Το ελεύθερο παιδί της φυλακής, οι αθώοι κρατούμενοι φίλοι και ένα άγιο κάστανο

Αν μπορούσαμε να αλλάξουμε το όνομα του φετινού Ιουλίου, το νέο θα ήταν ο παραπάνω τίτλος. Δύο ειδήσεις έχουν κυριαρχήσει τις τελευταίες εβδομάδες στα ΜΜΕ: το προσκύνημα σ’ ένα κάστανο και οι τρεις νεαροί, αθώοι, αναρχικοί ή φίλοι αναρχικών, στη φυλακή. Τα θέματα μοιάζουν παράταιρα, ανόμοια και δύσκολα θα διακρίνουμε κοινά στοιχεία. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται και στις δύο περιπτώσεις για γρανάζια μιας πολυσύνθετης μηχανής εξουσίας που λειτουργεί με έναν και μόνο σκοπό.

Στην πρώτη περίπτωση η λατρεία ενός κάστανου κρύβει μία προσπάθεια σύγχρονου εκχριστιανισμού, μία πολύ αποτελεσματική αλλά κρυφή εξουσία. Είναι μία προσπάθεια κατασκευής ενός συμπαγούς σώματος ηθικών υποκειμένων, ηθικών και πιστών ανθρώπων, υπάκουων στο λόγο του θεού. Το κλειδί για να καταλάβουμε την εν λόγω εξουσία είναι οι σχέσεις του σώματος των πιστών με την εκκλησία.

Αυτές είναι άλλοτε αρκετά σφιχτές, στενές και άλλοτε χαλαρώνουν. Όταν επικρατεί κοινωνικός αναβρασμός, μία γενική δυσαρέσκεια του λαού, τότε η εκκλησία επιστρατεύεται για να συσφίξει τις σχέσεις με τους πιστούς, με διάφορους τρόπους προσέλκυσης και απόσπασης από τα εγκόσμια. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν υπάρχει κοινωνική γαλήνη οι πιστοί αφήνονται και οι δεσμοί χαλαρώνουν. Σήμερα ισχύει η πρώτη περίπτωση. Η εκκλησία προσπαθεί να επαναπροσελκύσει το κοινό της, να φέρει πίσω το «άσωτο» σώμα των πιστών. Αυτός είναι ο εκχριστιανισμός των ημερών μας. Το σώμα εμποτίζεται από μία νέα ηθικότητα και έτσι θωρακίζεται από το έγκλημα, την αμαρτία, την τιμωρία.

Η περίπτωση των παιδιών στη φυλακή είναι χαρακτηριστικό της επακόλουθης κάθαρσης. Κάθαρση από τα ταραχοποιά στοιχεία. Ο Τάσος Θεοφίλου είναι από αυτά τα ζωηρά παιδιά, τα φασαριόζικα, που φέρνουν μπελάδες, που μπορούν να πάρουν τα όπλα και να πρωτοστατήσουν απέναντι στο καθεστώς. Στην πραγματικότητα είναι ένα παιδί ελεύθερο, ένα παιδί ευγενικό, ένα παιδί αναρχικό. Ο αναρχικός όμως παρουσιάζεται ως επικίνδυνος εγκληματίας. Παρομοίως, το περιβάλλον του βρίσκεται εξίσου στο στόχαστρο, απλώς και μόνο εξαιτίας της επαφής του με τον αναρχικό. Εξαιτίας μιας καλημέρας, μιας φιλικής κουβέντας, μιας αγκαλιάς, ενός φιλιού. Στο μυαλό μας έρχεται η Ηριάννα, στο νου μας είναι ο Περικλής.

Αυτό δεν είναι καινούριο φαινόμενο, ούτε προκύπτει μόνο εξαιτίας κάποιου «ΤΡΟΜΟνόμου». Το ποινικό σύστημα ανέκαθεν εξυπηρετούσε το εκάστοτε σύστημα εξουσίας και τα συμφέροντα της κυρίαρχης -αστικής- τάξης. Αυτό δεν αφορά κάποιους δικαστές, κάποιους εισαγγελείς ή τα όργανα της τάξης. Το σύνολο του δικαιικού συστήματος είναι έτσι κατασκευασμένο. Αυτό το σύστημα λοιπόν πάντοτε στρεφόταν ενάντια στα πιο ανατρεπτικά στοιχεία και το περιβάλλον τους για να «καθαρίσει» το κοινωνικό σώμα, το οποίο πρέπει να είναι υπάκουο.

Το παραπάνω αποδεικνύεται με το εξής επιχείρημα. Υπάρχουν πολλών ειδών εγκληματίες σύμφωνα με την αντίληψη των αρχών, των οργάνων της τάξης και του ποινικού συστήματος. Έμποροι ναρκωτικών, παράνομοι τζογαδόροι, μίζες, βιασμοί ανηλίκων, έμποροι σαρκός, έμποροι μεταναστριών, νονοί της νύχτας. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και ένας αναρχικός και, ακόμα πιο εξωφρενικό, το περιβάλλον του, για τους οποίους αναζητείται εξονυχιστικά οποιοδήποτε στοιχείο ενοχής κι αν δεν βρεθεί κατασκευάζεται. Με μία απλή ματιά σε νούμερα και δικαστικές αποφάσεις θα δει κανείς ότι το σύστημα δεν είναι για όλους ίσο. Δεν φοβάται, δεν περιορίζει και δεν φυλακίζει όσους δεν το απειλούν, αυτό και τους κυρίαρχους. Αντίθετα, θεωρεί ότι το απειλούν νέοι άνθρωποι, όμορφοι άνθρωποι που ονειρεύονται έναν κόσμο με ισότητα, ελευθερία, σεβασμό και ανοχή στο διαφορετικό, χωρίς εξουσία, ιεραρχία και διακρίσεις. Το απειλούν, ναι, επειδή είναι το αντίθετο από όλα όσα αυτοί και αυτές -εμείς- πιστεύουμε. Γι’ αυτό και διώκονται.

Η εκκλησία και η δικαιοσύνη αποτελούν τις δύο ρόδες της ίδιας μηχανής εξουσίας και όχι δύο ξέχωρες ειδήσεις της επικαιρότητας. Η πρώτη ρόδα καταπιάνεται με την «ηθικοποίηση» του κοινωνικού σώματος, την παγίωση των αρχών και των αξιών που αυτό οφείλει να έχει, την πίστη στο ανώτερο, την τυφλή υπακοή. Πλάθεται ένα ομοιογενές μείγμα, υπομονετικό και υπόδουλο που έλκεται από τα κάστανα και τις ζακέτες του Παϊσίου, τα λείψανα της Αγίας Ελένης, τα φύκια του Άγιου Σπυρίδωνα, τα δάκρυα και τις ζώνες της Παναγίας. Το κομβικό σημείο εδώ είναι ο τρόπος επιβολής καθώς αυτή δεν εδραιώνεται με την βία αλλά με την πειθώ, την πίστη και την επιδίωξη του αιώνιου παραδείσου.

Η εκκλησία και η θρησκεία δεν μπορούν να έχουν ολοκληρωτικά το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τότε αναλαμβάνουν δράση ο νόμος και τα δικαστήρια. Όσοι διαχωρίζονται από το μείγμα, όσοι διαφωνούν και το πολεμούν πρέπει προσεκτικά να αφαιρεθούν. Όσοι βρίσκονται κοντά σε αυτούς που διαφωνούν, εξίσου. Δεν υπάρχει χώρος για ψήγματα αμφισβήτησης.

Όχι μόνο με την βία και την καταστολή φυσικά. Ο Τάσος μπορεί να ήταν στην φυλακή αλλά η πραγματική του αφαίρεση έρχεται από την υπόλοιπη κοινωνία. Το ίδιο πάει να γίνει και με την Ηριάννα και τον Περικλή. Το κοινωνικό σώμα τους φοβάται, έμαθε να τους φοβάται και γι’ αυτό τους απομακρύνει, τους φτύνει σαν το κουκούτσι. Τους παρομοιάζει με εγκληματίες, επικίνδυνους μπελαλήδες και ταραχοποιούς. Το ίδιο κοινωνικό σώμα που δεν απομακρύνει νονούς της νύχτας, εμπόρους ναρκωτικών, εγκληματίες αληθινούς ενώ καμιά φορά τους κάνει και δημάρχους. Αυτοί δεν είναι τόσο… επικίνδυνοι.

Η εξουσία είναι μία πολύπλοκη δύναμη που ενέχεται σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις και σε όλους τους θεσμούς. Η εκκλησία και η δικαιοσύνη είναι δύο αλληλοσυμπληρούμενα γρανάζια που χρησιμοποιούνται σήμερα για να διασφαλίσουν την επιβίωση και την αναπαραγωγή της κυρίαρχης τάξης και των συμφερόντων της. Δεν είναι απλά κάποιοι ειδωλολατρικοί παροξυσμοί ούτε και ένα νομικό και δικαστικό σώμα που ξαφνικά ξέχασε το δίκιο και το άδικο και ως εδώ και μη παρέκει. Είναι χρήση των κατάλληλων εργαλείων στις κατάλληλες ελληνικές περιστάσεις, για να υποτάξουν και να καθαρίσουν την κοινωνία από τις ενδεχόμενες «απειλές». Πετυχαίνει.