ερωτήματα φιλοσοφικού χαρακτήρα, γύρω από τα ανθρώπινα όρια και την αντίληψη του ανθρώπου για το σύνολο.

Ο πρωταγωνιστής, μέσα από τη «δοκιμασία» αυτή που βιώνει αναρωτιέται για το τι τελικά σημαίνει Κομμουνισμός δεδομένης της κατάστασης, τι σημαίνει ισότητα και ποια είναι τα όρια της ηθικής που διαχωρίζουν τους «έξω» του Κοτολένγκο από τους «μέσα».

«Ώστε λοιπόν, αυτό που μετράει σε κάθε πράγμα είναι μόνο η στιγμή που αρχίζει κανείς, που όλη του η ενεργητικότητα είναι τεταμένη, που δεν υπάρχει γι’ αυτόν παρά το μέλλον; Δεν έρχεται για κάθε οργανισμό η στιγμή κατά την οποία υπεισέρχεται η συνηθισμένη διαχείριση, η ρουτίνα; (Και στον κομμουνισμό – δεν μπορούσε να μην αναρωτηθεί ο Αμερίγκο – και στον κομμουνισμό θα συνέβαινε κάτι τέτοιο; Ή μήπως συνέβαινε ήδη;) ΄Η μήπως αυτό που μετράει δεν είναι οι θεσμοί που παλιώνουν μα οι ανθρώπινες θελήσεις και ανάγκες που εξακολουθούν ν’ ανανεώνονται, να δίνουν αξία στα όργανα που χρησιμοποιούν;»

Μέσα σε 100 σελίδες ο Ιτάλο Καλβίνο καταφέρνει να σκιαγραφήσει ολόκληρο τον Ιταλικό και δυστυχώς όχι μόνο, μικρόκοσμο θέτοντας ερωτήματα που συχνά δυσκολευόμαστε να κάνουμε στον ίδιο μας τον εαυτό, πόσο μάλλον να τα απαντήσουμε. Ίσως όμως, με τον τρόπο του, δίνει και κάποιες απαντήσεις.

«H μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου» | Συγγραφέας: Italo Calvino | Πρόλογος: Μάνος Ματσαγγάνης | Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς-Radin | Έτος έκδοσης 2019 | Εκδόσεις Κριτική