Προστασία και αποκατάσταση της Ποσειδωνίας στις Κυκλάδες

φωτ.: Γιώργος Ρηγούτσος WWF Ελλάς

Γνωστά και ως δάση της θάλασσας, «μπλε δάση» ή «γρασίδι του Ποσειδώνα», τα Λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους οικοτόπους της Μεσογείου.

Το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Cyclades Preservation Fund (CPF), ενώνουν τις δυνάμεις τους για την προστασία των απειλούμενων Λιβαδιών Ποσειδωνίας, εστιάζοντας στην περιοχή των Κυκλάδων.Όπως αναλυτικά ανακοινώνουν:

Στο επίκεντρο βρίσκεται μια από τις σημαντικότερες απειλές για την Ποσειδωνία, η αγκυροβολία, ενώ κινητήριος δύναμη αυτής της συνεργασίας είναι η δυνατότητα του συγκεκριμένου οικοτόπου να δεσμεύει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, προσφέροντας παράλληλα, καταφύγιο και προστασία σε εκατοντάδες θαλάσσιους οργανισμούς και είδη ψαριών.

Η παραπάνω συνεργασία πραγματοποιείται στο πλαίσιο ενός νέου προγράμματος με τίτλο «Μπλε Δάση της Μεσογείου» (Mediterranean Blue Forests), το οποίο θα υλοποιηθεί σε συνολικά 4 χώρες (Ελλάδα, Γαλλία, Τυνησία, Τουρκία), υπό τον γενικό συντονισμό του μεσογειακού γραφείου του WWF. Οι περιοχές παρέμβασης του προγράμματος στη χώρα μας είναι η Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή της Γυάρου και η περιοχή Natura 2000 των Μικρών Κυκλάδων (Σχοινούσα, Ηρακλειά, Κουφονήσια, Κέρος, Αντικέρια).

Στις ελληνικές θάλασσες, η Ποσειδωνία, σχηματίζει εκτεταμένα λιβάδια στις περισσότερες παράκτιες περιοχές και φτάνει μέχρι και τα 45 μέτρα βάθος. Η συνολική έκταση των λιβαδιών της στη χώρα μας εκτιμάται σε περίπου 2.500 τετρ. χλμ., καλύπτοντας μήκος μεγαλύτερο από το 70% της ακτογραμμής. Η παρουσία ενός υγιούς λιβαδιού μαρτυρά την καλή περιβαλλοντική κατάσταση του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος, καθώς η Ποσειδωνία είναι ένα πολύ εκλεκτικό είδος με αυστηρές οικολογικές απαιτήσεις (διαύγεια νερών, καλή ανανέωση των υδάτινων μαζών, απουσία ρύπων κ.ά.).

Η προστασία και αποκατάσταση της Ποσειδωνίας έχει τεράστια σημασία, ειδικά σήμερα που οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι δραματικές και αυξανόμενες. Τα Λιβάδια Ποσειδωνίας είναι οι «πνεύμονες» των θαλασσών μας, αφού κάθε τετραγωνικό μέτρο ενός υγιούς λιβαδιού παράγει μέχρι και 20 λίτρα οξυγόνου την ημέρα. Επίσης, τα λιβάδια αποτελούν σημαντικές φυσικές καταβόθρες (αποθήκες) άνθρακα, καθώς αποθηκεύουν περίπου το 10% του διοξειδίου του άνθρακα  που δεσμεύεται από τους ωκεανούς κάθε χρόνο, και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως οικοσυστήματα “Μπλε Άνθρακα”. Η αποθήκευση άνθρακα μπορεί να αποτελέσει μία σημαντική αντιστάθμιση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Παρόλα αυτά, οι ανθρώπινες δραστηριότητες των τελευταίων μόνο 50 χρόνων ευθύνονται για τη μείωση της έκτασης των Λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο τουλάχιστον κατά το ένα τρίτο. Στη χώρα μας, μία από τις σημαντικότερες και διαρκώς εντεινόμενες απειλές αποτελεί η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία. Οι άγκυρες και οι αλυσίδες των σκαφών καταστρέφουν μεγάλες εκτάσεις των θαλάσσιων λιβαδιών, όπως μαρτυρούν τα εναπομείναντα νεκρά ριζώματα.

Σε συνδυασμό με τον εξαιρετικά αργό ρυθμό φυσικής αποκατάστασης της Ποσειδωνίας, η ανάκαμψη των λιβαδιών της τίθεται εν αμφιβόλω, ιδιαίτερα όσο η πίεση παραμένει ενεργή. Σε αντίθεση με άλλες χώρες της ΕΕ (π.χ. Γαλλία, Ισπανία), στην Ελλάδα η αγκυροβολία δεν υπόκειται σε συγκεκριμένους περιορισμούς, ακόμα και εντός χαρτογραφημένων λιβαδιών ή εντός Προστατευόμενων Περιοχών του Δικτύου Natura 2000.

Το WWF Ελλάς, το ΕΛΚΕΘΕ και το CPF, στο πλαίσιο του προγράμματος «Μπλε Δάση της Μεσογείου», θέτουν ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση του ζητήματος της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας, ως μία από τις κυριότερες απειλές για την Ποσειδωνία, υποστηρίζοντας παράλληλα τη διαφοροποίηση των πηγών εισοδήματος των παράκτιων κοινοτήτων που βασίζονται σε δραστηριότητες που έχουν αρνητικό ή και καταστρεπτικό αντίκτυπο στα λιβάδια Ποσειδωνίας. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα θα υλοποιηθούν οι ακόλουθες δράσεις:

Θα αξιολογηθεί η ένταση της απειλής της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας σκαφών στα Λιβάδια Ποσειδωνίας και θα εκτιμηθούν οι επιπτώσεις που έχει στο δυναμικό των οικοσυστημάτων αυτών να αποθηκεύουν μπλε άνθρακα.
Θα εκτιμηθεί το μέγεθος των καταβοθρών (αποθηκών) Μπλε Άνθρακα των Λιβαδιών Ποσειδωνίας των Κυκλάδων.
Θα εγκατασταθεί, κατόπιν μελέτης, και θα λειτουργήσει ένα σύστημα αγκυροβολίων φιλικών προς τα Λιβάδια Ποσειδωνίας ως κύρια δράση διατήρησης αυτού του πολύτιμου οικότοπου στην Ελλάδα.

Θα αναπτυχθούν και θα κατατεθούν προτάσεις για τη θεσμική προστασία των Λιβαδιών Ποσειδωνίας από την ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, και την απλοποίηση της αδειοδότησης εγκατάστασης και λειτουργίας αγκυροβολίων φιλικών προς τα Λιβάδια Ποσειδωνίας.

Θα εφαρμοστούν συμμετοχικές διαδικασίες διαβούλευσης με τις τοπικές κοινωνίες των Μικρών Κυκλάδων για τη  διαμόρφωση όλων των προτάσεων και μέτρων διαχείρισης.

Η Ποσειδωνία αποτελεί δείκτη υγείας του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Η προστασία της και οι δράσεις για την αποκατάστασή της είναι προαπαιτούμενα για να κρατήσουμε τις θάλασσές μας ζωντανές, με πλούσια βιοποικιλότητα και παραγωγικά οικοσυστήματα, αλλά και ανθεκτικές στην κλιματική κρίση.