Οι Μάντρες της Λήμνου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Οι παραδοσιακές μάντρες της Λήμνου εντάχθηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς μετά από συντονισμένες ενέργειες του Μεσογειακού  Ινστιτούτου για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) και της «ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ»

Όπως αναλυτικά αναφέρεται σε ανακοίνωση της MedINA

Το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) και η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ, μετά από δύο χρόνια συντονισμένων ενεργειών και εργασιών για την υποστήριξη του φακέλου εγγραφής της μάντρας στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΑΠΚ) της Ελλάδας, είναι περήφανοι που συνέβαλαν ώστε να αναγνωριστεί επίσημα η πολιτιστική αξία των μαντρών της Λήμνου. Περήφανη όμως μπορεί να στέκει και η κοινωνία της Λήμνου, όχι μόνον για την αμέριστη βοήθειά της σε αυτή τη διαδικασία αναγνώρισης αλλά και γιατί αποτελεί τον ενεργό φορέα μιας ζωντανής μνήμης, και της οφείλουμε πολλά.

Οι μάντρες της Λήμνου αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του τόπου. Συγκροτούν τον πυρήνα του ιδιαίτερου συστήματος οργάνωσης της γεωργο-κτηνοτροφικής παραγωγής του νησιού, συμβάλλουν στη βιοποικιλότητα, το μικροκλίμα, το ανάγλυφο τοπίο και στη διάσωση των παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών, ενώ αποτελούν πολιτισμικό κεφάλαιο που διαμορφώνει τις κοινωνικο-οικονομικές δομές. Γύρω τους αναπτύσσεται ένα πλούσιο σύστημα εγκαταστάσεων, βοσκοτόπων, καλλιεργειών και ανθρώπινων σχέσεων που αλληλεπιδρούν συμπληρωματικά, με τρόπο ολοκληρωμένο και αειφόρο, επιτρέποντας στους ανθρώπους να επιβιώνουν για αιώνες. Λειτουργούν στον χώρο ως εμβληματικό σύμβολο που συμπυκνώνει το νόημα της ύπαρξης της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και αποτελούν έμπνευση για μια βιώσιμη ανάπτυξη που στηρίζεται καθοριστικά στην παραδοσιακή γνώση και την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων.

Τον Οκτώβριο του 2021 η ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ και το MedIΝΑ οργάνωσαν την ανοιχτή εκδήλωση  «Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Λήμνου: η ζωντανή μνήμη του τόπου συνέχει και κινητοποιεί», με προσκεκλημένους -μεταξύ άλλων- τη διευθύντρια της αρμόδιας διεύθυνσης του Υπουργείου Πολιτισμού και εκπρόσωπο της Ακαδημίας Αθηνών – καθηγήτρια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Μέσα από τις συζητήσεις που έγιναν, διαπιστώθηκε για άλλη μια φορά ότι η ταυτότητα της Λήμνου συνδέεται αναμφίβολα με τον γεωργο-κτηνοτροφικό πολιτισμό της, ο οποίος -μαζί με τη γεωπολιτική θέση της- ήταν καθοριστικός για την ιστορία της και διαμόρφωσε μια συλλογική μνήμη χιλιετιών που παραμένει ζωντανή και αποτυπώνεται στο μοναδικό τοπίο της.

Η έννοια της ΑΠΚ περιλαμβάνει ένα σύνολο ιδεών, αξιών, επιλογών και συναισθημάτων, όπως οι προφορικές παραδόσεις, η παραδοσιακή μουσική, οι χοροί, τα έθιμα, οι τελετουργίες, η παραδοσιακή γνώση και οι τεχνικές που συγκεντρώνονται γύρω από αυτήν, όπως και η τοπική κουζίνα που συνδέεται μέχρι σήμερα με τις αγροτικές κοινότητες. Τα στοιχεία αυτά δεν αποτελούν μουσειακό είδος αλλά τη ζωντανή παράδοση του τόπου κι έναν πολιτιστικό και οικονομικό πλούτο αναπροσαρμοζόμενο στις εκάστοτε συνθήκες.

Στο MedINA και την ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ προσδοκούμε η σημαντική αυτή αναγνώριση να αποτελέσει εργαλείο για την ανάδειξη των μαντρών της Λήμνου, την ανάπτυξη του νησιού και την προώθηση σύγχρονων αειφόρων πρακτικών που ανταποκρίνονται στις σημερινές προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, ενισχύοντας τη βιοποικιλότητα και συμμετέχοντας στην οικοδόμηση ενός καλύτερου αύριο για όλους.