Στρατής Βογιατζής «Οι άνθρωποι της μαστίχας»

Το βιβλίο Οι άνθρωποι της μαστίχας αν και καταπιάνεται με ένα τυπικό θέμα αγροτικής παραγωγής δημιουργεί μια ξεχωριστή τοπολογία της καλλιέργειας της μαστίχας μέσα από κείμενα και εικόνες. Το εν λόγω έργο μετεωρίζεται ανάμεσα στη τεκμηρίωση που προκύπτει μέσα από τα κείμενα- μαρτυρίες των καλλιεργητών και στη θεατρικότητα των επιτελεστικών τους δράσεων που αναδεικνύεται μέσα από τις φωτογραφίες τους.

Ο  γραφιστικός σχεδιασμός (Typical Organization και Άγρα) του βιβλίου παραθέτει δύο παράλληλες αφηγήσεις (εικόνων και λόγου) -σε διαφορετικό χαρτί η κάθε μια- που συνυφαίνονται μέσα από μαιανδρικές αλληλοσχετίσεις  δίχως όμως να γίνονται ποτέ ταυτολογικές.  Όσο όμως το βιβλίο αποκαλύπτει την αθέατη γεωγραφία της μαστίχας τόσο την διαφυλάσσει με τον αναγνώστη να κοιτάζει μοναχά από τη χαραμάδα και από απόσταση την πολύσημη ετερογένειά της.

Μέσα από μαρτυρίες που εκπλήσσουν με τον αυθόρμητο τους λόγο οι καλλιεργητές αφηγούνται τη βιωμένη σχέση τους με τη μαστίχα, πώς νοηματοδοτούν την καλλιέργεια της μαστίχας και πώς την επικαιροποιούν σε σχέση με το παρελθόν.  Έμπειροι καλλιεργητές μιλούν για τον κάματο, την παράδοση, την ευλογία και την κατάρα του μαστιχόδεντρου, για τη  μακραίωνη σχέση με τη μαστίχα, για τις αλλαγές που συντελούνται στο σήμερα. Ταυτόχρονα νέοι καλλιεργητές, μετανάστες κυρίως, μιλούν για το τρόπο που εκείνοι «πληγώνουν» το δέντρο, για τη προσαρμογή τους στα μαστιχοχώρια αλλά και για τη σημασία που λαμβάνει αυτή η δραστηριότητα στην καθημερινότητά τους.

Ένας εκ των δημιουργών του βιβλίου, ο ερευνητής Δημήτρης Τσούχλης αναφέρει στο πρόλογο του βιβλίου: «Πρόθεση μας ήταν να παρεισφρήσουμε  στον κόσμο του παραγωγού και του εργάτη της μαστίχας, να καταλάβουμε πώς σκέπτεται, τι τον ανησυχεί και πώς βιώνει την καλλιέργεια και την παραγωγή μαστίχας». Πώς το χωρικό επιδρά πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία και πώς αυτή εγχαράσσεται πάνω στον τόπο;  Πώς η τελούμενη συλλογική μνήμη μέσα από τις πρακτικές των καλλιεργητών μπολιάζει το παρόν και το αναδιαμορφώνει; Σε τί βαθμό έχει διαρραγεί η παραδοσιακή σχέση του καλλιεργητή με το μαστιχόδεντρο προς όφελος μιας αμιγώς οικονομικής δραστηριότητας;   Η αφήγηση σε αυτήν την εργασία χρησιμοποιείται ως εργαλείο διείσδυσης, αναπαράστασης και αποκατάστασης της βιωμένης εμπειρίας. Η κάθε μαρτυρία που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο ωστόσο δεν συνιστά αποκλειστικά ένα ερευνητικό τεκμήριο αλλά κυρίως ένα μνημονικό ίχνος που διαφαίνονται σε αυτό σαν σε υδατογράφημα οι αδιόρατες πτυχώσεις της συμβιωτικής σχέσης μεταξύ ανθρώπου και δέντρου.

Tην ίδια στιγμή, οι φωτογραφίες του Στρατή Βογιατζή έρχονται να καταγράψουν και συνάμα να αφηγηθούν, να δημιουργήσουν ένα μυθοπλαστικό τεκμήριο της πραγματικότητας της μαστίχας· ενώ φωτίζουν τα διαφορετικά στάδια της καλλιέργειας της μαστίχας την ίδια στιγμή τα καλύπτουν με ένα πέπλου μυστήριου, σαν να υπάρχει ένα «αδιόρατο εγγεγραμμένο πεδίο» γεμάτο ετερόκλητα στοιχεία που συνθέτουν τη πραγματικότητα των ανθρώπων της μαστίχας, που μόνο κανείς μπορεί να υπαινιχθεί παρά να υποστηρίξει με σαφήνεια.

Βιογραφικά στοιχεία των Συντελεστών

Ο Στρατής Βογιατζής γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χίο. Σπούδασε Οικονομικά και Κοινωνική Ανθρωπολογία. Το 2011 ξεκίνησε ένα καραβάνι (caravanproject.org) στην Ελλάδα με μια ομάδα καλλιτεχνών και ερευνητών με σκοπό τη δημιουργία ενός κινηματογραφικού αρχείου ανθρώπινων ιστοριών. Από το 2016 η ομάδα του καραβανιού εστιάζει στην κοινοτική ενδυνάμωση, στη δημιουργία διαθεματικών δράσεων και οπτικοακουστικών παραγωγών. Εκθέτει τακτικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έργα του ανήκουν σε μουσεία και σε ιδιωτικές συλλογές. Έχει εκδώσει πέντε βιβλία με το έργο του και έχει σκηνοθετήσει διάφορα ανεξάρτητα ντοκυμανταίρ και ταινίες (www.stratisvogiatzis.com).

Ο Δημήτρης Τσούχλης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χίο. Σπούδασε τυπογράφος και συνέχισε με περιβαλλοντικές σπουδές σε μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο. Από το 2005 ασχολείται ερευνητικά με την ιστορία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, την καλλιέργεια της μαστίχας και τη δομή του αγροτικού τοπίου. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους και το 2022 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου και μαστιχοπαραγωγοί.

Η Βίκυ Χαζίρη γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Μαστιχοχώρια της Χίου και σπούδασε Δημόσιες Σχέσεις και Επικοινωνία. Εργάστηκε στο αντικείμενο αυτό σε εταιρείες στην Αθήνα, αναλαμβάνοντας ποικίλα πρότζεκτ, για λογαριασμό πελατών τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα. Κατόπιν μεταπήδησε στο μεταναστευτικό-προσφυγικό και εργάστηκε υπό Διεθνείς Οργανισμούς και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στη Χίο και στη Θεσσαλονίκη. Τον τελευταίο χρόνο συμπορεύεται με την ομάδα του Caravan (caravanproject.org) ως Διαχειρίστρια Έργου.

«Οι άνθρωποι της μαστίχας» | Φωτογραφίες – Έρευνα: Στρατής Βογιατζής | Πρόλογος – Επιμέλεια συνεντεύξεων – Έρευνα: Δημήτρης Τσούχλης | Έρευνα – Παραγωγή: Βίκυ Χαζίρη | Ιούλιος 2023 | Αριθμός σελίδων: 144 | Εκδόσεις Άγρα