Η σκέψη δεν βαθμολογείται

Η οργισμένη επιστολή μιας μαθήτριας στον Υπουργό Παιδείας έχει φουντώσει την ατελείωτη φιλολογική, εκπαιδευτική και πολιτική διαμάχη αναφορικά με την ποιότητα της έκθεσης, την λογοκλοπή και τις πανελλήνιες εξετάσεις.

Οι πολιτικές σκοπιμότητες των καιρών μας κατευθύνουν την συζήτηση περί της «εκθέσεως» σε συγκεκριμένα μονοπάτια.

Η έκθεση είναι καλή ή όχι, άξιζε 10 ή 20 ή 50, 500 ή 1500 λέξεις; Είναι πλαστή ή είναι αληθινή, ενέχεται λογοκλοπή στην είδηση ή είναι φταίξιμο των φροντιστηρίων, πλήττει τον θεσμό των πανελληνίων ή τον ενισχύει; Όλα αυτά τα ερωτήματα προσπαθούν να βρουν απάντηση τις τελευταίες ημέρες.

Κανείς όμως δεν φαίνεται πρόθυμος να συζητήσει για το ίδιο το γεγονός ότι η έκθεση εξακολουθεί να αποτελεί μάθημα που  «εξετάζεται», μάθημα που βαθμολογείται.

Η έκθεση ιδεών -ή καλύτερα αυτό το φιλολογικό τερατούργημα που διδάσκεται σήμερα στα λύκεια- προσπαθεί χρόνια τώρα να χωρέσει σε καλούπια την σκέψη, την έκφραση και τη (συγ)γραφή των μαθητών. Διαβάζω σε μπλογκ φιλολόγου: «ΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΣ το μαθητή να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, τον βοηθά να οργανώσει το γνωστικό του περιεχόμενο, να προβληματιστεί και να ασκηθεί στη διατύπωση των σκέψεών του με σαφήνεια, πληρότητα και σύστημα». Είναι μονόδρομος: οι φιλόλογοι πρέπει να έχουν παραπάνω μαθητές για φροντιστήρια.

Η ελευθερία, ο αυθορμητισμός, η συναισθηματική γραφή, η ποιητικότητα, η χορογραφία ανάμεσα στα επιχειρήματα δίνουν την θέση τους σε ένα σύστημα, σε μία τάξη – δομή, στην αρχή, τη μέση και το τέλος. Η φαντασία και η δημιουργικότητα δίνουν τη θέση τους σε μία αναρίθμητη λίστα από κανόνες και οδηγίες.

Έτσι ξεκινάει, έτσι συνεχίζει, έτσι τελειώνει. Το πόσο καλά υπακούμε στους κανόνες της έκφρασης, το πόσο συντηρητική, απλή, λιτή είναι η γραφή μας, είναι αυτά που θα μας χαρίσουν το άριστα, το μέτριο και τη βάση.

Όταν όμως θέτουμε στιβαρούς κανονισμούς στον λόγο, γραπτό ή προφορικό, θέτουμε στιβαρούς κανονισμούς στη σκέψη. Περιορίζουμε κάτι που οφείλει να είναι ελεύθερο για να είναι ζωντανό. Το κρατάμε δέσμιο, φυλακισμένο, πνιγμένο. Όταν βαθμολογούμε τον λόγο, βαθμολογούμε τη σκέψη. Η σκέψη όμως δεν βαθμολογείται. Η σκέψη δεν μπαίνει και δεν πρέπει να μπαίνει σε καλούπια και όταν μπαίνει διαπράττεται έγκλημα. Η ύπαρξη της έκθεσης ανάμεσα στα μαθήματα που εξετάζονται υποχρεωτικά πανελλαδικά είναι εγκληματική, σχεδόν εξίσου με την εξέταση του μαθήματος της λογοτεχνίας στο παρελθόν.

Το έγκλημα αυτό κρύβεται καλά και θύματά του είμαστε όλοι. Είναι μία από τις πιο επιτυχείς εκφάνσεις της εξουσίας-γνώσης, ακριβώς διότι δεν έχουμε επίγνωση ότι μας ασκείται. Σπάνια οι συγγραφικές απόπειρες δεν πνίγονται στην απέραντη θάλασσα του συστήματος της έκθεσης το οποίο μάθαμε σε όλα τα χρόνια του λυκείου. Ακόμη και αυτές εδώ οι αράδες, που άλλο στόχο έχουν, γράφονται στη βάση εκείνων των κανόνων που προσπαθώ, ανεπιτυχώς, να αποτινάξω από πάνω μου.

Είναι καιρός όμως να κοιτάξουμε στα μάτια το έγκλημα, την εξουσία του συστήματος της γνώσης και κάθε προσπάθεια να κλειστούν ο λόγος και η έκφραση μας σε κουτιά. Είναι καιρός να πάψει να βαθμολογείται η σκέψη, η φαντασία και η δημιουργικότητα, πράγματα ξεχωριστά, μοναδικά για τον καθένα, με κανόνες κοινούς για όλους.

Και αυτό είναι κάτι που δεν θα μας το εξασφαλίσει κανένα Υπουργείο και κανένας Υπουργός.