“Oleanna” από τον Φίλιππο Σοφιανό – Μια διήθηση των ανθρώπινων προθέσεων

«Όταν δείτε το έργο Oleanna σκεφτείτε προσεκτικά τι βλέπετε, αποφασίστε αν ο Μάμετ παρουσιάζει μια ισότιμη διαμάχη ή μια έξυπνα στημένη πάλη όπου ο νικητής είναι προαποφασισμένος…» – B. Drainie

Το θεατρικό έργο “Oleanna” γράφτηκε από τον D. A. Mamet και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1992 στο Καίμπριτζ (Μασαχουσέτη) από το θίασο Back Bay Theater. Το έργο αναφέρεται στις ταραχώδης σχέσεις μεταξύ ενός καθηγητή και μιας φοιτήτριάς του. Η σχέση τους αν και προσδιορίζεται αρχικά από ένα κλασικό ακαδημαϊσμό, με τον καθηγητή να παρέχει συμβουλές στη φοιτήτρια δεν ολοκληρώνεται έτσι, καθώς στη συνέχεια της συζήτησης τον βλέπουμε να «κατεβαίνει από το άρμα» του ακαδημαϊσμού και να γίνεται πιο «οικείος». Η οικειότητα αυτή έχει ως αποτέλεσμα να υπάρξουν κατηγορίες σεξουαλικής παρενόχλησης από τη φοιτήτρια απέναντι στον καθηγητή, με κορύφωση την αντιδραστική επίθεσή του προς τη φοιτήτρια στο τέλος του έργου.

Το συγκεκριμένο έργο παραμένει ανοιχτό σε διττές ερμηνείες λόγω του γεγονότος πως βιώνουμε ακόμα και σήμερα κοινωνικές διαμάχες για το που φτάνουν τα όρια της προσβολής και τι ορίζεται ως σεξουαλική παρενόχληση. Πάνω σε αυτό ακριβώς «πατάει» και η σκηνοθεσία από τον Φίλιππο Σοφιανό, ο οποίος ερμηνεύει παράλληλα τον καθηγητή Τζων στην παράσταση “Oleanna” που είδαμε στο θέατρο Act στην Πάτρα.

Ο Φίλιππος Σοφιανός σε σκηνοθετικό πλαίσιο παρουσιάζει την παραπλανητική φύση της πολιτικής ορθότητας αμφίπλευρα· δίνοντάς μας δυο διαφορετικές οπτικές μέσα από την αποσύνθεση του ακαδημαϊσμού και την αντιπατριαρχική συμπεριφορά της φοιτήτριας Κάρολ (Δένια Μιμερίνη). Ο τρόπος που προβάλλει σκηνοθετικά το δίπολο μέσα από την ύπαρξη ενός στρογγυλού τραπεζιού, που οι δύο ήρωες αλλάζουν θέση, ώστε να καταδείξει τη διαφοροποίηση της δυναμικής του κάθε χαρακτήρα (τη μια στιγμή είναι δυνατός και σε θέση ισχύος ο ένας και την άλλη ο άλλος) ή το σπίτι που θα αγοράσει ο Τζων, το οποίο είναι ένα μοτίβο που ο Φίλιππος Σοφιανός υπερτονίζει για να δείξει το μέγεθος της καταστροφής που επέρχεται, υποφώσκει μια συγκρουσιακή δράση από την οποία προ-καλείται το κοινό να επιλέξει ποιος χαρακτήρας θα είναι ο τελικός νικητής· για αυτό το λόγο ενισχύεται το στρογγυλό τραπέζι σημειωτικά με κλίση προς το κοινό ώστε να είναι όλες οι πληροφορίες διάχυτες. Σε αυτό βοηθάει και η πολύ καλή μετάφραση της Γεωργίας Ζάχου, που αναδεικνύει την ετερογενή δομή του συγκρουσιακού λόγου ώστε να παρουσιάζονται λεκτικά σαν «τέρατα» πότε ο καθηγητής και πότε η φοιτήτρια.

Άξιο λόγου όσον αφορά τη σκηνοθεσία είναι η «απογύμνωση» του ακαδημαϊσμού διατηρώντας μια ατμόσφαιρα αμφισβήτησης μέχρι το τέλος. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως στην πρώτη πράξη ο καθηγητής δεν δρα ύποπτα ούτε είναι σεξουαλικά πιεστικός, ο Φίλιππος Σοφιανός διανθίζει αυτό το στοιχείο του κειμένου μέσα από συγκεκριμένη κινησιολογία απόστασης και εγγύτητας των δυο χαρακτήρων, η οποία διατηρεί μια συμμετρία που από τη δεύτερη πράξη και μετά θα «γέρνει» κατά το δοκούν του κάθε ερμηνευτή – θεατή.

Όσον αφορά τις δυο ερμηνείες ο Φίλιππος Σοφιανός, γνωστός για τις υποκριτικές του ικανότητες, αποδίδει ολοκληρωτικά τον πατερναλιστικό καθηγητή Τζων, πιστός στον ρόλο και την αναπαράσταση των συναισθημάτων. Αρκετά αναπαραστατική ως φοιτήτρια και η Δένια Μιμερίνη, η οποία αποδίδει με καλαίσθητο τρόπο το πλέγμα των σύνθετων κανόνων που εδράζεται σε μια σχέση καθηγητή – φοιτητή/ριας, υπερτονίζοντας με την υποκριτική της ένταση τα δίπολα του έργου. Τέλος, στα κοστούμια η Χριστίνα Κωστέα παρουσιάζει ένα βολικό σύνολο κουστουμιών, ώστε να εικονοποιείται ο ρόλος των δυο χαρακτήρων επαρκώς.

Το έργο Oleanna σε σκηνοθεσία Φίλιππου Σοφιανού αποτελεί μια καλογραμμένη σκηνοθετική σύνθεση, που αναδεικνύει τα κρυμμένα κίνητρα που υπάρχουν σε αρκετές καταστάσεις που βιώνουμε γύρω μας και λειτουργεί ως μια ανησυχητική αμφισημία για το τι πιστεύουμε εμείς για τα όρια των άλλων.