«Βυσσινόκηπος». Ένα έργο βαθιά κοινωνικό που θα ήθελε να είναι κωμωδία

17 Ιανουαρίου 1904 ο Βυσσινόκηπος του Άντον Τσέχοφ κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Τέχνης στη Μόσχα με την Όλγα Κνίππερ.

Ο «Βυσσινόκηπος», γράφτηκε από τον Τσέχωφ σαν κωμωδία, αλλά η έντονη νοσταλγική του αφήγηση το κατεύθυνε να σκηνοθετηθεί από τον Στανισλάφσκι σαν δράμα, κάτι που απογοήτευσε τον συγγραφέα.

Ένα έργο βαθιά κοινωνικό, έρχεται να προαναγγείλει τις ριζικές εξελίξεις που θα διαδραματιστούν στα πρόθυρα της επανάστασης του 1905 και κατόπιν της Οκτωβριανής επανάστασης.

Η παλιά κοινωνία, θα παραχωρούσε τη θέση της στην αστική τάξη η οποία βρέθηκε σε αδυναμία να διατηρήσει την ισχύ της μέσα στη σφοδρότητα των κοινωνικών αλλαγών. Γιατί μπορεί πολύ πρόσφατα στη Ρωσία να είχε καταργηθεί η δουλεία, ωστόσο ούτε οι δούλοι έπαψαν να υπάρχουν -ούτε η άρχουσα τάξη είχε αποδεχτεί αυτές τις αλλαγές. Κι ενώ ο λαός ζούσε μέσα στη φτώχεια, την εξαθλίωση και την αμάθεια, η άρχουσα τάξη ήταν ανίκανη να αφουγκραστεί τις αλλαγές και την τρικυμία που θα επικρατούσε.

Ο παλιός κόσμος, αδύναμος και ανέτοιμος να υποψιαστεί για τις επερχόμενες αλλαγές, πελαγοδρομεί σ’ έναν κυκεώνα νοσταλγίας και αναπόλησης. Χωρίς ιδανικά, χωρίς ψυχικά και πνευματικά εφόδια, παραμένουν νωθροί και αδρανείς μπροστά στη συντελούμενη κοινωνική αλλαγή.

Οι ιδιοκτήτες του βυσσινόκηπου θα παραμένουν να αναπολούν μια «κλεμμένη» πολυτέλεια, μια ρηχή ανεμελιά και χωρίς αντίδραση θα πρέπει να αποχωριστούν το «ένδοξο» παρελθόν τους. Ένα ωστόσο, άλλοτε χυδαίο, άλλοτε επιφανειακό, άλλοτε δανεικό, μα περισσότερο «κλεμμένο» ένδοξο παρελθόν.

«Έχουμε μείνει πίσω τουλάχιστο διακόσια χρόνια, δεν έχουμε απολύτως τίποτα, δεν ξεκαθαρίσαμε τις σχέσεις μας με το παρελθόν. Το μόνο που κάνουμε είναι να φιλοσοφούμε, να παραπονιόμαστε πως η ζωή είναι πληχτική, ή να πίνουμε βότκα. Κι όμως είναι ολοφάνερο πως για ν’ αρχίσουμε να ζούμε σήμερα, πρέπει να εξιλεωθούμε από το παρελθόν μας, να το ξεπεράσουμε και μπορούμε να εξιλεωθούμε μονάχα αν κοπιάσουμε με αδιάκοπη και σκληρή δουλειά…»

Ο μικρόκοσμος του Βυσσινόκηπου είναι ένα πλέγμα χαρακτήρων με διαφορετικές αναφορές και ποιότητα που έρχονται να κλονιστούν από τη δύσκολη μετάβαση από το παλιό στο νέο από το σκληρό ήχο των τσεκουριών στο κόψιμο των βυσσινόδεντρων.

«Η ανθρωπότητα βαδίζει μπροστά ολοένα και με νέες δυνάμεις. Πρέπει όμως να δουλέψει!…Πρέπει μ’ όλες μας τις δυνάμεις να συντρέξουμε αυτούς που αναζητούν την αλήθεια».