Η Τέχνη της Ξερολιθιάς υποψήφια προς ένταξη στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Τον Μάρτιο του 2017 κατατέθηκε στη γραμματεία της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO ο διεθνής φάκελος υποψηφιότητας με τίτλο «Η Τέχνη της Ξερολιθιάς: Γνώση και Τεχνικές», με τον οποίο τεκμηριώνεται η πρόταση εγγραφής του συγκεκριμένου στοιχείου στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.

Ο διεθνής φάκελος συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία και συντονιστικό ρόλο της Ελλάδας και της Κύπρου, ενώ συμμετέχουν η Γαλλία, η Ελβετία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Κροατία, και η Σλοβενία.

Σημειώνεται ότι η υποψηφιότητα θα κριθεί, σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα που ορίζει η Σύμβαση, το φθινόπωρο του 2018.

Με τον όρο «τέχνη της ξερολιθιάς» εννοούμε την κατασκευή κτισμάτων με λίθους χωρίς κανένα συνδετικό υλικό (εν ξηρώ). Οι ξερολιθικές κατασκευές, είναι άλλοτε έντονα ορατές, όπως εκτεταμένα εντυπωσιακά σύνολα ταρατσωτών καλλιεργειών, και άλλοτε διακριτικές και ταπεινές, όπως τα κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης. Ωστόσο, είναι πάντα καλαίσθητες και φιλικές προς το περιβάλλον.

Οι ξερολιθικές κατασκευές συνδέονται άμεσα με τη γνώση των πετρωμάτων και των φυσικών υλικών, και γενικά με τη γνώση του περιβάλλοντος χώρου (κατεύθυνση και ένταση των ανέμων και της βροχής, κίνδυνοι διάβρωσης, κατολισθήσεων, πλημμύρας κλπ.). Κατά την κατασκευή των ξερολιθικών κατασκευών λαμβάνονται υπ’ όψιν αυτοί οι παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν και βελτιώνουν τις τοπικές φυσικές συνθήκες.

Ξερολιθικές κατασκευές απαντώνται στο σύνολο της υπαίθρου, τόσο στους οικισμούς όσο και σε περιοχές εκτός κατοικημένου χώρου. Πολύ χαρακτηριστικό δείγμα ξερολιθικής κατασκευής απαντάται σε περιοχές με κεκλιμένα εδάφη: πρόκειται για τους τοίχους αντιστήριξης των οριζόντιων αναβαθμίδων. Άλλες κατασκευές είναι τοιχοδομίες συνδυασμένες με κλίμακες, καταφύγια, αποθηκευτικούς χώρους, στέρνες και περάσματα νερού κλπ. Επίσης, ανεξάρτητοι κλειστοί χώροι (καλύβες, καμίνια, φούρνοι, κλπ.).

Η γνώση για την τέχνη της ξερολιθιάς μεταβιβάζεται με τρόπο προφορικό από γενιά σε γενιά, παράλληλα με την πρακτική της εφαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε τόπου. Η μετάδοση των τεχνικών διαμόρφωσης και αξιοποίησης του αγροτικού χώρου γίνεται κατά τη διάρκεια των αγροτικών εργασιών, όπου μετέχουν τα περισσότερα (νεαρά και ηλικιωμένα) μέλη της κοινότητας. Η τεχνογνωσία εφαρμόζεται κατά την προετοιμασία αυτών των εργασιών: επισκευή αλωνιών, τοιχαρίων, αναδιάρθρωση μαντριών κλπ.

Η διαδικασία εκμάθησης της τέχνης της ξερολιθιάς σχετίζεται με το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινωνία, ενώ ταυτοχρόνως εκφράζει την οικογενειακή αλληλεγγύη και την παράδοση. Ωστόσο, η τέχνη της δημιουργίας ξερολιθικών κατασκευών περιλαμβάνεται συνήθως και στις γενικές γνώσεις του μάστορα χτίστη ή οικοδόμου.

Περισσότερα για την Τέχνη της Ξερολιθιάς μπορείτε να βρείτε εδώ.

Πληροφορίες και φωτογραφίες: ayla.culture.gr