Η Ύπατη Αρμοστεία καλεί για αποφασιστική ανάληψη δράσης ώστε να τερματιστούν οι εξαιρετικά ανησυχητικές συνθήκες στα νησιά του Αιγαίου

Μια Αφγανή αιτούσα άσυλο με την κόρη της περνούν πάνω από το γεμάτο σκουπίδια ρέμα στον αυτοσχέδιο καταυλισμό στη Λέσβο. Νοέμβριος 2019. © UNHCR/Achilleas Zavallis

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) απευθύνει έκκληση στην Ελλάδα να εντατικοποιήσει τις προσπάθειες προκειμένου να αντιμετωπίσει τον εξαιρετικά ανησυχητικό υπερπληθυσμό και τις δυσχερείς συνθήκες για τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες που διαμένουν στα πέντε νησιά της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου, της Κω και της Λέρου.

Η Υ.Α. έχει απευθύνει έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση να λάβει μέτρα έκτακτης ανάγκης για να επιταχύνει τα σχέδιά της για τη μεταφορά ενός μεγαλύτερου αριθμού αιτούντων άσυλο σε κατάλληλα καταλύματα στην ενδοχώρα. Πάνω από 36.000 αιτούντες άσυλο διαμένουν αυτή τη στιγμή στα κέντρα υποδοχής των πέντε νησιών, τα οποία έχουν σχεδιαστεί για 5.400 ανθρώπους.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Υ.Α.: Η Ελλάδα έχει επιδείξει γενναιοδωρία και ανθρωπιά απέναντι στους πρόσφυγες, παρά την ιδιαίτερα πολύπλοκη και δύσκολη κατάσταση, και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου έχουν επωμιστεί μακράν δυσανάλογο βάρος και ευθύνη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι άλλες περιφέρειες της Ελλάδας να δείξουν περισσότερη αλληλεγγύη, ώστε να βοηθήσουν να ανακουφιστεί η πίεση με τη μεταφορά αιτούντων άσυλο στις περιοχές τους και τη δημιουργία θέσεων υποδοχής. Χρειάζεται επίσης η συνεχής ευρωπαϊκή στήριξη σε επίπεδο πόρων, τεχνογνωσίας και αλληλεγγύης για να ενισχυθεί η ανταπόκριση της Ελλάδας.

Στη Σάμο 6.782 άνθρωποι μένουν στο κέντρο υποδοχής που έχει σχεδιαστεί για 660 άτομα ή σε πρόχειρα καταλύματα στα γειτονικά χωράφια πάνω στην πλαγιά. Στη Μόρια της Λέσβου βρίσκονται 18.342 ανθρώπους σε μια δομή με χωρητικότητα για 2.200, ενώ πολλοί διαμένουν στον γειτονικό ελαιώνα.

Τα κέντρα υποδοχής στη Χίο, την Κω και τη Λέρο είναι επίσης υπερπλήρη. Η πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών είναι οικογένειες. Το ένα τρίτο του πληθυσμού είναι παιδιά, τα περισσότερα κάτω των 12 ετών.

Χιλιάδες γυναίκες, άνδρες και παιδιά ζουν αυτή τη στιγμή σε μικρές σκηνές εκτεθειμένοι στο κρύο και τη βροχή με ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση σε θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα ή ζεστό νερό. Οι συνθήκες υγιεινής είναι επισφαλείς. Τα προβλήματα υγείας αυξάνονται. Παρά την αφοσίωση των επαγγελματιών υγείας και των εθελοντών, πολλοί δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε γιατρό γιατί πολύ απλά είναι ελάχιστο το ιατρικό προσωπικό στα κέντρα υποδοχής και τα νοσοκομεία της περιοχής.

Στις αρχές της εβδομάδας υπήρξαν μεγάλες εντάσεις στη Λέσβο, όπου η αστυνομία αντιπαρατέθηκε με αιτούντες άσυλο κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας τους. Οι κακές συνθήκες και η μακρόχρονη αναμονή για την ολοκλήρωση της διαδικασίας ασύλου δημιουργούν φόβο και αγωνία στους αιτούντες άσυλο. Τις τελευταίες εβδομάδες οι τοπικές κοινότητες έχουν επίσης διαμαρτυρηθεί και απαιτήσει επείγουσα δράση για την ανακούφιση της πίεσης που δέχονται τα νησιά.

Θα πρέπει να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των τοπικών κοινωνιών μέσα από αποφασιστική και συντονισμένη κυβερνητική δράση, με την ισχυρή στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εύρεση μακροπρόθεσμων λύσεων και η βελτίωση των συνθηκών στα νησιά είναι απαραίτητες αλλά θα είναι εφικτές μόνο όταν υπάρξει αποσυμφόρηση των υπερσυνωστισμένων κέντρων. Η Υ.Α. είναι έτοιμη να βοηθήσει στις μεταφορές και την εύρεση γρήγορων λύσεων για να αυξηθεί η δυνατότητα υποδοχής. Η Υ.Α. απευθύνει έκκληση στα ευρωπαϊκά κράτη να ανοίξουν θέσεις μετεγκατάστασης για τα ασυνόδευτα παιδιά και για άλλα ευάλωτα άτομα και να επιταχύνει τις μεταφορές των παιδιών που πληρούν τα κριτήρια για να επανενωθούν με μέλη της οικογένειάς τους.

Σχεδόν 2.000 παιδιά χωρίς γονείς ή συγγενείς στην Ελλάδα διατρέχουν κίνδυνο στα κέντρα υποδοχής στα νησιά. Πάνω από 5.300 ασυνόδευτα παιδιά βρίσκονται σήμερα στην Ελλάδα και λιγότερο από το ένα τέταρτο αυτών βρίσκονται σε δομές κατάλληλες για την ηλικία τους.

Το σύστημα ασύλου στην Ελλάδα είναι υπερφορτωμένο με σχεδόν 90.000 εκκρεμείς υποθέσεις. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης για την αναμόρφωση και επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου θα πρέπει παράλληλα να στοχεύουν στη διατήρηση των προτύπων και εγγυήσεων. Η πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα έχουν προσφυγικό προφίλ και είναι πιθανόν να χρήζουν διεθνούς προστασίας.

Η Υ.Α. καλωσορίζει τη δημιουργία ενός ειδικού υπουργείου, του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, για την ενίσχυση της ικανότητας ανταπόκρισης της κυβέρνησης. Η ανακοινωθείσα ενίσχυση της δυναμικότητας της Υπηρεσίας Ασύλου και ο διπλασιασμός του προσωπικού της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) αναμένεται να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του μεγάλου αριθμού εκκρεμών υποθέσεων ασύλου. Είναι επιτακτική η ανάγκη όλοι οι κυβερνητικοί θεσμοί να δράσουν τώρα με συντονισμό προκειμένου να επιλύσουν τα ζητήματα αυτά. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που συνεχίζουν να παίζουν ζωτικής σημασίας ρόλο στην Ελλάδα θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην ανταπόκριση αυτή.

Οι αφίξεις στην Ελλάδα αποτελούν μικρό ποσοστό σε σχέση με τον αριθμό των αφίξεων του 2015 και 2016, όταν ένα εκατομμύριο άνθρωποι έφτασαν στις ακτές της. Όμως, οι περίπου 59.000 θαλάσσιες αφίξεις το 2019, σε συνδυασμό με τις μακρόχρονες διαδικασίες ασύλου, έχουν οδηγήσει σε απότομη επιδείνωση των συνθηκών. Είναι κρίσιμης σημασίας τα μέλη της Ε.Ε. να δείξουν την αλληλεγγύη τους και να βοηθήσουν να μειωθεί η πίεση μέσω της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο.

Η Υ.Α. είναι έτοιμη να στηρίξει την Ελλάδα για την εξεύρεση λύσεων και την αντιμετώπιση της πολύπλοκης αυτής κατάστασης.