tetartopress

Το (κάπως πειραγμένο) Πείραμα


Πέρασαν λίγο περισσότερο από δύο δεκαετίες όταν ο Γερμανός σκηνοθέτης Oliver Hirschbiegel παρουσίαζε στο κινηματογραφικό κοινό “Το Πείραμα”, μια κινηματογραφική ταινία αρκετά προνοητική, όπου το πείραμα αποδίδει ιδιότητες και σχέσεις φύλακα ή κρατούμενου με φόντο τις επικρατούσες ηθικές και εξουσιαστικές αξίες αλλά και τα ανθρώπινα ένστικτα.


Advertisement


Ας μας επιτρέψουν οι κινηματογραφόφιλοι κι ας δανειστούμε από τους δημιουργούς της ταινίας όχι απλά τον τίτλο της αλλά την επινόηση ενός πειράματος, καθόλου ίδιου με την ιστορία της ταινίας, όχι όμως και τόσο διαφορετικού.

Στην εισαγωγή του δικού μας “πειραγμένου” πειράματος, μια αναδρομή των όσων βιώσαμε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας (και σε πολλές άλλες πιθανόν) θα ήταν απολύτως απαραίτητη. Ένα σκηνικό ουσιαστικά, όπου κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, εξουσίες και παραεξουσίες, αναλαμβάνουν τον ρόλο του φύλακα, φύλακα της νομιμότητας, της τάξης και της ασφάλειας, της σταθερότητας, της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης. Απέναντι τους εμείς, κρατούμενοι των επιλογών και των πολιτικών τους, τόσο σε μεγάλη κλίμακα μιας κεντρικής εξουσίας, όσο και σε μικρότερη κλίμακα, μικρών θεματικών ή και τοπικών εξουσιών.

Στην πλοκή της δικής μας ιστορίας, το μεγάλο στοίχημα του… σκηνοθέτη μας θα ήταν να περιγράψει την αδυναμία ή και φαινομενικά απροθυμία μας να ξεπεράσουμε την ισχύ των ηθικών και εξουσιαστικών κανόνων που μας έχουν επιβληθεί και με τα οποία -ακριβώς σαν την πρωτότυπη ταινία- έχουμε ταυτιστεί. Όπως και τις μεθόδους εξαπάτησης, βίας και καταστολής που χρησιμοποιούνται, να νικήσουμε την ατολμία ή και δειλία μας, την αμηχανία μας να εκδηλώσουμε τις πραγματικές μας ανάγκες, σπάζοντας τους κανόνες που μας επιβάλλονται σε μια χρονική συγκυρία αρκετά αποπνικτική. Με φωτεινές εξαιρέσεις δυο-τρεις στιγμές κινηματικής και επομένως κινηματογραφικής έκλαμψης, όπου κοινωνικές ομάδες ή μειοψηφίες, σε καμία περίπτωση πάντως μαζικά τάξεις, καταφέρνουν για λίγο να φαίνονται πως δραπετεύουν από την επιβαλλόμενη καταπίεση και τον φόβο. Επαναλαμβάνουμε, για λίγο μόνο.

Εδώ ακριβώς, στο δικό μας πείραμα, είναι που αλλάζει κάπως η εξέλιξη της πρωτότυπης κινηματογραφικής ιστορίας. Κι αντί η δική μας ιστορία να περιοριστεί αποκλειστικά σε ένα παιχνίδι ψυχολογικών ορίων, ταύτισης, αφομοίωσης αλλά και εναλλαγής ρόλων και χαρακτήρων, να προσπαθήσουμε να κλιμακωθεί ακόμη περισσότερο το είδος, η φύση, η ένταση και η δυσκολία του πειράματος. Όπως και η φαντασία του.

Σε ρόλο αφηγητή, μια φωνή πολύ πιθανόν βραχνή και ώριμη, αφηγείται στη δική μας πειραγμένη ιστορία πως η σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου, δεν μπορεί να παραμείνει σταθερή, παρά τις όποιες επιμέρους εναλλαγές. Και συνεχίζει πως ακόμη και η μόνιμη αποδοχή του ρόλου του πειθήνιου “φυλακισμένου” που δέχεται αδιαμαρτύρητα ή με μικρές και σύντομες αντιστάσεις τα δεσμά του, δεν είναι ποτέ αρκετή για να περιορίσει την αδηφάγα ορμή, ενίοτε δε και οργή του “δεσμοφύλακα”.

Κατά τη διάρκεια της πιθανόν ανιαρής αυτής αφήγησης, στο λευκό σεντόνι προβάλλεται ένα άγριο θηρίο που κατακρεουργεί το θύμα του ακόμη κι όταν έχει χορτάσει την πείνα του. Την ίδια στιγμή, στα μάτια μας με έναν απολύτως εσωτερικό τρόπο έρχονται εικόνες με εξουσίες κάθε λογής που σαν πραγματικά άγρια θηρία ακόμη κι αν έχουν χορτάσει την ανάγκη τους για πλούτο, δύναμη, ισχύ, κέρδη και εξουσία, κοιτάνε όλο και περισσότερο να επιβληθούν στους εξουσιαζόμενους με κάθε παλαιό ή νέο εφεύρημα, εργαλείο, ή μέθοδο. Μια αναπαράσταση δηλαδή όλων αυτών που με αρκετή κυνικότητα και σκληρότητα ζούμε σήμερα.

Και η ιστορία μας συνεχίζεται. Εμείς, οι ήρωες της, έχοντας πλήρως αφομοιώσει τους ρόλους που μας έχουν αποδοθεί, με την επίκληση μάλιστα δημοκρατικών συστημάτων και δικαιωμάτων που λειτουργούν “από εμάς και για εμάς”, έχουμε απολύτως φυλακιστεί με δεσμά μάλιστα που με μεγάλη πιθανότητα δεν έχουμε πλήρως αντιληφθεί και κατανοήσει. Και χρόνο με τον χρόνο, στιγμή σε στιγμή, όλο και πιο βαθιά, θυσιάζουμε τις δικές μας παραδόσεις, αξίες, ιστορίες, ανάγκες και διεκδικήσεις, αποκομμένοι τελείως από το ένστικτο όχι μιας δοτής και με μέτρο επιβίωσης, αλλά μιας επιβίωσης με αξιοπρέπεια, ελευθερία και δημιουργικότητα. Μια επιβίωση με βάση τα πραγματικά μας κοινωνικά και πολιτικά, κυρίως όμως ανθρώπινα, ένστικτα.

Ούτε όμως αυτό αρκεί για τις ανάγκες του δικού μας φανταστικού πειράματος. Στο δεύτερο μέρος της δικής μας ιστορίας, το πείραμα κλιμακώνεται. Η εξουσία, δεν έχει πλέον την ανάγκη να κρατά στον ίδιο χώρο, στο ίδιο περιβάλλον τους εξουσιαζόμενους. Έτσι, αποφασίζει να απομακρύνει σε άγνωστη και απομακρυσμένη κατεύθυνση τους “φυλακισμένους”, με πρώτους εκείνους που έχουν διαγνωσθεί με πιθανή… ενεργητικότητα. Εκείνους κι εκείνες δηλαδή που πιθαναλογείται πως θα εμφανίσουν σημάδια αντίδρασης.

Το εγχείρημα ξεκινά με ήπιες μεθόδους. Διαπόμπευση με όρους συστημικής προπαγάνδας, περιθωριοποίηση στα στεγανά μιας κυρίαρχης αντίληψης για ηρεμία και σταθερότητα, οικονομικός αποκλεισμός και στη συνέχεια τα γνωστά και δοκιμασμένα, παρακολουθήσεις, βία, ξύλο, καταστολή, διώξεις. Κι όλα αυτά με τις μεγάλες πλειοψηφίες των “φυλακισμένων” στην καλύτερη περίπτωση να στέκουν αδιάφορες, άλλοτε να συμμετέχουν στο πείραμα με φωνές και επιβραβεύσεις, άλλοτε πάλι να τείνουν χείρα βοηθείας στις σχετικές… εκτοπίσεις. Σε καμία περίπτωση όμως, δεν έχουν αντιληφθεί την εξέλιξη του πειράματος, μια εξέλιξη που φωνάζει “έρχεται και η δική σας σειρά”.

Για τις ανάγκες της φανταστικής αυτής ιστορίας μας, η δική μας σειρά, αυτών δηλαδή που νομίζαμε πως δεν θα έρθει η σειρά μας, ήρθε ακριβώς στην τελευταία πράξη. Κι αφού ο χώρος των φυλακών άδειασε αρχικά από ανεπιθύμητους ή επικίνδυνους, η εξουσία κατακρεουργεί πλέον οτιδήποτε ζωντανό και γήινο. Δάση καταστρέφονται, ποτάμια στερεύουν, ωκεανοί μολύνονται, ο αέρας πωλείται εμφιαλωμένος, οι παραλίες ανήκουν σε εταιρείες, τα βουνά χρησιμοποιούνται για ενέργεια των λίγων, η θάλασσα για τα ταξίδια τους, ο πλούτος ανήκει στους ελάχιστους και κερδοσκόποι πουλάνε κάθε σπιθαμή γης σε παζάρια χοντροκομμένων πλειοδοτών. Στον δυστοπικό αυτό επίλογο, η ανθρώπινη ζωή δεν έχει πλέον καμία αξία, η πείνα και η δίψα είναι η καθημερινή συνθήκη και οι φυλακές δεν έχουν ανάγκη κάγκελα και προαύλια για να θυμίζουν φυλακές. Και κάπως έτσι το “πείραμα” φτάνει στο τέλος του, με έναν επίλογο αρκετά δραματικό, σκληρό και μάλλον ανεπίστρεπτο.

Ας τολμήσουμε όμως να γυρίσουμε το πλάνο λίγο πιο πίσω. Τότε που αδιαμαρτύρητα δεχόμασταν τον ρόλο του “φυλακισμένου” ή πιο ρεαλιστικά εξουσιαζόμενου. Κι ας πούμε ότι σε ένα δικό μας ανατρεπτικό και ουτοπικό “μοντάζ” γινόμασταν όλοι και όλες μας άτακτοι, απείθαρχοι δηλαδή στις εντολές της εξουσίας μας. Θα ήταν, άραγε, ίδια η κατάληξη της ιστορίας και του πειράματος; Η πλοκή της ιστορίας μας θα μας έφερνε από τον ίδιο μονόδρομο τον συγκεκριμένο επίλογο; Μήπως τότε, ένα διαφορετικό “τέλος” σε ένα ακόμη πιο πειραγμένο πείραμα, δεν θα μας γύριζε ποτέ στην αρχή του; Η συνέχεια σίγουρα θα έδειχνε, και όχι, αποκλειστικά, στις οθόνες μας..


Advertisement


Advertisement


 

ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

 

Advertisement


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

 
Πρακτικές αξιοποίησης αφηγηματικών εργαλείων στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό σχολείο

Πάτρα: «Πρακτικές αξιοποίησης αφηγηματικών εργαλείων στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό σχολείο» στα Παλαιά Σφαγεία

«Πρακτικές αξιοποίησης αφηγηματικών εργαλείων στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό σχολείο» είναι ο τίτλος της επιμορφωτικής συνάντησης που διοργανώνει η Φιλεκπαιδευτική ...
χειριστές των ΕΜΑΔΔ

Σοβαρό περιβαλλοντικό έγκλημα με δηλητηριασμένα δολώματα στην ορεινή Θεσσαλία

Ένα από τα πιο σοβαρά περιστατικά παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τις προηγούμενες ...
Λύκος

Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας: Συναντήσεις για τη δημιουργία της Πλατφόρμας Συνύπαρξης του ανθρώπου με το λύκο

Συναντήσεις με σκοπό την ενημέρωση και τη συμμετοχή του κοινού στο πλαίσιο της δημιουργίας της «Πλατφόρμας Συνύπαρξης» του ανθρώπου με ...
Δημοτικό Συμβούλιο Πάτρας: Σοβαρές ανησυχίες για τη μονάδα επικίνδυνων αποβλήτων στη ΒΙΠΕ

Δημοτικό Συμβούλιο Πάτρας: Σοβαρές ανησυχίες για τη μονάδα επικίνδυνων αποβλήτων στη ΒΙΠΕ

Το Δημοτικό Συμβούλιο της Πάτρας, ενέκρινε κατά πλειοψηφία το ψήφισμα που έφερε η «Λαϊκή Συσπείρωση» και αφορά στη μονάδα επεξεργασίας ...

Σχετικά με τον αρθρογράφο:

Έχει γράψει 13 Άρθρα

Ο Σταύρος Αντύπας γεννήθηκε στα Εξάρχεια και παρά-μεγάλωσε στην μεταπολίτευση, αλλά ποτέ δεν την ένιωσε δική του. Κινείται γράφοντας για αναποφάσιστες ιδεολογίες και για μικρές ή μεγάλες ουτοπίες που δεν έρχονται ποτέ. Από το 2011 ζει "αρόδου" σε ένα ημιορεινό χωριό της Κεφαλονιάς, κάπου ανάμεσα στα κινήματα, τους ανθρώπους, τα ποιήματα, τη φύση και τις ιστορίες τους. | [email protected]

Back to Top