Συνταγές Αυτοκτονίας

Ο όρος αυτοκτονία, μπορεί για πρώτη φορά να περιγράφηκε μόλις τον 17ο αιώνα στην Αγγλία, ωστόσο παραμένει ακόμα μια «αλλότρια», σχεδόν αδιανόητη ενέργεια, που όμως για κάποιους είναι τόσο νοητή, ώστε να μπορεί να πραγματωθεί. Μπορεί βέβαια να μην επισύρει ποινές στο αστικό δίκαιο, ωστόσο είναι μια τόσο δαιμονοποιημένη ενέργεια, η οποία επισύρει διαχρονικά θρησκευτικές αλλά και κοινωνικές ποινές.

Οι θρησκείες που αναφέρονται και περιγράφουν λεπτομερώς τη μετά θάνατον ζωή, φρόντισαν προηγούμενα να αναγάγουν την αυτοκτονία, σε υπέρτατο αμάρτημα. Κι αυτό για τον προφανή λόγο πως στην περίπτωση που η αυτοκτονία δεν ήταν κατακριτέα, ένα μεγάλο μέρος των πιστών της διδασκαλίας, θα προέβαινε σ’ αυτή, ωθούμενο από την επιθυμία να συναντήσει γρηγορότερα το Θεό – Δημιουργό και τη γαλήνη και μακαριότητα του άλλου κόσμου. Με αποτέλεσμα στο πέρασμα των χρόνων αφενός να κινδύνευε η ανθρωπότητα με αφανισμό και αφετέρου η εξουσία της θρησκείας, μιας και θα είχε απολέσει το φανατικότερο ποίμνιό της.

Με παρόμοια λογική αυτοπροστασίας του κοινωνικού σώματος, η κοινωνία δαιμονοποίησε και αυτή από τη μεριά της την αυτοκτονία, επισύροντας κοινωνική κατακραυγή. Είναι πολύ πιο αποδεκτό στο κοινωνικό σώμα, αλλά και στους οικείους ενός απολεσθέντος προσώπου, κάποιο θανατηφόρο γεγονός όπως ασθένεια, δυστύχημα, ακόμα και έγκλημα, παρά μια εκούσια απόφαση όπως η αυτοκτονία. Γιατί στην περίπτωση της αυτοκτονίας, τόσο οι οικείοι όσο και η κοινωνία στάθηκαν αδύναμοι να ενισχύσουν τη θέληση για ζωή στον αυτόχειρα, και αυτό είναι έτσι κι αλλιώς ένα δυσβάσταχτο φορτίο, ενώ δεν είναι και λίγες οι φορές που με τις ενέργειές τους και τις συνθήκες που διαμόρφωσαν, εξώθησαν σ’ αυτή την πράξη τον αυτόχειρα.

Το δεύτερο ακόμα βαρύτερο φορτίο, είναι ο στιγματισμός.

Καθώς μεγάλο μέρος ψυχικών ασθενειών και διαταραχών εκδηλώνει αυτοκτονικές τάσεις, η κοινωνία θεώρησε σκόπιμο να εντάξει σχεδόν το σύνολο των αυτοχείρων σε αυτό το πλαίσιο. Με την πρόθεση, συνειδητές πράξεις να αναχθούν και αυτές στο επίπεδο του ασυνείδητου, ώστε να γίνουν περισσότερο «εύπεπτες». Επομένως ανεξαρτήτως κινήτρων ο αυτόχειρας -για την κοινωνία- θα πρέπει να έχει κάποιο είδος ασθένειας, με εξαίρεση ίσως τους πάσχοντες από κάποια άλλη ανίατη νόσο, που όμως έτσι κι αλλιώς είναι άρρωστοι.

Έτσι ο αυτόχειρας είναι «καταραμένος» από τη θρησκευτική κοινότητα και «άρρωστος» για την κοινωνία. Και όλο αυτό το άλγος, καλούνται να το σηκώσουν τα οικεία πρόσωπα ενός αυτόχειρα ή ακόμα και ο ίδιος, σε περίπτωση αποτυχίας της απόπειρας.

Η ελεύθερη βούληση να ορίσει κάποιος το θάνατό του, είναι τόσο «αυτονόητα» καταπατημένη, ώστε δεν αναγνωρίζεται θεσμικά μια διαδικασία ευθανασίας ή όπου αναγνωρίζεται θα πρέπει να συντρέχουν επιβεβαιωμένοι λόγοι μιας θανατηφόρας ανίατης νόσου, γιατί διαφορετικά θα αναλάβουν οι ψυχιατρικές υπηρεσίες τον αντίστοιχο ρόλο τους.

Έτσι, η αυτοκτονία όχι μόνο φαντάζει απόκοσμη, αλλά είναι σχεδόν ανεπίτρεπτη και το ίδιο το θέμα θεωρείται όχι μόνο ταμπού, αλλά αποκρύπτεται κιόλας μήπως τυχόν και αναχθεί σε επιδημία. Ζούμε την εποχή που αν και αυξάνονται δραματικά οι αυτοκτονίες, θα πρέπει να στρουθοκαμηλίζουμε προσποιούμενοι πως δεν υπάρχουν, εφόσον δεν ακούγονται. Ζούμε ακόμα στην εποχή, που αυτοκτονίες δηλώνονται σαν ατύχημα, για να αποφευχθεί ο στιγματισμός των οικογενειών.

Αυτό το θέμα ταμπού, έρχεται να θίξει στις «Συνταγές Αυτοκτονίας» ο Ζαχαρίας Στουφής. Ένα βιβλίο παρωδία που όμως ξεκινά τη συζήτηση. Παρωδία για ένα τόσο σοβαρό θέμα; Ναι, γιατί είναι και αυτός ένας τρόπος να ξορκίσεις καταστάσεις. Να μπει το θέμα μεταξύ αστείου και σοβαρού και γιατί όχι, να περιγελάσουμε για μια ακόμα φορά το θάνατο στη φύση του και όχι σαν επιλογή.

Να αρχίσουμε λοιπόν την κουβέντα ταμπού. Να συζητήσουμε για μια πράξη που αντιβαίνει τα ένστικτα των έμβιων όντων, αλλά που παραμένει μια πράξη – απόφαση, κάτι που χαρακτηρίζει τα έλλογα όντα και που θα πρέπει τουλάχιστον να αντιμετωπίζεται με ψυχραιμία. Ο πανικός και η σιωπή, η ντροπή και το στίγμα, δεν είναι χαρακτηριστικά μιας έλλογης κοινωνίας. Η αντιμετώπιση των ψυχικών ασθενειών είναι προφανώς μια υποχρέωση του κοινωνικού σώματος, η καταδίκη όμως συλλήβδην των αυτοχείρων σε ψυχικά ασθενείς είναι μια πράξη αποκρουστική. Οι διαμορφούμενες συνθήκες που αυξάνουν τη θέληση για ζωή είναι μια ευθύνη της κοινωνίας, η επιλογή του θανάτου όμως θα πρέπει να είναι καθόλα σεβαστή.

Αυτά είναι θέματα που πρέπει και να τεθούν και να συζητηθούν και αυτό δε θα μπορέσει να συμβεί όσο δεν αποφασίζουμε να προφέρουμε καν τη λέξη αυτοκτονία. Και ο Ζαχαρίας Στουφής επέλεξε να θέσει το θέμα χωρίς περιστροφές, ως παρωδία, αλλά στον πυρήνα του.

«Ζούμε σε μια εποχή που τα Μ.Μ.Ε. συνεχώς μας δείχνουν πώς να μαγειρεύουμε και πώς να γαμιόμαστε. Παρ’ όλες τις συνταγές μαγειρικής και τις τεχνικές πηδήματος, εμείς παραμένουμε παθητικοί ακροατές – μπανιστιρτζήδες και ούτε μαγειρεύουμε ούτε γαμούμε. Στην εποχή μας αυτοκτονούμε και κανείς δε μιλάει γι’ αυτό. Ναι, μη σας φαίνεται καθόλου περίεργο, εδώ θα βρείτε για πρώτη φορά όλους τους επιτυχημένους τρόπους αυτοκτονίας και μπορείτε να διαλέξετε αυτόν που σας ταιριάζει καλύτερα για να έχετε έναν επιτυχημένο και σίγουρο θάνατο.»  Ζ. Σ.

Δεν πρόκειται λοιπόν, για κάποιο έργο ενός εκκεντρικού συγγραφέα που επιθυμεί να προκαλέσει, ούτε κάποιου ανθρώπου που εκδηλώνει αυτοκτονικές προθέσεις, ούτε για κάποια παρότρυνση – πρόσκληση.

Η προηγούμενη πρόταση πάντως, θα ήταν εντελώς αχρείαστη για κάποιο μυθιστοριογράφο που στο πλαίσιο του έργου του περιγράφει το τέλειο έγκλημα. Ενδεικτικό όμως για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την αυτοκτονία και για το φορτίο που αναλαμβάνει κάποιος που αποφασίζει να ξεκινήσει την κουβέντα. Μια κουβέντα που η κοινωνία έχει καθυστερήσει πολύ ν’ ανοίξει.

Συνταγές Αυτοκτονίας | Εκδόσεις «θράκα», 2017