Μάνος Ελευθερίου, «Φαρμακείον Εκστρατείας»

Το Νοέμβρη του 2016 εκδίδεται το πεζογράφημα «Φαρμακείον Εκστρατείας» του συριανού ποιητή και πεζογράφου, Μάνου Ελευθερίου. Ένα μυθιστόρημα που δεν υποκύπτει στην τόσο αυστηρή έννοια του όρου· περισσότερο ως σουρεαλιστικό πεζογράφημα θα το χαρακτήριζα. «Φαρμακείον» γιατί οι σημαντικοί άλλοι, οι αγαπημένοι, είναι το βάλσαμο στον πόνο, και «εκστρατείας» γιατί μια εκστρατεία είναι ο προσωπικός αγώνας και η ζωή του καθενός.

Ο Ηλ, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, είναι ένας ηλικιωμένος συγγραφέας που αποφασίζει να επιστρέψει στον τόπο της γέννησής του με ένα μόνο σκοπό, να επανασυνδεθεί με τις αναμνήσεις του. Με αναμνήσεις που τον συνδέουν με την παιδική του ηλικία, με τον πρώτο του έρωτα, με τα πρόσωπα που αγάπησε αλλά έχει πια χάσει.

Στα μάτια μου ο Ηλ ταυτίζεται με τον Μάνο Ελευθερίου. Η πραγματικότητα στο βιβλίο γίνεται αντιληπτή μέσα από έναν ποιητικό, φιλόστοργο και εσωστρεφή τρόπο, όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας δηλώνει πως αντιλαμβάνεται τη ζωή του. Η αφήγηση καταργεί την κανονικότητα του χρόνου. Ο Ηλ μονολογεί και αφηγείται μονολόγους μοναχικών ανθρώπων.

Οι ιστορίες του Κοιμητηρίου της Αγάπης, ο εκτεταμένος μονόλογος της ζωγράφου, της Μαρουσώς, η μοδίστρα που ράβει ένα φόρεμα και μαζί ράβει και τον εαυτό της, η αυτοχειρία ενός ποιητή με το άλμα του στο κενό· όλα αυτά συνθέτουν μιαν ατμοσφαιρική κατάθεση της νοσταλγίας του συγγραφέα.

«Καθώς περνούν τα χρόνια, αυτός ο άνθρωπος εξακολουθεί να περπατάει εξαντλημένος, και ηλικιωμένος φυσικά, στους ίδιους δρόμους και να περνάει ειδικά από κάποιο δρόμο όπου του συνέβη η πρώτη και μοιραία συνάντηση με το ερώμενο πρόσωπο. Στο μεταξύ έχουν χτιστεί σ’ αυτό το μέρος πολυκατοικίες, δημόσια και ιδιωτικά καταστήματα, γραφεία, παιδικές χαρές, εκκλησίες και δεκάδες γραφεία τελετών. Έχουν αλλάξει όλα, τίποτα δεν θυμίζει πως ήταν κάποτε εκείνη η περιοχή, ούτε και ο ίδιος πια μπορεί να θυμηθεί έστω και το ελάχιστο ή να προσανατολιστεί. Μόνο κάπου κάπου κάτι υπάρχει σ’ ένα μέρος που του θυμίζει την πρώτη του συνάντηση.»

Αν κάποιος περιμένει να βρει στο «Φαρμακείον Εκστρατείας» ένα μυθιστόρημα με αυστηρή πλοκή, πιθανόν και να απογοητευτεί. Οι καταιγιστικές αναμνήσεις, οι περιγραφικές και αδιάλειπτες εικόνες και η τόσο συναισθηματική σύνδεση του πρωταγωνιστή με τους ήρωες έχουν ως αποτέλεσμα ένα πλήθος μη συνδεόμενων ιστοριών που σπάει τα πλαίσια μιας τυπικά μυθιστορηματικής δομής.

Από την άλλη όμως δεν υπάρχουν ανυποψίαστοι αναγνώστες όσον αφορά τον Μάνο Ελευθερίου. Συνεπής στο ύφος των γραπτών του ήταν προφανές πως θα μας παρέδιδε ένα νοσταλγικό δημιούργημα με έντονα ποιητικά στοιχεία.

Το βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου μας κάνει συμμέτοχους στο γνήσιο πόθο ενός ανθρώπου να επανασυνδεθεί με τα φάρμακα του παρελθόντος του, περιγράφοντας την εκστρατεία αυτή με υπερρεαλιστική γλαφυρότητα που, ίσως, σε μερικά σημεία, υπερβαίνει τον αναγνώστη.

«Φαρμακείον Εκστρατείας»
Μάνος Ελευθερίου
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016