Η υπεράσπιση της διαφορετικότητας και τα «σκουπίδια» πίσω από τη στολισμένη κουρτίνα μας

Η Μαίρη «έχασε την τύχη» να ακούει μετά τους πρώτους έξι μήνες της. Μια βαριά παιδική ασθένεια, στην εποχή που τα γιατρικά δεν έφταναν ήταν αρκετή για να χάσει την ακοή της. Η ζωή την κατέταξε στους μη ακούοντες, σε αυτούς που άλλοι από λάθος τους ονομάζουν κωφάλαλους και άλλοι από χλεύη, τους αποκαλούν μουγκούς.

Με τα χρονιά μιλάγαμε λιγότερο στη νοηματική και περισσότερο με τα χείλια. Τελείωσε το σχολείο κωφών με άριστα, δούλευε σκληρά και υπερασπίζονταν με σθένος τα δικαιώματα των κωφών μέσα από τις δικές τους συλλογικότητες.

Μόνιμα είχε απορίες για λέξεις και έννοιες και σαν το διάολο όλο και πήγαινε πιο βαθιά σε ορισμούς που ήθελε να της εξηγώ. Δυο πράγματα δεν κατάφερα ποτέ να της δώσω να κατανοήσει. Τι είναι η μελωδία στη μουσική και τι σημαίνει η λέξη προστακτική.

Πώς να εξηγήσεις σε έναν κωφό την έννοια της μελωδίας;

Κάπου διαβάζοντας για μουσική κόλλησε στη μελωδία. Καμιά μου απάντηση δεν την ικανοποιούσε, κανένα λεξικό, καμιά εγκυκλοπαίδεια.

Βρεθήκαμε σε ένα παλαιοπωλείο μια μέρα στο Μοναστηράκι. Πλησιάσαμε ένα πιάνο και με ξαναρώτησε. «Άντε πάλι τα ίδια», μουρμούρισα και εκείνη με παράτησε, αφού «διάβασε» τα χείλια μου και την έκφραση δυσφορίας μου.

Το μόνο που κατάφερα τελικά να της εξηγήσω ήταν ότι όπως εκείνη κατά ένα μαγικό τρόπο διαβάζει τα χείλια και μεταφράζει τις εκφράσεις κάθε προσώπου, χωρίς να μπορεί να δώσει εξήγηση πώς τα καταφέρνει, έτσι και ‘γω δεν μπορούσα να της δώσω να κατανοήσει τη διαφορά ανάμεσα στη μουσική και τη μελωδία. Ήμουν σίγουρος, παρόλο πως δεν την είχα πείσει, ότι είχε αντιληφθεί τουλάχιστον  αυτή τη διαφορά.

Με την προστακτική πάλι νόμιζα πως θα ξεμπέρδευα εύκολα. Χρησιμοποιούσα λόγια, χέρια, γκριμάτσες αλλά πάλι η Μαίρη επέμενε πως δεν καταλαβαίνει. Έφερνα ανάποδα παραδείγματα, αντίθετες έννοιες, της διάβαζα ρήματα σε διάφορους χρόνους λέξεις σε διάφορες κλίσεις, μα τίποτα δεν βοηθούσε.

Ώσπου μια μέρα, βλέποντας τη Μαλβίνα στην τηλεόραση, ενώ το μάτι μου παρατηρούσε τη Μαίρη πως διάβαζε τα χείλια της και το αυτί μου άκουγε τη φωνή της Μαλβίνας, έτοιμος να εξηγήσω τις δύσκολες λέξεις που δεν προλάβαινε να «μεταφράσει», ήρθε στο μυαλό μου εκείνο το «Αγάπη χωρίς προστακτική».

Άρχισα να ψάχνω που μπορεί να το είχα διαβάσει. Έφαγα τον τόπο μα δεν έβρισκα τίποτα. Η Μαίρη ρωτούσε συνέχεια για αυτή τη ξαφνική αναστάτωση και αφού επέμενε εκνευριστικά για άλλη μια φορά, εξήγησα ότι ψάχνω ένα απόσπασμα από ένα κείμενο της Μαλβίνας. Έκανε μια κίνηση με το κεφάλι σαν κάτι να μου έδειχνε. Κοίταξα προς το σημείο που σημάδευαν τα μάτια της αλλά δεν υπήρχαν ούτε βιβλία ούτε περιοδικά. Ρώτησα τι μου έδειχνε και με μια φυσικότητα σήκωσε το χέρι της προς τον υπολογιστή. «Μα τι μαλάκας είμαι…», σκέφτηκα, κι αμέσως η Μαίρη μετέφρασε τη γκριμάτσα μου πάλι, συμφωνώντας καταφατικά.

Βρήκα το κείμενο στο πρώτο κλικάρισμα, το εκτύπωσα και πριν της δώσω να το διαβάσει, εξήγησα ότι εδώ μέσα μπορεί να βρει αυτό που δεν κατάφερα να της διευκρινίσω ποτέ. Την προστακτική…

Διάβασε μονορούφι όλες τις λέξεις. Άναψα ένα τσιγάρο περιμένοντας να την ρωτήσω. Το επεξεργάστηκε δεύτερη φορά και με κοίταξε στα μάτια.

– «Κατάλαβες;», τη ρώτησα με αγωνία.
– «Κατάλαβα», απάντησε με δισταγμό. «Αυτή τη φορά κατάλαβα. Αλλά τώρα θέλω να ρωτήσω κάτι άλλο».
– «Πες μου… Μαίρη»
– «Γιώργο, τελικά τι είναι Αγάπη;»

——————–

Η κωφή θεία Μαίρη που βρίσκεται πλέον καθηλωμένη στο αμαξίδιό της, εξαιτίας μιας εκφυλιστικής ασθενείας, αποτελεί μέχρι σήμερα μέρος στο αξιακό μέτρο υπεράσπισης της διαφορετικότητας. Προσφέροντας ταυτόχρονα τη γνώση, ως μέσο θωράκισης ενάντια στις χαμένες αξίες από τους πολλούς σε ένα τοξικό περιβάλλον απόρριψης του διαφορετικού, δημιουργώντας ηθελημένα έναν παράλληλο κόσμο αποκλεισμένων.

Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, όπου υπάρχει, αν υπάρχει, ή καλύτερα αν καταφέρουμε να υπάρξει συνολικά, είναι αυτό το αξιακό μέτρο ενός πολιτισμού εντός της ζωής και όχι γύρω της.

Η αποτυχία μας που αφήνει εκτός το εμείς και προχωρά ακάθεκτα αγκαλιά με το εγώ, ενώ βρίσκει εξακολουθητικά αποκλεισμένους ακόμα και στη πρόσβαση των πεζοδρομίων, για παράδειγμα, ανάπηρους, τυφλούς και όλες τις ανθρώπινες ομάδες ή μονάδες, έχει γούστο όταν προβάλλεται πίσω από την κουρτίνα ως η κρυμμένη δυσάρεστη έκπληξη που συγκινεί.

Μπορεί μπροστά από την κουρτίνα τα στολίδια, όπως προχθές στο Σύνταγμα μετά την αλλαγή του νέου χρόνου, να κρύβουν τα «σκουπίδια» αλλά πάντα θα ξεφεύγει ένα που θα μας θυμίζει ότι κάνουμε πως δεν βλέπουμε.

Την ώρα που οι δρόμοι γύρω, κάτω και πάνω από το Σύνταγμα, το Θησείο, το Μοναστηράκι, γιόρταζαν με το κόσμο πλημμύρα, ένας μέλος της κοινότητας του «διαφορετικού» πάλευε να ζεσταθεί στην πρώτη ώρα της νέας χρονιάς, στην εσοχή Καλαμιώτου και Ερμού.

Άντε τώρα ας ξεστομίσουμε όλοι μαζί καλή χρονιά και ευτυχισμένο το νέο έτος. Ακόμα κι αν ευχόμενοι ενδόμυχα το εννοούμε μόνο για τη πάρτη μας.